๔๔ ประกาศพิมพ์โฆษนาพิกัดภาษีอากร

วันพุฒ เดือน ๔ แรม ๑๑ ค่ำ ปีขาลฉศก เวลาราตรีกาล พระบาทสมเด็จพระ-ปรเมนทรมหามกุฎ สุทธสมมติเทพยพงศ์ วงศาดิศวรกระษัตริย์ วรขัติราชนิกโรดม จาตุรันตบรมมหาจักรพรรดิราชสังกาศ บรมธรรมิกมหาราชาธิราชบพิตร พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประทับณพระที่นั่งราชฤดี มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาทดำรัสเหนือเกล้าฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ขุนมหาสิทธิโวหาร แต่งคำประกาศแก่ราษฎรทั้งปวงให้รู้ทั่วกันว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทุกๆ พระองค์ ซึ่งได้เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ ครอบครองแผ่นดินอาณาประชาราษฎรมาแต่ก่อน ก็ได้อาศรัยใช้เงินภาษีอากรต่างๆ ที่เรียกว่าพระราชทรัพย์เปนกำลังราชการแผ่นดิน ถ้าไม่มีเงินภาษีอากรแล้วก็ไม่อาจจะดำรงรักษาแผ่นดินให้เปนศุขได้ เพราะฉนั้นจึงได้มีธรรมเนียมให้เรียกภาษีอากรกับราษฎรตามพิกัดมาจนทุกวันนี้ ก็แลการซึ่งตั้งเจ้าภาษีอากรให้ออกไปเก็บก็ได้พิกัดภาษีอากรแจ้งอยู่ในท้องตราแล้ว ได้ให้หัวเมืองลอกคัดท้องตราไว้ทุกหัวเมือง แล้วให้ประกาศแก่นายบ้านนายอำเภอกำนัน ให้ประกาศกับราษฎรให้รู้ทั่วตามพิกัดในท้องตรา ก็เมื่อประกาศนั้นราษฎรได้รู้บ้างมิได้รู้บ้าง ที่ไม่รู้พิกัดในท้องตรานั้นมีมาก เพราะฉนั้นเจ้าภาษีไปเก็บเหลือเกินพิกัดไป ราษฎรที่มิได้รู้ก็ยอมให้เก็บ ไม่มีใครอาจฟ้องร้องว่ากล่าวได้ พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงทราบ มีพระราชหฤทัยประสงค์จะให้ราษฎรทั้งปวงอยู่เย็นเปนศุข จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้คัดพิกัดภาษีอากรทั้งปวงตีพิมพ์แจกไปทุกแขวงทุกตำบล ให้ราษฎรรู้พิกัดภาษีอากรจงทั่วกัน แต่นี้สืบไปเมื่อน่า ถ้าเจ้าภาษีอากรมาเก็บเงินแต่ราษฎรเหลือเกินนอกจากพิกัดที่ตีพิมพ์นี้แล้ว ก็ให้ราษฎรผู้ได้ความเดือดร้อนมาร้องฟ้องต่อเจ้ากระทรวงที่ภาษีอากรขึ้นอยู่ในพระคลังนั้น ๆ.