- คำนำ
- ๒๔. ประกาศพระสงฆ์ที่จะสึกมารับราชการ
- ๒๕. ประกาศเรื่องฟ้องความผิดกระทรวง
- ๒๖. ประกาศสรรพนามสำหรับช้างม้า
- ๒๗. ประกาศเรื่องกราบทูลความที่ไม่เปนจริง
- ๒๘. ประกาศห้ามไม่ให้ผู้มีอำนาจเข้าไปเกี่ยวข้องในการพิจารณาคดี
- ๒๙. ประกาศว่าด้วยเวลากราบทูลข้อราชการแลกิจธุระ
- ๓๐. ประกาศห้ามไม่ให้หม่อมห้ามเจ้าต่างกรมมาคบนางใน
- ๓๑ ประกาศห้ามไม่ให้ทำฎีกาถวายด้วยกระดาษม้วน แลให้ใช้อักษรตามแบบอย่าง
- ๓๒. หมายประกาศเขตรางวัดผู้ร้ายขุดวัด
- ๓๓ ประกาศว่าด้วยลักษณที่จะใช้ถ้อยคำในฎีกาทูลเกล้า ฯ ถวาย
- ๓๔ ประกาศเรื่องเร่งเงินทาษลูกหนี้
- ๓๕. ประกาศห้ามไม่ให้ทำศพน่าวัดหลวงฤๅริมทางเสด็จ
- ๓๖ ประกาศพระราชทานนามวัดเงินว่าวัดรัชฎาธิฐาน วัดทองว่าวัดกาญจนสิงหาศน์
- ๓๗ ประกาศพระราชทานส่วนพระราชกุศลในการที่ทรงบริจาคเพ็ชรใหญ่ประดับพระอุณาโลมพระพุทธรัตนปฏิมากร
- ๓๘ ประกาศห้ามไม่ให้คนสูบฝิ่นเปนขุนหมื่นรับเบี้ยหวัด
- ๓๙ ประกาศให้ระวังเพลิงไหม้
- ๔๐ ประกาศทรงอนุญาตข้าราชการฝ่ายในทูลลาออก
- ๔๑ ประกาศไม่ทรงติเตียนคน ๔ จำพวก
- ๔๒ ประกาศห้ามไม่ให้ทำช้างเล่นละครเปนช้างเผือก
- ๔๓ ประกาศพระราชลัญจกรองค์ใหม่
- ๔๔ ประกาศพิมพ์โฆษนาพิกัดภาษีอากร
- ๔๕ ประกาศคนเล่นว่าวให้ระวังสายป่าน
- ๔๖ ประกาศให้สมเด็จเจ้าพระยาทั้ง ๒ องค์ เปนแม่กองสักเลข
- ๔๗ ประกาศให้เรียกปีเถาะสัปตศก
- ๔๘ ประกาศเรื่องหม่อมเจ้ากราบถวายบังคมลาไปหัวเมือง
- ๔๙ ประกาศห้ามมิให้เรือที่โดยเสด็จตัดกระบวน
- ๕๐ ประกาศให้ใช้เลขปีรัชกาลทับหลังศก
- ๕๑ ประกาศเรื่องคนกองนอก
- ๕๒ ประกาศกำหนดสักเลข
- ๕๓ ประกาศว่าด้วยบ่าวไพร่ของผู้มีอำนาจออกไปอยู่หัวเมือง
- ๕๔ ประกาศพระบรมราโชวาทข้าหลวงออกไปสักเลขหัวเมือง
- ๕๕ ประกาศขนานนามเมืองประจวบคิรีขันธ์ เมืองปัจจันตคิรีเขตร
- ๕๖. ประกาศห้ามมิให้เชื่อการหลอกด้วยอ้างอำนาจผี
- ๕๗ ประกาศให้เขียนตัวเลขปีรัชกาลประจำหลังศก
- ๕๘ ประกาศว่าด้วยลครผู้หญิง แลเรื่องหมอเรื่องช่าง
- ๕๙ ประกาศว่าด้วยออกพระนามแลคำกราบทูลฯ
- ๖๐ ประกาศเรื่องรับเบี้ยหวัดแทนกัน
- ๖๑ ประกาศว่าด้วยคนทำเงินแดง
- ๖๒ ประกาศว่าด้วยเขียนเลขประจำปีรัชกาลทับหลังศก
- ๖๓ ประกาศเรื่องพระยาโบราณบุรานุรักษ์ กับกรมการ กราบทูลฟ้องเจ้าพระยามหาศิริธรรมฯ ข้ามเสนาบดี
- ๖๔ ประกาศเปลี่ยนตราภูมิคุ้มห้าม
- ๖๕ ประกาศว่าด้วยดวงตราต่างๆ ที่ใช้ประทับตราภูมิ
- ๖๖ ประกาศว่าด้วยราษฎรชาวกรุงเก่าถวายข้าวเปลือก
- ๖๗ ประกาศว่าด้วยคนพาลเสพสุราในเวลาตรุษสงกรานต์
- ๖๘ ประกาศว่าด้วยท้องสนามหลวงแลท้องสนามไชย
- ๖๙ ประกาศเรื่องถวายฎีกา
- ๗๐ ประกาศว่าด้วยหมู่ข้าหลวงเดิม
คำนำ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ์ จะทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชัณษาครบ ๗๐ ทัศ ในเดือนพฤศจิกายนปีจอ พ.ศ. ๒๔๖๕ นี้ มีพระประสงค์จะพิมพ์หนังสือเปนของถวายแลจ่ายแจกเนื่องในการพระกุศลซึ่งทรงบำเพ็ญสักเรื่อง ๑ มีรับสั่งมายังหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ให้กรรมการหอพระสมุดฯ ช่วยเลือกเรื่องหนังสือแลจัดการพิมพ์ถวาย มีพระประสงค์จะใคร่ได้หนังสือซึ่งเปนพระราชนิพนธ์สมเด็จพระบรมชนกนารถ พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ข้าพเจ้าจึงกราบทูลขอให้ทรงพิมพ์ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ด้วยเปนพระบรมราชนิพนธ์เปนพื้น ก็ทรงพระดำริห์เห็นชอบด้วย จึงโปรดให้พิมพ์สมุดเล่มนี้ ในงานฉลองพระชนมายุ
หนังสือประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ นี้ หอพระสมุดฯ ได้พิมพ์ภาคที่ ๑ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ ในภาคนั้นมีประกาศซึ่งออกในปีกุญ พ.ศ. ๒๓๙๔ อันเปนปีแรกที่พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ กับปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ แลปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖ รวม ๓ ปี เปนประกาศตามที่รวบรวมฉบับไว้ได้ในหอพระสมุดฯ ๒๓ ฉบับด้วยกัน ส่วนประชุมประกาศภาคที่ ๒ เล่มนี้ พิมพ์ประกาศซึ่งออกในปีขาล พ.ศ. ๒๓๙๗ กับปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ ต่อมาอีก ๒ ปี เปนประกาศ ๔๗ ฉบับ ประกาศต่อนี้จะพิมพ์ในภาคอื่นต่อไป
ในประชุมประกาศภาคที่ ๑ ได้อธิบายความว่าด้วยลักษณะประกาศในรัชกาลที่ ๔ ไว้โดยพิสดาร เห็นไม่จำเปนจะต้องนำความนั้นมาแสดงในเล่มนี้อีก แต่มีความอยู่ข้อ ๑ ซึ่งเห็นควรจะกล่าวซ้ำไว้เพื่อกันความเข้าใจผิด คือ ประกาศรัชกาลที่ ๔ ที่ยังใช้เปนกฎหมายแลประเพณีอยู่ก็มีบ้าง ที่เลิกเสียแล้วก็มีมาก การที่หอพระสมุดฯ รวบรวมพิมพ์ ประสงค์แต่จะให้เจริญความรู้ในทางวรรณคดีแลในทางพงศาวดารเปนที่ตั้ง เพราะฉนั้นขออย่าให้ผู้อ่านหนังสือประชุมประกาศซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์ เอาไปอ้างใช้เปนบทกฎหมายในอรรถคดีใดๆ โดยลำพังหนังสือซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์นี้เลย
โดยโอกาศที่ได้จัดการพิมพ์หนังสือถวายในงานฉลองพระชนมายุครั้งนี้ กรรมการหอพระสมุดฯ ขอถวายพระพรแด่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตน์สิริเชษฐ์ ขอให้พระองค์ทรงเจริญพระชนมายุ วรรณะ สุขะ พละ ปฏิภาณ คุณสารสมบัติ สรรพสิริสวัสดิพิพัฒนมงคล ทุกประการ เทอญ ฯ
สภานายก
หอพระสมุดวชิรญาณ
วันที่ ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๕