- คำนำ
- ชิต บุรทัต
- สรรเสริญพระคเณศวร
- มหานครปเวศน์คำฉันท์
- ฉันท์ราชสดุดี และ อนุสาวรียกถา
- กาพย์เฉลิมพระเกียรติ งานพระเมรุทองท้องสนามหลวง
- ฉันท์เฉลิมพระเกียรติ งามพระเมรุทองท้องสนามหลวง
- คติของพวกเราชาวไทย
- ชาติปิยานุสรณ์
- เฉลิมฉลองวันชาติ
- ปรีดิปรารมภ์
- เขาย่อมเป็นผู้เก้อเขิน
- ลิลิตสุภาพ จุลธนุคหะบัณฑิต
- ลิลิตสุภาพ พาโลทก ชาดก ในทุกนิบาต
- ๑. มกรา
- อิลลิสชาดก ในเอกนิบาต
- เวทัพพะชาดกคำฉันท์
- กกุฏวาณิชคำโคลง
- ตาโป๋คำฉันท์
- เสียงสิงคาล
- สัตว์หน้าขน
- อุปมาธรรมชาติ
- วัสสานฤดู
- วารวิสาขะมาส
- เหมันตฤดู
- เหมือนพระจันทร์ข้างแรม
- ข้าพเจ้านั่งอยู่ชายทะเล
- ดรุณรำพึงคำฉันท์
- ภาพที่หลับตาเห็น
- เอกเขนกขอบสระ
- ดรุณจตุราภิรมย์
- นิราศนครราชสีมา
- นิราศแมวคราว
- แถลงสุภาษิต
- ชีวิตเราเปรียบด้วยนกบิน
- สัญชาติอีกา
- ไม่อดทนต่อคำสั่งสอน
- เหตุ และ ผล
- ความรู้
- สหลักษณ์
- กวีสี่
- กำเนิดแห่งสตรีคำโคลง
- “สละกันเพราะแต่งงาน”
นิราศนครราชสีมา
ศรีสุขทุกวันคืน พรุ่งมะรืนนิจนิรันดร์ อันพระเจ้าพระองค์ ทรงอนุญาตชีวิต พวกเราสถิตในโลก โชคดีได้เพียงไร เพียงนั้นใจและกาย พึงสบสบายอย่างร้าง ล้างภัยพาลราญเข็ญ เป็นดุจหมายทั้งหมด เถอะรสชาดศรีกรุง ชาวคณะปรุงไม่จืด ยืดยาวก้าวดำเนิน เดินอย่างฟรีถี่เร้า รีบออกหน้าเพื่อนเข้า เขตแคว้นความเจริญ
ยอเยินเพลินพล่ามให้ | พรนัว นุงนอ |
ล้วนพูดเข้ากับตัว | เท่านั้น |
ขึ้นต้นอย่างอื่นกลัว | เกรงจัก |
คิดไม่ออกอัดอั้น | อึดตื้อตันสมอง |
จบแล้วตรองแต่งได้ | สะดวกดี ขึ้นนา |
พวกระจิตการี | ทุกผู้ |
ถือกันว่าขลังมี | คุณมาก |
แต่ท่านต้องการรู้ | เรื่องแล้วเหลือแสดง |
เสร็จแจงแจกสี่เบี้ย | บรรยาย |
ดูค่อยหายใจสบาย | หน่อยแล้ว |
เริ่มเรื่องนิราศขยาย | ยามเมื่อ เรียมฤๅ |
จำจากหวานใจแคล้ว | คลาดน้องนานไกล |
กระไรเวรกรรมก่อสร้าง | เสียจริง เจียวนอ |
พระเคราะห์องค์ไหนสิง | ส่งให้ |
แต่โศกวิโยคชิง | ชังฉุด |
โอกาสสุขเสียได้ | ดั่งนี้ดีไฉน |
ไปทั่วโลกแล้วเสร็จ | กิจมี ก่อนแล |
กลับไม่ทันไรดี | ธุระห้อม |
ท่านผู้ประธานศรี- | กรุงโหวด |
ที่ประชุมเห็นพร้อม | พรั่งนิ้วชูประดัง |
คำสั่งแอ็บสลุตแท้ | เหลือทน เทียวพ่อ |
บังคับ “แมวคราว” จน | จิตล้ำ |
สั่งไปเพื่อเป็นคน | จัดกิจ การนา |
ออฟฟิศริมแม่น้ำ | ใหญ่นั้น นามโขง |
กิจชักโยงให้พวก | ลาวคน ป่าแล |
แถบอุดรอุบล | เหล่านั้น |
ทั่วแขวงเขตมณฑล | คามนิ คมนา |
บอกข่าวศรีกรุงคั้น | คาดซื้อเร็วไว |
จำใจจากเจ้าช่อ | ยัสมิน แม่เอย |
ความโศกกำสรดถวิล | เหว่ว้า |
มีสักเท่าไรชิน | หูท่าน แล้วนา |
ไม่อยากกล่าวให้ช้า | ชักฟุ้งฟังอิม |
สั่งจุ๋มจิ๋มเรียบแล้ว | เรียมลา |
ฝ่าจิตฝืนจากมา | มุ่งเต้า |
เร็วด่วนสู่สถา- | นีรถ ไฟแฮ |
รีบเร่งซื้อตั๋วเข้า | นั่งเอ้เตขรึม |
พำพึมซึมเซื่องเพ้อ | ภาวนา |
สะกดจิตแต่ตา | ตื่นจ้อง |
ขืนใจมิให้คลา | คลายกลับ บ้านเลย |
สละสลัดละน้อง | เสน่ห์เร้าฤๅหาย |
อ๋าย? ห้ามไม่หยุดแล้ว | เลยตาม เลยวา |
มันจะนึกเหลวตาม | เลื่อนเปื้อน |
ช่างเถิดแต่พยายาม | อย่าปล่อย นักพ่อ |
พลางลุกเขยิบเขยื้อน | ขยับแข้งแลชม |
สตีมระดมรถเปิดอ้าว | ออกหวิว อกเวย |
หนีทุ่งนาทิวริว | เรื่อยเจื้อย |
ทิ้งกรุงเทพฯ เฉื่อยฉิว | ชวนทัศ-นานา |
ดูประดุจงูเลื้อย | แล่นเร้าเร็วตะบึง |
ปรึงปรึงเสียงเครื่องก้อง | กบหู |
คลอกับในอกตู | ถี่เต้น |
ตึกตักขลุกขลักดู | แดหวาด |
ชีพจะดับฤๅเร้น | รอดม้วยคงคืน |
เรียมยืนตรงหน้าต่าง | ตามอง |
ภูมิประเทศทั้งผอง | ผ่านคล้อย |
แทบทุกถิ่นจินต์จอง | จดจ่อ |
อยู่แต่ยอดรักละห้อย | ละเหี่ยว้าหวิวหวาม |
ถึง “สามเสน” ให้นึก | คะนึงนาม เดิมนอ |
เขาเรียกสามแสนความ | สับไขว้ |
คิดเกรงกริ่งกลัวทราม | สวาทพี่ แลแม่ |
จิตจักเปลี่ยนแปรได้ | ดั่งนั้นเจียวฤๅ |
“บางซื่อ” บรรลุแล้ว | แลนึก ใหม่นา |
คงไม่เป็นเช่นตรึก | ตริไว้ |
บางซื่อชื่อก็ลึก | ลับอยู่ |
ช่วยสะกิดจิตหล่อนให้ | ซื่อแท้ตรงเรียม |
กมลเกรียมรถเนื่องบ้าน | นาม “บาง-เขน” นา |
คิดคู่เขนเชิดพลาง | นึกพร้อง |
เขนคู่น่าอางขนาง | หนังปรุ |
ปราศซึ่งวิญญาณข้อง | ขัดโอ้ควรอาย |
เรียงรายสเตชั่นคล้อย | คลาดล |
“หลักสี่” พี่ยังฉงน | เงื่อนนี้ |
สัตย์, สุจริต, กังวล- | เสน่ห์, รัก, พี่ฤๅ |
สี่หลักหล่อนจักปลี้- | ปลีกทิ้งจริงเจียว? |
สักประเดี๋ยวดั้นดึ่ง | “ดอนเมือง” |
ลุ่มไม่ช้าน่าเคือง | ขุ่นแค้น |
กลับขึ้นสู่ดอนเปลือง | คิดเปล่า |
หล่อมมิลุ่มดอนแม้น | เล่ห์ละม้ายดอนเมือง |
ละชำเลืองไม่ช้า | มาฉิว |
ถึง “หลักหก” หวนหวิว | วุ่นว้าง |
หกหลักปักเป็นทิว | บนอก พี่เอย |
แน่นบ่เท่ารักร้าง | ตอกรึ้งตรึงตรา |
มา “คลองรังสฤษดิ์” ยั้ง | หยุดรถ |
คลองรัฐบาลกำหนด | แต่งไว้ |
เอกโฉมแม่ปรากฏ | งามยิ่ง |
เทพหากรังสฤษดิ์ให้ | พี่เคลิ้มใหลหลง |
ตรงต่อไปถิ่นชี้ | นาม “เชียง-ราก” แฮ |
รากแห่งเมืองชื่อเสียง | แปลกแท้ |
จักแน่นเท่าไรเพียง | พลเทียบ |
ราคโลกกลัวนิวาสแล้ | หลุดทึ้งถอนไฉน |
บัดใจบรรลุอ้าง | “บางปะอิน” นามนา |
พระราชวังบดินทร์ | ดิลกหล้า |
อินอินออกเสียงถวิล | ว่าลูก อินเอย |
หวนนึกโฉมแม่น่า | แน่งน้อยนวลอิน |
“บ้านโพธิ์” มุนินทร์หน่อเนื้อ | ชิเนนทร์ พระเอย |
ประทับตรัสรู้เจน | ประจักษ์แจ้ง |
รูปรสกลิ่นเสียงเบน | เบือนตัด ขาดนอ |
แต่พี่ไฉนจะแคล้ว | บ่วงคล้องคือกาม |
ธานินทร์นามเพรียกพร้อง | เพรง “กรุง-เก่า” เฮย |
เก่าบ่ห่อนใหม่คุง | คู่หล้า |
สมัญญานี่ควรพยุง | หยั่งสติ ตรองแม่ |
ทิ้งเก่าเปลี่ยนใหม่อ้า | อกโอ้อายเมือง |
“บ้านม้า” เคืองแต่ม้า | พาพระ รถแล |
หนีแม่เมรีผละ | ผลักได้ |
ใครเป็นพระรถจะ | นึกอย่าง ไรหนอ |
เหตุเพราะม้าก่อให้ | ยุ่งแท้ดูขัน |
“มาบพระจันทร์” ชื่อนี้ | ขวนคะนึง |
จันทร์ส่งรัศมีถึง | มาบห้วย |
ตัวเรียมอยู่ไกลจึง | จำฝาก |
แสงแห่งไมตรีด้วย | ส่องให้สมรเห็น |
“พระแก้ว” เช่นพระแก้ว | กับนาง แก้วนา |
พระเอกนางเอกวาง | ศัพท์ไว้ |
สมคู่อยู่ครองจาง | จืดเจื่อน รักฤๅ |
พี่และหล่อนอย่าให้ | เหตุร้ายมาราญ |
“บ้านภาชี” ม้าฤทธิ์ | พระรถ อีกฤๅ |
มาสิอย่าทำพยศ | เยี่ยงโน้น |
รับเรียมหน่อยจักทด | แทนขอบ คุณพ่อ |
พาสี่สู่น้องโพ้น | เปล่าเพ้อฤๅมี |
สถานีต่อเนื่องนั้น | นาม “หนอง-กวย” นอ |
คราวครุ่นวุ่นจิตตรอง | ตรึกท้อ |
ไหนหนอชื่อกวยมอง | มันไม่ มีเลย |
ขันยิ่งปัญหาข้อ | คิดบ้านหนองกวย |
รถแล่นชวยหยุดบ้าน | บอก “หนอง-แซง” นา |
นึกเหตุให้เราลอง | สุขนี้ |
ธุระยุ่งมุ่งมาจอง | จงแทรก แซงพี่ |
เพื่ออกบ่มหนองชี้ | ชื่อบ้านหนองแซง |
แรงสตีมพาแคล้วลุ | “ตลาด” นาม บ้านเฮย |
ชาวตลาดผ่านพี่ตาม | เหลือบคล้อย |
หาไหนจะมีงาม | โฉมเช่น สมรแม่ |
เศษหนึ่งในส่วนร้อย | ยากแท้แลหา |
“หนองสีดา” ชื่อตั้ง | เตือนจิต |
นึกเรื่องรามเกียรติ์คิด | คาดคั้น |
ความงามแห่งหญิงผิด | แผกอื่น ไปฤๅ |
พวกยักษ์ตายศึกนั้น | นับด้วยอสงขัย |
ต่อไป “ป๊อกแป๊ก” บ้าน | หมายความ อะไรนอ |
อย่างเยี่ยงแบบบ้านนาม | อย่างนี้ |
คู่ทุกข์ร่วมสุขความ | จริงจิต ไฉนนา |
ควรบอกกันทราบชี้ | ชัดรู้เหตุผล |
ดลสถานีใหญ่พร้อง | “ปากเพรียว” ชื่อแฮ |
รำลึกโฉมเพรียวเปรียว | โปร่งพริ้ง |
มือแม่อ่อนนิ้วเรียว | กระทัดรัด รูปฤๅ |
โอ๋ย? สะโอดสะองสอิ้ง | เฉิดชะอ้อนอ้อนอรเพรียว |
ครู่เดียวบรรลุบ้าน | “หนองบัว” |
บัวแต่ชื่อพี่มัว | เหม่อจ้อง |
ถึงเห็นก็ยั่วหัว | ใจสั่น เปล่าแม่ |
ไม่ดั่งบัวคู่น้อง | นุ่มเนื้อควรถนอม |
“แก่งคอย” ตรอมจิตว้า | วังเวง |
มาไม่คอยพบเกรง | กริ่งขึ้น |
สั่งหน่อยแก่งคอยเล็ง | แลหล่อน บ้างพ่อ |
แม้แม่มาอย่าอึ้ง | โปรดอ้อนวอนคอย |
คล้อยคลามาถิ่นถ้อย | “ทับกวาง” เรียกแล |
ใดทับกวางขัดขวาง | จะชี้ |
แต่ที่พี่เดินทาง | ทนทุกข์ |
ทับอกพี่ครั้งนี้ | หนักแท้เต็มทน |
ดล “หินลับ” ชื่อลับ | ลึกกะไร หล่อนฤๅ |
จักลับลมคมใน | แน่ฉะนั้น ? |
เชื่อเถิดไม่อาจไป | เป็นเช่น นั้นเลย |
อย่าเพ่อแกล้งกลั่นปั้น | ป่วนน้ำเป็นตัว |
“มวกเหล็ก” ยั่วหยั่งให้ | เห็นความ |
ชายอื่นจะมาตาม | ติดเกี้ยว |
ใจเด็ดเหล็กเพชรงาม | เงื่อนใฝ่ ฝันแม่ |
ฝังมั่นใครจะเลี้ยว | ล่อเล้าโลมไฉน ? |
ต่อไป “ปากช่อง” เข้า | เขตดง ใหญ่แฮ |
มิใช่รถไฟคง | ไม่เข้า |
ปากช่องรกเรี้ยวพง | ทึบป่า เขานา |
ช่องแห่งอันตรายเร้า | ดุร้ายเหลือสยอง |
แคล่วคล่องคลาแล่นเจื้อย | ลุ “จัน-ทึก” เฮย |
อกที่ทึกทักพลัน | สร้างลิ้น |
ออกจากปากช่องอัน | พิลึกน่า กลัวนา |
นับว่าเคราะห์ดีชิ้น | หนึ่งพ้นคราเข็ญ |
ขะมักเขม้นลุ “บ้านลาด- | บัวขาว” |
ไหนเล่าลาดบังยาว | ยืดสล้าง |
ชูดอกออกฝังพราว | พรางโผล่ น้ำฮา |
งามยิ่งสระสวรรค์อ้าง | ทีนี้มีหรือ |
บ้านชื่อ “หนองน้ำขุ่น” | คิดใน ใจนา |
ขุ่นคล่ำบมิใส | สักน้อย |
น้ำขุ่นอาจแก้ไข | ขุ่นขาด ได้เฮย |
ขุ่นวิตกในอกข้อย | สุดข้นขังเสมอ |
ผ่านเจอ “สีคิ้ว” แหล่ง | นามสถา นีแฮ |
อา? พี่คิดคิ้วพงา | เงื่อนล้ำ |
ดำขลับรับขอบตา | เตือนยั่ว ยวนพี่ |
ดกเก่งหาไหนก้ำ | กึ่งแม้นแทนทัน |
บรรลุถึงบ้านชื่อ | “สูงเนิน” |
ใจพี่ลดต่ำเกิน | ก่นเศร้า |
ดูใดไป่เพลิดเพลิน | พลุ่งพล่าน จิตนา |
สูงแต่เนินชื่อเย้า | ยั่วเย้ยยลแหนง |
โดยแรงแล่นอ้าวถั่น | ถึง “กุฏ-จิก” แฮ |
ลางหลากกระทบหยุด | เยือกสะอื้น |
กุฏเพื่อหากพี่สุด | สูญชีพ ฝังฤๅ |
คิดสลดอนาถตื้น | วิตกซ้ำตันทรวง |
ล่วงเข้า “โคกกรวด” แค้น | เคืองเข็ญ |
โคกก็ขึ้นยากเย็น | อยู่แม้ |
มิหนำสิซ้ำเป็น | พื้นกรวด อีกพ่อ |
สองทุกข์ถมทับแท้ | พี่ท้อเหลือทน |
ดล “ภูเขาลาด” แล้ว | เหลือทาย |
ขึ้นนี่ยากเกือบตาย | แต่ถ้า |
ลงลาดจะสบาย | เบาอย่าง ไรนอ |
หวาดทุกข์สมทบคว้า | รวบเร้ารุมรึง |
ถับถึงโคราชสิ้น | แสงสูริย์ |
ลาเหลี่ยมโลกยาตร์ยูร | ย่ำแล้ว |
วิญญาณ์ยิ่งอาดูร | แดโศก |
ยินศัพท์จับโสตแจ้ว | เรียกเจื้อยฟังหวาน |
ค่ำนานแล้วนี่แม้ | ทำไม |
คุณช่างนอนขรึมไฉน | ป่านนี้ |
ลุกเถิดค่ะเชิญไป | รับประ ทานเทอญ |
สำรับเสร็จตะกี้ | อยู่ข้าจักหิว |
หลิ่วตาตะลึงรู้สึก | ตัวลุก ขึ้นแฮ |
มือจับป๊อกเก๊ตบุ๊ค | เพ่งค้าง |
เออความคิดเราคลุก | คละวุ่น จริงวา |
คลั่งคิดผิดแปลกข้าง | พล่ามฟุ้งพูนฝัน |
งานมันมากกลุ้มยุ่ง | เหยิงใน ใจนา |
อ่านระยะทางรถไฟ | เท่านั้น |
อยากจำก็ดูไป | เพื่อติด ตาแฮ |
นึกเรื่องนิราศฟั้น | เลือกเฟ้นเอาความ |
ตามจินต์กวีเก่าได้ | ดำเนิน แล้วเฮย |
ดูชื่อสถานีเพลิน | พลอดจ้อ |
สำนวนแบบเก่าเดิน | ดุจท่าน แต่งแล |
แต่มิใช่เลียนล้อ | ริแล้วลองชิม ฯ |