| ๏ พอสิบทุ่มถูกกระชากจากไสยาสน์ |
จะคลาคลาศก่อนแจ้งประจุสมัย |
| มาล้างหน้าน้ำเย็นเยือกหัวใจ |
แต่งตัวไว้พร้อมเสร็จเสด็จพลัน |
| ตีสิบเอ็ดเศษสี่สิบนาที |
เสด็จทรงพาชีออกผายผัน |
| กระบวนในไปอย่างวันก่อนนั้น |
เปลี่ยนแต่รถจรจรัลไปก่อนวอ |
| ยังไม่สางสุริยาท้องฟ้าคลุ้ม |
ตะคุ่มตะคุ่มรถขับมาสอสอ |
| หนาวสท้านสทกในน้ำใจฅอ |
นั่งหง่อนหง่อมาตามทางข้างเจดีย์ |
| เขาตัดทางเลียบข้างทิศทักษิณ |
มาจนสิ้นบริเวณเห็นวิถี |
| เลี้ยวประจิมมาอิกด้านฐานทางนี้ |
แล้วจึงได้จรลีโดยตรงไป |
| ทางตัดใหม่ก็ไม่ไกลกับทางเก่า |
ทั้งแห้งเข้าทางเก่าเสาไสว |
| คงเห็นสายโทรเลขไม่หลีกไกล |
ถึงปล่อยไว้ฉันก็คงไม่หลงเลือน |
| ทางตัดใหม่ห้ามไม่ให้เกวียนเดินชัก |
แต่ไม่ฟังมันยังลักเดินกันเปื้อน |
| จนเปนฝุ่นฟุ้งหนักหนาหูตาเฟือน |
เสื้อแสงเปื้อนขาวปลอดตลอดตัว |
| เมื่อแรกมายังไม่ไกลองค์พระ |
เห็นแต่ไผ่เรอะระไปทั่วทั่ว |
| ล้วนใบแดงแห้งหยองเหมือนหมองมัว |
ฟ้าสลัวแลชัดสนัดตา |
| ฤๅอยู่ใกล้ได้ข่าวพระแท่นสถาน |
ว่าพระเจ้าเข้านิพพานที่แผ่นผา |
| ทั่วทั้งโลกโศกเศร้าเปล่าวิญญา |
แต่ชั้นหญ้าก็ร้องไห้มิได้คลาย |
| จึงพลอยหงอยจ๋อยไปไม่สดชื่น |
ยังตายขุยดาดดื่นเพราะใจหาย |
| ควรต่อเรื่องหญ้าร้องไห้ได้สบาย |
ท่านซึมทราบสิ้นทั้งหลายคงสาธุการ |
| น่ารักแท้แต่ไร่เขาปลูกอ้อย |
มิใช่น้อยแลลิ่วตลอดย่าน |
| ดูริมทางสองข้างแสนสำราญ |
ต่อนานนานเว้นไปไร่ถั่วมี |
| เขาว่างาเปนสินค้าข้างนี้มาก |
ฉันอยากเห็นยังไม่พบเลยที่นี่ |
| ต้นไม้ใหญ่ไม่ไกลทางจรลี |
แต่เห็นมีมพร้าวหมากมากกะไร |
| โรงหีบอ้อยสองหมู่อยู่ห่างห่าง |
เห็นท่าทางโรงโกงก็โตใหญ่ |
| กำลังต้มควันขมงตรงปล่องไฟ |
ลมพัดได้กลิ่นฉ่ำน้ำตาลทราย |
| ฉันตามเสด็จมาทางนี้ปีฉลู |
ดูไม่สู้มีไร่ไปมากหลาย |
| สิบเอ็ดปีมีคนขึ้นมากมาย |
เปนไร่รายตลอดข้างหนทางมา |
| จนเกินที่กุดตะโหนดมิใช่น้อย |
เปนทางเดินสองร้อยเส้นกว่ากว่า |
| เปนแจกมากกว่าอื่นออกดื่นตา |
ไปภายหน้าหนองแขมคงมีคน |
| วัดอ้ายก้องของคุณหญิงหนูมาสร้าง |
ชื่อจากช้างเลี้ยงไว้ในไพรสณฑ์ |
| ชื่อพลายก้องจึงร้องเรียกชื่อตำบล |
บ้านอ้ายก้องเลยจนถึงชื่อวัด |
| มีอุโบสถสถานวิหารตั้ง |
อยู่สองหลังใหม่ใหม่ใหญ่ถนัด |
| กำแพงแก้วกุฎีมีสารพัด |
รถเดินตัดเฉียดมาข้างขวาทาง |
| กุดตะโหนดนั้นเขาทำโรงน้ำร้อน |
เปนที่หยุดพักผ่อนไม่ขัดขวาง |
| น้ำร้อนเย็นโซดามารายวาง |
เรียกอะไรได้ทุกอย่างไม่ยากใจ |
| ทางต่อมามีพฤกษาพึ่งกานตัด |
เปนจังหวัดที่จะทำไร่ไปใหม่ |
| บางแห่งปลูกอ้อยบ้างอย่างข้างใน |
ทางต่อไปเปนป่าพฤกษาราย |
| มีศาลาสองห้องสองสามแห่ง |
พอรู้แจ้งด้วยว่ามีเปนที่หมาย |
| คือหลังคาเปนปั้นหย่าอยู่กลายกลาย |
ท่านกรมท่าที่ตายท่านชอบนัก |
| อิกศาลาท่าทางอยู่ข้างขัน |
ปั้นหย่ามีหน้าบันเหมือนพังหัก |
| เปนหลังใหญ่ไว้เปนที่สำนัก |
ใกล้ที่พักหนองแขมแรมค้างคืน |
| เข้าปะรำทำยาวราวสักเส้น |
ใบไม้เปนเฟื่องย้อยห้อยสดื้น |
| ผูกธงสีต่างต่างอย่างครึกครื้น |
ทางเดินราบปราบรื่นดังหน้ากลอง |
| เจ้าเมืองกรมการกับลูกค้า |
มาพร้อมหน้าคอยเฝ้าไม่เศร้าหมอง |
| ถวายเข้าห่อตั้งไว้ทั้งกอง |
เสด็จถึงหนองแขมค่อนข้างเช้า |
| โมงหนึ่งกับห้าสิบสามมินิต |
สองชั่วโมงเศษอิกหนิดเขาบอกเล่า |
| กระบวนรถก็ไปถึงเร็วไม่เบา |
เสวยเข้าต้มเสร็จเสด็จจร |
| กระบวนวอต่อเสด็จแล้วจึงถึง |
พักหน่อยหนึ่งฉันจะว่าพลับพลาก่อน |
| หลังข้างหน้าห้าห้องเปนสองตอน |
กันฝาผ่อนให้กว้างส่วนข้างใน |
| มีอิกหลังตั้งขวางชนหลังเก่า |
ชักฝาเข้าบรรจบกับหลังใหญ่ |
| เฉลียงแล่นรอบสนิทติดกันไป |
เฟี้ยมไม้ไผ่เกลี้ยงเกลาเข้าฝากัน |
| ดูกว้างใหญ่ไปกว่าที่ประทับร้อน |
น่านั่งนอนเปนสุขเกษมสันต์ |
| ยังอิกหลังตั้งห่างหลังใหญ่นั้น |
รั้วแฝกกั้นคันขอบรอบพลับพลา |
| ระยะทางตั้งแต่หนองแขมไป |
เปนบ่าไม้แล้งดอนแดดร้อนกล้า |
| ที่หนทางกลางย่านมีศาลา |
อย่างเจ้าคุณกรมท่าที่กล่าวไว้ |
| แต่ศาลาห้วยกะบอกที่สำนัก |
เหมือนหนองแขมบันไม่หักหาผิดไม่ |
| เข้าแขวงเมืองราชบุรีแต่นี้ไป |
พลับพลาเปนอย่างไทยนั่งไม่พอ |
| เฉลียงรอบครอบลำต้นพฤกษา |
ปะรำแฝกดาดมายกพื้นต่อ |
| รถมาถึงไม่สู้ช้ากว่าพระวอ |
เพราะม้าท้อกำลังไปไม่แขงแรง |
| เสด็จมาระยะนี้สองโมงหย่อน |
ด้วยแดดร้อนต้นไม้ก็ใบแห้ง |
| น้ำเลี้ยงรากไม่มีที่แห้งแล้ง |
ถ้าจะแคลงว่าร้องไห้ได้อิกทาง |
| ประทับช้าเกือบห้าชั่วโมงถ้วน |
จัดกระบวนเปลี่ยนใหม่ไปอิกอย่าง |
| ทางสามร้อยฝีเท้าม้าว่าอย่างกลาง |
สบัดย่างสองโมงครึ่งถึงพลับพลา |
| กระบวนวอพอสามชั่วโมงถึง |
จึงรับสั่งให้ครรไลล่วงไปหนา |
| ครึ่งชั่วโมงหมายมาดคาดเวลา |
ส่วนรถทูลกระหม่อมฟ้าเมื่อมานั้น |
| มาอ่อนล้ามาไม่ไหวต้องไปฉุด |
เพราะได้หยุดที่พลับพลาเวลาสั้น |
| ให้ไปหน้าม้าที่นั่งพลาดพลั้งพลัน |
ช่วยผ่อนผันแก้ไขได้ทันที |
| รถข้างในม้าได้พักอยู่น้อย |
กำลังถอยคงไม่ไปได้เร็วรี่ |
| จะต้องสวนกระบวนกลางทางจรลี |
ให้อยู่ที่ตอนหลังดังก่อนกาล |
| ไปร้อยเส้นเห็นรถทูลหม่อมหยุด |
ด้วยม้าใหม่แรงรุดกำลังพล่าน |
| ไปเร็วทันกระบวนวอต้องรอนาน |
ก็เดือดดาลลำพองคนองนัก |
| ต้องกลับให้ไปอยู่ภายหลังม้า |
เสด็จมาโดยด่วนจวนถึงหลัก |
| ร้อยห้าสิบสบวอต้องรอพัก |
ม้าขึ้นหน้ามาถึงหลักที่สองร้อย |
| มีปะรำน้ำกรอกกระบอกแขวน |
ใครขาดแคลนจะได้ไปใช้สอย |
| สมเด็จกรมพระพระองค์น้อย |
ทรงม้าคอยรับเสด็จอยู่ที่นั้น |
| พระยาศรีสรราชภักดี |
มากำกับการที่นี่ทุกสิ่งสรรพ์ |
| นำนายส่วยถวายของกองใหญ่ครัน |
บ้านสำคัญตำบลนี้มีนิทาน |
| ว่าเมื่อพระมาประทับพระแท่นนี้ |
ต่างตกใจเต็มทีทั่วทุกบ้าน |
| บรรดาใครเปนหมอไม่นิ่งนาน |
วิ่งตะลีตะลานทยานมา |
| จึงสำเหนียกเรียกชื่อบ้านหมอสอ |
อยู่ติดต่อบ้านโป่งไปข้างหน้า |
| ในท้องที่เหล่านี้มีคันนา |
พวกพระแท่นทำมาตลอดไป |
| ไปหน่อยหนึ่งถึงที่พื้นทรายขาว |
ล้อรถจมราวสามนิ้วได้ |
| ดูกระหนืดตืดตึงเปนเหลือใจ |
กำลังม้าลากไปไม่ใคร่คลา |
| ต้องเอาคนช่วยรุนจึงหมุนเลื่อน |
เปนฝุ่นขาวฟุ้งเกลื่อนตระหลบหน้า |
| มาหน่อยหนึ่งถึงฉลากมรคา |
บอกว่าที่นี่ลำพระยาพาย |
| ตำบลนี้มีเรื่องเหมือนเบื้องหลัง |
ว่าพระยาได้ฟังก็ใจหาย |
| ไม่ทันเรียกบ่าวไพร่ใจวุ่นวาย |
ลงเรือพายจ้ำมาไม่รารอ |
| พอสิ้นทางทรายขาวเข้าเขตวัด |
คนเยียดยัดวิ่งถลามาดูสอ |
| มีศาลาใหญ่ใหญ่ปลูกไว้พอ |
โรงครัวมอเข้าของกองรุงรัง |
| ที่ตรงหน้านั้นศาลาหลังคาจาก |
มีอยู่มากปลูกติดกันหลายหลัง |
| คนอาศรัยเนื่องหน้าดาประดัง |
ข้างซ้ายตั้งที่อยู่หมู่กุฎี |
| พระธรรมวโรดมกับพระสงฆ์ |
ลงมานั่งรับเสด็จอยู่ที่นี่ |
| พระพิศาลมาแต่เพ็ชรบุรี |
ยังเมืองอื่นมาก็มีอิกหลายองค์ |
| เข้าดงรังตั้งแต่บ้านโป่งมา |
แลดูหมู่พฤกษาน่าพิศวง |
| ไม่มีใบโหรงหมดเหมือนปลดปลง |
โกนฤๅถอนไปทั้งดงด้วยทุกข์ร้อน |
| กระบวนมายังไม่ห้าโมงก็ถึง |
กระบวนวอช้าอิกครึ่งโมงถึงก่อน |
| กระบวนรถถึงเย็นเห็นรอนรอน |
ช่างเหนื่อยอ่อนนี่กระไรไม่มีแรง |
| เกวียนเสื้อผ้ายังไม่มาจนปานนี้ |
หิวเต็มที่นั่งกร่องจนท้องแห้ง |
| ที่พลับพลาฝาเลื่อนเหลือสำแดง |
จะไว้แจ้งต่อพรุ่งนี้มีเวลา |
| เวลาค่ำเสด็จขึ้นนมัสการ |
ที่สถานพระแท่นทางข้างหน้า |
| ให้นิมนต์พระสงฆ์บันดามา |
สวดมนต์ห้าสิบแปดเปนจำนวน |
| ทรงถวายสบงแลจีวร |
ผ้าห่มนอนที่ผู้ใหญ่ก็ได้ถ้วน |
| จุดเทียนรายรอบกำแพงแต่งตามควร |
เสด็จด่วนกลับแลพักสักยามปลาย ฯ |
