คำนำ

ตามเสด็จไทรโยค

หนังสือนี้เปนของมารดาแต่งให้แก่ลูก

อันเปนที่รักที่ปลื้มใจเปนนิตย

----------------------------

คำนำ

๏ ขอแสดงความคิดประดิษฐสาร
ซึ่งเปลี่ยนแปลงแยกอย่างต่างอาการ ที่เคยอ่านเคยเห็นเปนแบบมา
ก็เพราะความขัดข้องจึงต้องเยื้อง แต่งเปนเรื่องเยอนับผันพลิกท่า
ด้วยนิราสเบื้องโบราณท่านรจนา สอดส่องหาศัพท์เสนาะล้วนเพราะพริ้ง
ทั้งโอดครวญหวนไห้พิไรร่ำ เลือกถ้อยคำคมสันขยันยิ่ง
ทั้งชดช้อยทางชอ้อนเชิงวอนวิง ไม่ละทิ้งทอดไว้ให้ล้อเลียน
ครั้นจะทำเทียบบ้างเหมือนอย่างนั้น ตัวของฉันพึ่งจะริตริแต่งเขียน
คำลึกล้ำเหลือลำบากสุดพากเพียร ว่าให้เพี้ยนผิดความตามที่มี
ครั้นจะลงคงตำราไม่ว่าย้าย ก็นึกอายออกอุทัจแสนบัดสี
โดยทำไปไหนจะถึงเทียบกวี อย่างสัตรีนี้สำนวนควรตรงตรง
อนึ่งฉันไม่ชำนาญการกลอนกาพย์ ทั้งเลวหยาบยุ่งใหญ่มักใหลหลง
กลัวศัพท์ผิดติดกลอนในว่าไม่ลง ด้วยพะวงอยู่ไม่วายเสียดายความ
รักทั้งเรื่องรักทั้งกลอนไม่รอนตัด จนสำผัสขาดเขินต้องเกินข้าม
เพราะฉนี้จึงอุส่าห์พยายาม ทำใหม่ตามที่จะกละให้สะใจ
อนึ่งเห็นเปนประโยชน์อยู่อย่างหนึ่ง เมื่อไปถึงแห่งหนตำบลไหน
ไม่มีผู้รู้ตำแหน่งแคลงฤไทย เผื่อจะได้เค้าบ้างตามทางจร
ก็น่าเถียงว่าถ้าเรียงเปนร้อยแก้ว จะมิแล้วเร็วกะจัดชัดอักษร
คงจะดีกว่าทำเปนคำกลอน ให้ค้นอ่อนกล้ำอัดขัดถ้อยคำ
ก็จริงอยู่แต่ผู้หญิงอย่างเช่นฉัน ร้อยแก้วนั้นให้ขี้คร้านจะอ่านร่ำ
ผูกเปนกลอนขึ้นไว้ใช้ท่องจำ ดูค่อยสำเหนียกง่ายสบายดี
จึงจำเปนเขนไปไม่หยุดยั้ง จนกระทั่งจบบทหมดวิถี
ขาดที่เพราะเหมาะหมดทางไม่มี ด้วยวิธีเรื่องสำหรับจะจับใจ
คือถ้อยคำวิงวอนกลอนสังวาส ยวนสวาทหวั่นมนัสประวัติไหว
ทั้งพลัดพรากจากจรนอนพงไพร ฟังพิไรบ่นร่ำครางคร่ำครวญ
ถูกข่มเหงคเนงร้ายหมายสังหาร ได้สงสารโศกสร้อยพลอยกำสรวญ
ช่วยคิดแค้นขุ่นในใจรัญจวน จนปั่นป่วนเคืองขัดอัดอุรา
แล้วยุทธยิงชิงไชยใช้คำแขง ได้ผาดแผลงฤทธิเดชเวทคาถา
สังหารหักศัตรูหมู่พาลา ให้ปราไชยชนะสะอารมณ์
ได้เข้าด้วยช่วยชังทั้งรักแค้น ทำทดแทนทันจิตต์คิดเสร็จสม
เลือกเรื่องใช้ให้เสนาะเพราะเกลียวกลม ไม่ต้องข่มขืนทำด้วยจำใจ
เรื่องเช่นนี้จึงจะมีที่ไพเราะ มาฉะเพาะตันติดคิดไม่ได้
ด้วยเริ่มเค้าคนละทางขวางกันไป คงอยู่ในพรรณาว่าด้วยเมือง
ถึงแต่งดีสักเท่าใดเขาไม่อ่าน ชวนพลิกผ่านข้ามไปใคร่รู้เรื่อง
ทั้งชมดงแดนเขาลำเนาเนือง ก็มักเปลืองสมุดเปล่าเขาข้ามกัน
เหลือฉะเพาะเหมาะช่องสองอย่างนี้ ไหนจะมีใครว่าเพราะเคราะห์ของฉัน
ทำเหมือนอย่างตำรายาว่าพัวพัน พอจำมั่นนึกคล่องได้ท่องเจน
ทั้งทำนองท้องความตามที่ว่า เหมือนกับบ้าหอบฟางอย่างเถนเถน
ไม่เลือกว่าอะไรหมดจดประเคน จนชั้นเดนท่านแต่ก่อนเก็บผ่อนปรน
ทั้งความเห็นถ้อยคำที่ร่ำว่า คงจะพาผู้อ่านพานฉงน
เปนสำนวนพูดใช้ในมณฑล ของพวกคนชั้นใหม่ในเดี๋ยวนี้
ไม่เข้าใจก็จะไปกวนโทโส ว่าใช้โวหารแผลงแสร้งใส่สี
เผยอหยิ่งยิ่งยวดอยากอวดดี เพราะเช่นนี้จึงต้องง้อขออไภย
เรียงเรื่องไว้ให้เปนที่สำราญจิตต์ หาได้คิดจะประชันขันต่อไม่
จึงเลี่ยงทางไม่ทำอย่างท่านผู้ใด ดั้นด้นไปตามวิญญาประสาตน
อนึ่งนักปราชญ์แต่ก่อนแต่งกลอนกาพย์ ย่อมสุภาพบรรยายท้ายฤาต้น
ว่าตัวมีปัญญาน้อยถ่อยทรพล แม้นใครยลขวางขัดเชิญตัดรอน
ไม่ไพเราะแห่งไรให้ตกแต้ม ช่วยแซกแซมต่อทั่วตัวอักษร
ยอมให้ติตัดแก้ไม่แง่งอน เปนสุนทรภาษิตติดทุกราย
ท่านจะเห็นเปนไฉนในดวงจิตต์ ฉันนี้คิดสงไสยยังไม่หาย
จะไม่ว่าก็เปนท่าเคืองระคาย จะขยายออกไปบ้างยังคลางแคลง
ด้วยบางท่านว่าวานไว้เช่นนี้ ถูกคนที่น้ำใจไม่ย่อแหยง
เขาติเตียนก็พิโรธโกรธรุนแรง เห็นเปนแกล้งกล่าวความตามโบราณ
มิใช่ยิ่งใช่ยากลำบากจิตต์ ที่จะคิดเรียนตำราอย่างว่าขาน
แต่จะใช้ก็หาใช่สมัยกาล หนังสืออ่านแต่ก่อนนี้นั้นมีน้อย
ใครทักท้วงถูกแท้แก้ไขง่าย เอาน้ำลายลบเปลี่ยนเขียนคำถ้อย
เดี๋ยวนี้ตีพิมพ์ฉบับมีนับร้อย จะลบรอยแก้ไขไม่ทั่วกัน
จึงงดไว้มิได้ว่าเหมือนอย่างเขา กลัวเข้าเค้าข้างแสดงแกล้งกล่าวกลั่น
ที่จะทิ้งหนังสือด่าอย่าสำคัญ ไม่ว่านั้นใช่จะคร้ามความติเตียน
ท่านผู้ใดไม่ประกอบฟังชอบโสต จงได้โปรดถือว่าเปนพาเหียร
ใช่ตำราสำหรับดูได้รู้เรียน เปนแต่เขียนอ่านเล่นเช่นเพลงยาว
เสร็จแสดงแจ้งความตามเหตุผล ที่เปนต้นความดำริห์ตริเรื่องกล่าว
ขอแจ้งต่อข้อความตามเรื่องราว อันข่าวคราวข้อคดีที่ได้มา
เปนสถานที่ได้ไปเห็นบ้าง ก็จดอย่างนั้นไปไม่มุสา
เขาถวายรายระยะพนาวา เปนตำราที่ฉันได้มาใช้เลียน
รับสั่งบ้างบางทีคนอื่นเล่า พอเปนเค้าข้ออ้างเริ่มร่างเขียน
ค้นหนังสือก่อนเก่าที่เล่าเรียน คิดพากเพียรประกอบเรื่องให้เนื่องกัน
ได้พึ่งพระบารมีเปนที่หนึ่ง หนังสือจึ่งสำเร็จได้สมใจฉัน
ทั้งขอบจิตต์มิตรผู้รู้สำคัญ ที่คอยหมั่นบอกกล่าวข่าวทั้งนี้
อิกขอบใจพวกพ้องที่ตรองตริ ช่วยตัดติเติมกลอนอักษรศรี
ถึงเนิ่นไปก็คงไม่ลืมไมตรี ที่ได้มีพระคุณการุญเอย ๚

ผู้แต่ง

พระบรมมหาราชวังกรุงเทพ ฯ

วัน ๖ ๓ ค่ำ ปีชวดสัมฤทธิ๒๑ศก ๑๒๕๐

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ