๖๒. ทัพเวียงจันทน์ตีเมืองหลวงพระบาง

ในปีนั้นพระเจ้าจันทบูรีศรีสัตนาคนหุต วิสุทธิรัตนราชธานีบูรีรมย์ล้านช้างร่มขาวเวียงจันทน์ ให้ข้าหลวงถือศุภอักษรลงมายังกรุงเทพมหานครให้สมุหนายกกราบทูลพระกรุณาว่า เจ้ามหาอุดมวงศ์ ขงศรีสัตนาคนหุต อุตมรัตนบูรีรมย์ พรหมจักรพรรดิมหานครราชธานี ล้านช้างร่มขาวหลวงพระบางคิดการเป็นกบฏไปเข้าด้วยพม่า ใช้คนไปถึงเมืองอังวะ พม่าก็ใช้คนมาถึงเมืองหลวงพระบาง ต่างไปมาถึงกัน ได้แต่งคนไปลอบสืบราชการได้ความเป็นแน่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงทราบในหนังสือบอกเมืองเวียงจันทน์ก็ทรงพระพิโรธดำรัสสั่งสมุหนายกให้มีศุภอักษรตอบขึ้นไปว่ามีพระราชโองการดำรัสให้พระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุต ยกกองทัพไปตีเมืองหลวงพระบางให้แตกฉานจงได้แล้ว จับตัวพระเจ้าร่มขาวจำส่งลงมาถวาย ณ กรุงเทพมหานคร

ครั้นพระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตได้ทราบรับสั่งโปรดขึ้นมาดังนั้น จึงเกณฑ์กองทัพพลทหารเป็นอันมาก ทั้งทัพเรือทัพบกยกขึ้นไปเมืองหลวงพระบางให้ตั้งค่ายรายล้อมเมือง ฝ่ายพระเจ้าร่มขาวเป็นอริกับพระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตมาแต่ก่อน ครั้นกองทัพเมืองเวียงจันทน์ยกมาล้อมเมือง ก็แต่งกองทัพยกออกมาต่อรบ ได้รบกันเป็นสามารถ และเจ้าอุปราชเมืองเวียงจันทน์ต้องปืนชาวเมืองหลวงพระบางถึงแก่พิราลัยในที่รบ พระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตขับพลทหารเข้าป่ายปีนปล้นเอาเมือง ชาวเมืองขึ้นประจำรักษาหน้าที่เชิงเทิน ป้องกันเมืองยิงปืนใหญ่น้อยโต้ตอบกันอยู่ประมาณ ๑๔ วัน ๑๕ วัน พวกพลทหารเมืองเวียงจันทน์เอาบันไดเข้าพาดกำแพงเมืองปีนปล้นเอาเมืองได้ ไล่ฆ่าฟันชาวเมืองล้มตายเป็นอันมาก จับได้ตัวพระเจ้าร่มขาว และบุตรภรรยาญาติวงศ์ได้สิ้นส่งออกมายังค่ายพระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตให้จำพระเจ้าร่มขาวไว้แล้ว ตั้งเมืองแสนขุนนางผู้ใหญ่เมืองหลวงพระบางซึ่งเข้ามายอมสวามิภักดิ์นั้น ให้เป็นพระยาหลวงพระบาง อยู่รั้งเมืองแล้วเลิกกองทัพกลับมายังเมืองล้านช้าง จึงบอกข้อราชการให้ขุนนางและไพร่คุมตัวพระเจ้าร่มขาว ส่งลงมา ณ กรุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็จบรมบพิตรพระเจ้าอยู่หัว ดำรัสให้ลงพระราชอาชญาจำพระเจ้าร่มขาวไว้ ณ คุก ครั้นภายหลังทรงพระกรุณาโปรดให้พระเจ้าร่มขาวพ้นโทษ พาสมัครพรรคพวกขึ้นไปครองเมืองหลวงพระบางดังเก่า