บทที่ ๒๕

๑

​คืนนั้นที่คาราซาร์เป็นคืนที่ข้าพเจ้าไม่เคยลืมตลอดชีวิตอันยาวนานเป็นเวลาหลายสิบปี เวลาได้ผ่านไปพร้อม ๆ กับยุคทองซึ่งทุกคนจะต้องมีในครั้งหนึ่งของชีวิต ซึ่งเมื่อผ่านไปแล้วก็ยากที่จะผ่านกลับมาอีก แม้จะเป็นเวลาของพระเจ้าที่เปลี่ยนชีวิตจิตใจมนุษย์–เปลี่ยนขอทานให้เป็นเศรษฐี–เปลี่ยนเศรษฐีให้เป็นคนที่คลานอยู่ข้างถนน–เปลี่ยนนักการเมืองผู้เหยียบแผ่นดินสะเทือนให้เป็นคนเดินดินที่โหนรถเมล์ แต่เวลาที่เป็นของพระเจ้านี้ไม่ได้​เปลี่ยนหัวใจข้าพเจ้า คำพูดของวารยายังคงฝังลึกอยู่ในดวงใจที่กำลังหนุ่มและไม่เคยแก่ไปตามเวลาที่โลกหมุนอยู่ในจักรวาล หัวใจของข้าพเจ้าไม่แก่ชราแม้มันจะต้องหยุดเต้นในวันหนึ่งซึ่งอาจไม่ช้านัก เลือดข้าพเจ้ายังคงเข้มข้นฉีดแรง เลือดของความรักมนุษย์–รักโลกที่ข้าพเจ้าอาศัย และรักชาติไทยที่กรรมเก่าชักนำให้ข้าพเจ้ามาเกิดและด้วยหัวใจที่เลือดไม่เคยจางดวงนี้–ความรู้สึกในวารยาซึ่งเกิดขึ้นในคืนวันนั้นที่คาราซาร์จึงยังคงฝังอยู่ในชีวิตที่มืดมาถึง ๖๒ ปี โลกมืดสำหรับข้าพเจ้าเพราะมันเป็นโลกที่มนุษย์ยังคงคิดว่ากฎที่ว่า ผู้ที่รอดอยู่ก็คือผู้ที่แข็งแรงกว่า ยังคงใช้ได้และจะต้องใช้อยู่เรื่อยไป ระหว่างประเทศ, ระหว่างผิว, ระหว่างชั้น และระหว่างเจ้าของเงินกับเจ้าของแรงงาน แต่โลกที่มืดและเย็นยะเยือกน่าสยดสยองนี้ ไม่ได้ทำให้ข้าพเจ้าหวาดกลัวและตกใจจนกระทั่งจะลืมคำพูดของวารยา ราเนฟสกายาในคืนวันนั้นเสียได้

เมื่อเรากลับออกมาจากคาราซาร์ นาฬิกาบอกเวลาเที่ยงคืนเศษแล้ว ที่ประตูเหล็กซึ่งเปิดออกถนนใหญ่หันหน้าไปทางลีเกชั่น ควอเตอร์ บุคคลผู้หนึ่งเดินสวนเข้า​มาพร้อมด้วยหญิงสาวชาวจีนผู้หนึ่งซึ่งแต่งตัวเพริศพริ้งแบบสาวสังคม วารยากับข้าพเจ้าสะดุ้งเพราะคาดไม่ถึงว่า บุคคลผู้นั้นจะกลายเป็นเหลียงกวงต้าน นักเรียนบอสตันผู้มักจะเป็นเงาของวารยา

เหลียงชะงักเมื่อเห็นเรา เขาคงรู้สึกไม่สบายใจเช่นเดียวกับเราเหมือนกัน เพราะเหตุที่เขามีผู้หญิงเดินเคียงคู่มาด้วย แต่เขาก็ควบคุมตัวเองได้อย่างรวดเร็วไม่แพ้ข้าพเจ้า เขาทักขึ้นก่อนว่า

“ฮัลโล, วารยา, ว่าไง, ระพินทร์ ไม่ได้พบกันหลายวันทีเดียว”

วารยาไม่ตอบ ได้แต่ยิ้ม ไม่มีกิริยาสะทกสะท้านอย่างใด ข้าพเจ้าจึงตอบว่า

“คุณวลาดิมีร์เลี้ยงฉลองอินดิเพนเดนท์เดย์ เราก็เลยมาฉลองต่อที่นี่”

“ดี–ดี– ชอบใจที่เธอช่วยทำให้วารยาไม่เหงา” เหลียงพูดแล้วมองหน้าผู้ที่เขาเคยทำตัวเป็นองครักษ์ “เธอคงสนุกมาก–ฉันยินดีด้วย”

“เธอก็คงจะสนุกมากเหมือนกัน” วารยาพูดยิ้ม ๆ น้ำเสียงนุ่มนวลไม่ตื่นเต้น

​เหลียงยิ้มจืด ๆ หญิงสาวที่ยืนอยู่ข้างเขาเริ่มกระสับกระส่าย เขาทำท่าคล้ายกับจะหาคำพูดโต้ตอบที่ถูกวารยาเหน็บแนม แต่วารยาไวกว่า

“อย่าเสียเวลาเลยเหลียง เวลาของเธอมีค่า เข้าไปซี ! ไปสนุกกันให้เต็มที่ ! คืนนี้เขามีนักร้องคนใหม่มาจากเซี่ยงไฮ้” หญิงสาวพูดเสียงสะบัด

“เธอไม่เข้าไปอีกหรือ ?” เขาถามอย่างไม่มีความหมาย

“ฉันจะกลับ ดึกมากแล้ว” วารยาตอบอย่างชาเย็น

วารยาไม่ปล่อยให้เหลียงพูดอะไรอีก รีบออกเดินนำข้าพเจ้าไปทันที ข้าพเจ้าหันไปราตรีสวัสดิ์กับนักเรียนบอสตันเพียงสองคำแล้วก็เดินตามวารยาไปยังกลุ่มรถลากซึ่งจอดรออยู่เป็นตับ ไม่มีรถยนต์แม้แต่คันเดียวเพราะในปักกิ่งรถยนต์มีอยู่นับคันได้ แล้วก็เป็นรถที่ควรจะขายเป็นเศษเหล็กทั้งนั้น

๒

ข้าพเจ้าหมกมุ่นอยู่กับการเรียนภาษาตลอดเดือนที่ผ่านไป เจียงเฟพบข้าพเจ้าทุกเช้า เขาทำให้ข้าพ​เจ้าพูดภาษาปักกิ่งได้ชัดกว่าคนอื่นที่มาจากทางภาคใต้และภาคกลาง ภาษาปักกิ่งเป็นภาษาหลวงหรือที่เรียกว่าแมนดาริน ยึดสำเนียงปักกิ่งเป็นหลัก คนจีนภาคอื่นแม้จะอ่านหนังสือได้เพราะใช้หนังสือเหมือนกัน แต่ก็พูดกันคนละภาษา เรียกว่าฟังกันไม่รู้เรื่องทีเดียว คนจีนที่มาจากภาคอื่นเหล่านี้ มักพูดภาษากลางหรือภาษาที่มีปักกิ่งเป็นศูนย์กลางได้พอฟังกันรู้เรื่อง แต่ที่ฟังแล้วเอาเรื่องเกือบไม่ได้ก็มีเหมือนกัน เพราะสำเนียงแปร่งและเพี้ยนจนเกือบจะเป็นคนละคำ ชาวเจื้อเจียง (Chekiang) เป็นชาวจีนที่พูดภาษากลาง (ปักกิ่ง) ฟังยากที่สุด คนจีนด้วยกันเองก็ต้องใช้ความพยายามเดา ที่ฟังได้ก็เพราะความเคยชิน ศาสตราจารย์เฉียนมู่ที่สอนข้าพเจ้าในมหาวิทยาลัยปักกิ่งเป็นชาวเจื้อเจียง ท่านพูดร้อยคำข้าพเจ้าฟังออกไม่เกิน ๓๐ คำ เวลาฟังเล็คเชอร์จึงลำบากมาก เสียงของท่านเพี้ยนและแปร่งจนเกือบจะเรียกได้ว่าท่านไม่ได้พูดภาษาปักกิ่ง เจียงเฟเป็นผู้เชี่ยวชาญทางภาษาปักกิ่งมาก พูดได้ชัด สำเนียงไม่เพี้ยนเลย เพราะฉะนั้น ดร. เพทตัสจึงได้เชิญให้มาเป็นทิวเต้อร์ สอนการพูดภาษาปักกิ่งตัวต่อตัวทุกวัน และข้าพเจ้าเป็นคนเคราะห์ดีที่ได้รับเลือกให้ได้รับการฝึกกับเจียงเฟ

​วันหนึ่งเมื่อเลิกเรียนแล้ว ข้าพเจ้าก็เชิญเจียงเฟไปรับประทานอาหารกลางวันที่ตลาดตุงอัน เพราะเชื่อว่าคงจะได้ฟังความคิดความเห็นดี ๆ จากเขาบ้าง เราสั่งหยางโร่วซึ่งเป็นอาหารชั้นหนึ่งมาก่อน พร้อมด้วยเบียร์ห้าดาวซึ่งดื่มกันอย่างแพร่หลายในปักกิ่ง เจียงเฟถามถึงจรินทร์ ข้าพเจ้าบอกว่าไม่ได้พบเขาเกือบเดือนแล้ว

“เธอรู้จักจรินทร์มานานแล้วหรือ ?” เขาถาม

“ก็มาพบกันที่นี่”

“เขาทำอะไร ?”

“ก็–ไม่เห็นทำอะไร”

“มาเรียนอะไร ?”

“ก็–ไม่เห็นเรียนอะไร”

เจียงเฟนิ่งคิดสักครู่ก็ถามว่า

“ฉันพบจรินทร์ที่ฮาตะเหมินเมื่อวาน เขากำลังจะย้ายบ้านจากซานเถียวหูทุ่ง เขาว่าเพื่อนอีกคนหนึ่งจะมาจากหมาเก๊า–ชื่อรอย เธอรู้จักรอยไหม ?”

“ไม่รู้จัก จรินทร์ไม่เคยพูดให้ฉันฟังเลยว่าจะมีเพื่อนมาใหม่”

​“จรินทร์เขาคุยว่าเขาเคยท่องเที่ยวไปทั่วเมืองจีน เป็นนักผจญภัย–นี่ฉันนึกเอาเองนะ ท่าทางจรินทร์เป็นคนคล่องเอาการ เห็นโลกมามาก สู้ชีวิตมามาก”

“เธอนึกไม่ผิดหรอก จรินทร์เป็นนักผจญชีวิตที่หาตัวจับยาก รู้จักชีวิตทุกแง่ทุกมุม นามสกุลของเขาไม่ใช่ภาษาไทย”

“กอนซาเลซ”

“แต่เขาก็เป็นคนไทยอย่างฉันนี่แหละ ฉันก็มีเชื้อจีนมาจากทวด”

“งั้นหรือ ?” เจียงเฟแสดงความสนใจ

“ทวดของฉันเกิดในตระกูลช่าย เรียกตามสำเนียงแต้จิ๋วว่าฉั่ว แต่ครูที่ฮ่องกงเรียกฉันว่าซู คงจะเลียนสำเนียงมาจากชื่อไทย ฉันเลยกลายเป็นลูกหลานซูตงปอยอดกวีของชาติจีนที่ไม่มีวันตาย”

“เธอก็ควรจะเป็นกวีเสียบ้างซี จะได้เป็นลูกหลานซูตงปอ” เจียงเฟหัวเราะ

“อยากจะเป็นแต่มันเป็นไม่ได้ เมืองจีนกว้างใหญ่ไพศาล มีธรรมชาติสวยงามเหลือเกิน จึงผลิตกวีออกมา​มากมาย เธอต้องเอางานของ ตู้ฝู่, หลี่ไป๋, มาสอนฉันบ้างซี”

“เธอต้องไปเรียนกับจางเซียนเซิง ฉันมันคลั่งแต่เรื่องที่ไม่เป็นกวี”

“อะไร ?”

“พูดไปก็เหมือนคนเพ้อฝัน แต่มันก็คงจะดีกว่าไม่ฝันเสียเลย ในสมองของฉันมันเต็มไปด้วยเรื่องชาติบ้านเมือง เรื่องประชาชนที่อดอยาก–เรื่องนายพลนักไถ–แล้วก็เรื่องคอมมิวนิสต์ ซึ่งจะเข้ามาเป็นนกกะสาแทนพวกนายพลเหล่านี้”

“เจียงเฟ เธอจะแบกชาติไว้บนบ่าคนเดียวไม่ได้” ข้าพเจ้าให้ความเห็น

“ถ้าทุกคนคิดว่าชาติจะแบกไว้คนเดียวไม่ได้ ก็จะไม่มีใครแบกชาติ แล้วชาติจะอยู่ได้อย่างไร” เจียงเฟพูดเสียงเบาแต่น้ำเสียงลึกและแน่น “เวลานี้คนที่มีอำนาจวาสนาเขาคิดแต่จะกอบโกยเอาตัวรอด เขาแสวงอำนาจเพราะอำนาจคือเงินทอง มันเป็นกลียุคที่เราต้องสู้ไม่ใช่หนี บางคนเขาเบื่อชาติเบื่อสังคม เบื่อความวุ่นวายร้อยแปด เขาก็คิดหนีไปสร้างสังคมใหม่ อยู่กับดอกไม้อยู่กับธรรมชาติ ​ใช้ชีวิตอิสระแต่เลอะเทอะเปรอะเปื้อนสกปรกโสมม ต่างกับพวกเซียนที่จำศีลภาวนาทำใจทำกายให้สะอาดอยู่บนยอดเขา คนที่หนีสังคมพวกนี้ไม่ยอมทำงาน มีแต่จะกินจะใช้ ทำให้สังคมหมดเปลืองลงไปทุกวัน เป็นคนเอาเปรียบสังคมชัด ๆ เป็นอันตรายต่อสังคมอย่างยิ่ง ถ้ามีคนพวกนี้เต็มบ้านเมือง สังคมจะอยู่ได้อย่างไร ใครจะรับผิดชอบต่อชาติที่เต็มกำลังจะแหลกเพราะทอปบู๊ตของพวกนายพล ฉันหนักใจ ระพินทร์ เพราะเวลานี้มีคนเบื่อชาติ เบื่อสังคม เบื่อพวกนายพลมากขึ้นทุกวัน ประชาชนมากมายไม่รู้จะทำอย่างไร ได้แต่นั่งมองดูตาปริบ ๆ มีปากก็เหมือนไม่มี นี่แหละคือประเทศจีนของฉัน ประเทศไทยของเธอคงไม่เป็นอย่างนี้ใช่ไหม, ระพินทร์ ?”

ข้าพเจ้าถอนใจเบา ๆ มองตาคนหนุ่มร่างกำยำผู้มีหัวใจกำยำเหมือนร่าง เขาเป็นลูกหลานเจียงไน่อาน วีรบุรุษที่ชาติจีนไม่เคยลืม

“เห็นใจเธอ เจียงเฟ” ข้าพเจ้าตอบ “ฉันโชคดีที่บังเอิญเมืองไทยยังไม่วุ่นวายอย่างนี้ เรามีพระเจ้าแผ่นดินที่รักประชาชนเหมือนพ่อรักลูก พระเจ้าแผ่นดินของเราไม่​ทำร้ายเราเลย มีแต่ความเมตตากรุณา เรายังไม่มีพวกนายพลอย่างเมืองจีน นายพลของเรากว่าจะได้สายตะพายแต่ละสายต้องทำงานอาบเหงื่อต่างน้ำด้วยความซื่อสัตย์สุจริตจนแก่เฒ่า นายพลทุกคนรักชาติยิ่งกว่าชีวิต ไม่กินสินบนไม่คอร์รัปชั่น ไม่รีดไถประชาชน ทำแต่งานในหน้าที่ เป็นคนรับใช้ชาติที่เราเคารพบูชาและกราบไหว้สนิทมือ”

“ชาติหน้าขอให้ฉันไปเกิดในเมืองไทยด้วยสักคน” เจียงเฟพูดยิ้ม ๆ “เมืองไทยเป็นสุขเพราะมีพระเจ้าแผ่นดินที่ดี แต่เมืองจีนล่มจมเพราะมีฮ่องเต้มีฮองไทเฮาที่เลว ประชาชนเสียภาษีเพื่อจะได้สร้างกองทัพเรือ แต่ยายฮองไทเฮาแกกลับเอาไปสร้างปราสาทราชวังส่วนตัว–สร้างคุนหมิงหู สร้างเรือหินอ่อนลำมหึมาสำหรับชมดาวชมเดือน พระเจ้าแผ่นดินของเธอ ฉันฟังแล้วเลื่อมใส มนุษย์เรายังเจริญไม่พอที่จะอยู่ได้ด้วยความสงบสุขโดยไม่มีหัวหน้า แต่ปัญหามันก็มีว่าเราจะหาหัวหน้าที่ดีได้ที่ไหน ? ฉันหมายถึงหัวหน้าที่ไม่โกงประชาชน”

ข้าพเจ้าหัวเราะ รู้สึกขบขันในคำพูดของเขา

“ก็ต้องรอคนดีมาเกิด” ข้าพเจ้าตอบ

​“เธอคิดไหมว่าประชาธิปไตยจะเลือกคนที่ให้เราได้ ?” เจียงเฟถามเป็นเชิงปรารภ

“ประชาธิปไตยมันก็เหมือนเสื้อตัวหนึ่งจะเอาไปใส่คนทุก ๆ คนให้พอดีเห็นจะไม่ได้หรอก มันก็ต้องมีหลวมมีคับมียาวมีสั้น ถ้าเราคิดว่าประชาธิปไตยคือเสื้อที่ใคร ๆ ก็ใส่ได้เราก็คิดผิด”

“ก็เห็นจะจริงของเธอ ดร. ซุนเอาเสื้อประชาธิปไตยมาให้เราใส่ มันคับจนหายใจไม่ออก” เจียงเฟโคลงศีรษะไปมา

“ฉันกำลังได้ข่าวว่าเมืองไทยของฉันเขาจะเป็นประชาธิปไตยกัน ไม่รู้จะเป็นได้แค่ไหน ถ้าประชาธิปไตยมันทรยศ มันก็ทำลายชาติไทยคนไทยป่นปี้แน่ ๆ”

ขณะนั้นมีคนสามคนเดินผ่านประตูห้องที่เรานั่งกินอาหารอยู่ไปช้า ๆ คนหนึ่งหันมาดูเรา ข้าพเจ้าจำได้ว่าเป็นหลูกวง เราสะดุ้งเมื่อเห็นข้าพเจ้ากับเจียงเฟแต่ไม่พูดอะไร รีบเดินผ่านเลยไป แล้วหายเงียบไปทางบันได

ยังไม่ทันที่ข้าพเจ้าจะพูดอะไรกับเจียงเฟ บุรุษหนุ่มร่างเพรียวแบบนักกีฬาอีกผู้หนึ่งก็เดินผ่านไปบ้าง ดูเหมือน​จะรีบตามหลังหลูกวงกับพวกไป เขาไม่ทันได้เหลียวมาเห็นเรา

“สนาน” ข้าพเจ้าพูดเป็นเสียงกระซิบ

เจียงเฟมีสีหน้าเครียด นิ่งอึ้งไม่พูดอะไรเลย ข้าพเจ้าจึงกล่าวต่อไปว่า

“สนานคงจะมากับหลูกวง”

เขาพยักหน้า แต่ก็ไม่ให้ความเห็นอะไร คงนั่งนิ่งสีหน้าบอกความไม่ปกติของอารมณ์ที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว

๓

ข้าพเจ้ามีความคุ้นเคยกับปักกิ่งมากขึ้นทุกวัน คุ้นกับฝุ่นสีแดงที่บินมาจากทะเลทรายโกบี–คุ้นกับอูษฐและลาซึ่งเดินอยู่เต็มถนน–คุ้นกับกลิ่นกระเทียมสดที่กินกันทุกครัวเรือนซึ่งเดิมทีเหม็นจนเกือบทนไม่ไหวเมื่อเข้าไปพูดกันใกล้ ๆ–แล้วก็คุ้นกับผู้หญิงสาวที่มีมารยาทนุ่มนวลแช่มช้อยเป็นผู้ดีต่างกับที่ข้าพเจ้าพบในฮ่องกงและเซี่ยงไฮ้ เจียงเหมยเป็นผู้หญิงสาวชาวจีนคนหนึ่งที่ทำให้ข้าพเจ้ารู้จักสตรีจีนดีขึ้นมากมาย สี่พันกว่าปีของวัฒนธรรมอันสูงด้วยคุณค่าได้สร้างความงามให้แก่สตรีจีนซึ่งมีความลึกซึ้งตรึงใจไม่​ต่างกับความงามของสตรีไทย ที่วิทยาศาสตร์และยาพิษของพวกฝรั่งยังไม่ได้ทำลาย

ข้าพเจ้าถามตัวเองว่า ความงามของเจียงเหมยราชินีแห่งเยียนจิงใช่หรือไม่ที่ทำให้ข้าพเจ้าต้องสนใจกับเธอ? ข้าพเจ้าตอบด้วยความซื่อว่านั่นเป็นส่วนหนึ่งแน่ แต่ยังมีอีกสิ่งหนึ่งที่ทำให้ข้าพเจ้าต้องสนใจโดยที่ข้าพเจ้าไม่กล้าจะตอบตัวเองว่าเหตุใด–สิ่งนั้นก็คือความสัมพันธ์ระหว่างเจียงเหมยกับสนาน

ที่เป๋ห่ายวันนั้น ข้าพเจ้ารู้แน่ว่า เจียงเหมยมีความขัดแย้งกับสนานอย่างล้ำลึกและรุนแรงด้วยเรื่องหลูกวง สนานไปคบกับหลูกวง เจียงเหมยไม่ต้องการเช่นนั้น สนานเป็นคอมมิวนิสต์หรือ ? ถ้าสนานเป็นคอมมิวนิสต์ เจียงเหมยจะทำอย่างไร ? ระหว่างหัวใจกับลัทธิ–เธอจะเลือกอะไร ? ข้าพเจ้ามองเห็นแต่ความมืดอันวุ่นวาย

ข้าพเจ้าไม่เข้าใจตัวเองว่าเหตุใดจึงต้องไปมหาวิทยาลัยเยียนจิงอีกเมื่อถึงวันเสาร์ หลังจากที่ได้ไปกินอาหารที่ตลาดตุงอันกับเจียงเฟได้สามวัน ข้าพเจ้าตรงไปยังตึกเจ่เม่โหลว หรือ Sister Halls โทรศัพท์ไปยังหอพักของเจียงเหมยซึ่งเรียกกันว่า Forbidden City เสียงของเจียงเหมยที่แล่นมา​ตามสายแจ่มใสบริสุทธิ์ เป็นเสียงที่แสดงความตื่นเต้นยินดีที่จะได้พบข้าพเจ้า

ข้าพเจ้ารออยู่ที่เจ่เม่โหลวประมาณยี่สิบนาที ราชินีแห่งเยียนจิงก็ก้าวเข้ามาในห้องโถงที่ข้าพเจ้านั่งรออยู่บนเก้าอี้นวม ข้าพเจ้าลุกขึ้นยืน ยิ้มรับเธอด้วยความสุข รู้สึกว่าลมที่พัดลอดหน้าต่างมาจากซีซานมีความหอมระรื่นชื่นใจอย่างบอกไม่ถูก