บทที่ ๑๑

๑

​แล้วพายุก็ทำท่าจะพัดมา เหตุการณ์ได้เป็นไปอย่างที่ข้าพเจ้าได้พูดกับเจียงเหมยที่เยียนจิงในวันนั้น

มุกเด็นจะต้องถูกยึดอย่างไม่มีปัญหาเลย เรือรบญี่ปุ่นออกมาแล่นอยู่เต็มทะเลเหลือง ปักกิ่งกำลังหวั่นไหว เพราะถ้ามุกเด็นในแมนจูเรียถูกยึด ปักกิ่งก็คงจะอยู่ไม่ได้

ข้าพเจ้าไม่ได้พบเจียงเหมยอีกเลยเป็นเวลาหลายสัปดาห์ เพราะมัววุ่นวายอยู่กับเหตุการณ์ที่​กำลังรัดตัวเข้ามาในจีนเหนือ คุณแม่กับน้องสาวคนเดียวของข้าพเจ้าจะมีความทุกข์ทรมานมากกว่าใคร, เขียนจดหมายถามไปฉบับแล้วฉบับเล่า เพื่อนฝูงโรงเรียนเทพศิรินทร์ และบรรดามิตรในวงการหนังสือพิมพ์ก็พากันแสดงความห่วงใยไป ทุกคนวิตกว่า ถ้าญี่ปุ่นกับจีนเกิดรบกันขึ้น ข้าพเจ้าจะหนีไปไหนพ้น เราไม่มีสถานทูตไทยในปักกิ่ง เพราะจีนกับไทยยังไม่เปิดสัมพันธ์ทางการทูตกัน ทั้ง ๆ ที่เลือดจีนเลือดไทยก็ผสมกันมาตั้งแต่ยุคพระเจ้าเหยา

คุณพ่อคนเดียวไม่เขียนจดหมายเลย ท่านไม่แสดงความตื่นเต้นตกใจ คุณแม่เล่ามาทางจดหมายว่า คุณพ่อยิ้มเมื่ออ่านข่าวญี่ปุ่นจะบุกปักกิ่งในหน้าหนังสือพิมพ์ ท่านว่ามันก็ดีไปอย่างหนึ่ง ข้าพเจ้าจะได้มีโอกาสใช้ลำแข้งของตัวเองได้ดีขึ้น เช่นเดียวกับที่ท่านได้เคยใช้มาแล้วเมื่อเป็นหนุ่ม ชีวิตต้องการความชำนาญ เราต้องเรียนชีวิตด้วยการจับต้อง, ไม่ใช่ด้วยการอ่านตำราร้อยแปดอย่างเดียว คุณพ่อยังคงใจเด็ด เหมือนสมัยขึ้นไปปราบอั้งยี่ที่เกาะช้างด้วยทหารครึ่งโหล ท่านต้องการให้ลูกชายคนเดียวของท่านเรียนชีวิตด้วยของจริง รู้จักความดุร้าย ความขมขื่นและความกลับกลอกหลอกลวงของมัน ข้าพเจ้าจำได้ว่าวันที่​ข้าพเจ้าเดินทางออกไปจากเมืองไทย คุณพ่อขึ้นไปส่งข้าพเจ้าและอยู่กับข้าพเจ้าบนเรือ Kalgan ที่ท่าบอเนียว จนถึงเวลาเรือจะเคลื่อนลำ ท่านยื่นมือมาให้ข้าพเจ้าจับ หลังจากที่ข้าพเจ้าได้กราบเท้าอำลาท่านแล้ว ท่านบีบมือลูกชายคนเดียวของท่านแน่น แล้วพูดว่า “เป็นผู้ใหญ่กันเสียทีนะลูก ต่อไปนี้ขอให้พึ่งตัวเอง”

คำสุดท้ายของท่านก้องอยู่ในหูตลอดเวลาหลายสิบปีผ่านไป ข้าพเจ้าพึ่งตัวเอง พึ่งมือขวาที่ถือปากกาซึ่งมีอยู่เพียงเดียวและหมึกสีเดียวคือสีขาว, พึ่งปัญญาที่ริบหรี่อยู่ในความมืดของแผ่นฟ้าที่หาขอบเขตไม่ได้, และพึ่ง กฎแห่งกรรม ซึ่งไม่เคยพึ่งได้ เพราะกรรมคือถนนสายเดียวที่จะต้องเดิน, ไม่มีทางแยก

ข้าพเจ้าได้เดินไปบนถนนสายเดียวสายนี้จนถึงปักกิ่งด้วยการพึ่งตัวเอง และข้าพเจ้าไม่ลืมวันที่ปักกิ่งจะแตก โดยที่ไม่รู้จะมุดหัวเข้าไปพึ่งพิงสถานทูตไหน ปักกิ่งแตกแน่ เมื่อมุกเด็นแตกแล้ว แต่ดอกเถาดอกเหมยก็ยังชูกลีบบานสะพรั่งอยู่ในฤดูชุนเทียน, องอาจ, สดใส และสวยงาม

ที่คาบารอฟสก์ เรายังคงดื่มและเต้นรำกันอยู่ เหลียงกับวารยายังคงไปที่นั่น คืนไหนคืนนั้น เราต้องพบเขาทั้งสอง​ที่โต๊ะเล็ก ๆ มุมห้อง ข้างกระถางสนแคระแห่งภูเขาท่ายซาน ข้าพเจ้าได้มีโอกาสรู้จักวารยามากขึ้น เราได้เต้นรำกันเป็นครั้งคราวขณะที่บัวกับจรินทร์คุยสนุกอยู่กับเหลียง เหลียงดูจะพอใจที่ข้าพเจ้าพาวารยาออกไปในฟลอร์ ข้าพเจ้าคิดว่าเขาได้มีโอกาสเปลี่ยนบรรยากาศอันจำเจ เขาคงจะคุยกับวารยาคนเดียวมานาน จนไม่รู้จะคุยอะไร คนเราเกิดมาด้วยเวลา แล้วก็เปลี่ยนไปด้วยเวลา–เวลาคือพระเจ้าของความเปลี่ยนแปลง

วันหนึ่งข้าพเจ้าไปเยียนจิงอีก เพื่อจะเยี่ยมเจียงเหมยกับสนาน แต่ทั้งคู่เข้าไปซื้อของในเมือง ข้าพเจ้าจึงเลยไปเยี่ยมศาสตราจารย์หวูมี่ที่มหาวิทยาลัยชิงหวา ซึ่งตั้งอยู่เคียงมหาวิทยาลัยเยียนจิง ศาสตราจารย์หวูมี่คือการ์เดี้ยนของข้าพเจ้า ท่านได้ปริญญาเอกทางวรรณคดีจากประเทศอังกฤษ, มีความรู้ทางวรรณคดีอังกฤษอย่างลึกซึ้งไม่แพ้วรรณคดีจีน, เป็นทั้งกวีและสะกอล่าร์ที่มีชื่อเสียงมากในวงนักปราชญ์วรรณคดีของประเทศจีน ท่านศาสตราจารย์หวูมี่เป็นตัวแทนของสุภาพบุรุษจีน ที่ไม่ยอมทิ้งคัมภีร์ของขงจื๊อ ท่านเป็นสัญญลักษณ์ของจีนเก่าซึ่งกำลังละลายมาเป็นจีนใหม่ ท่านต่อสู้เพื่ออดีตที่เป็นพื้นฐานของการสร้างอนาคต ​ท่านไม่ได้ทำลายอดีตเพื่อจะสร้างอนาคต ศาสตราจารย์หวูมี่เป็นนักปฏิรูปสังคม, ท่านเกลียดการปฏิวัติ และไม่ยอมพบหน้าพวกนายพลเลย

“ฉันอยากให้เธออยู่กับเรานาน ๆ” ท่านกล่าวแก่ข้าพเจ้าตอนหนึ่ง “แต่ขอให้ระวัง อย่าติดนิสัยชอบปฏิวัติของพวกเราไปก็แล้วกัน เมืองไทยของเธอ–ฉันภาวนา–อย่าให้ใครปฏิวัติขึ้นเลย”

“เราไม่ชอบปฏิวัติหรอกครับ ราษฎรของเราหัวอ่อน พูดกันดี ๆ ก็รู้เรื่องถมไป” ข้าพเจ้าชี้แจง “สำหรับผม, รับรองว่าไม่เคยคิดปฏิวัติ มันยังไม่จำเป็น เราจะขาดทุนมากกว่ามีกำไร”

หวูมี่ เหล่าเซียนเซิง พยักหน้า

“เมืองจีนของฉันจะเป็นสนามรบต่อไปอีกนานนัก มันเป็นกรรมของราษฎร พวกนายพลรบกันเอง คอมมิวนิสต์รบรัฐบาล ที่ญี่ปุ่นก็จะเข้ามานั่งอยู่บนหัวของราษฎรอีก เราไม่มีทางออกเลย ที่เมืองจีนมันก็มียุคของมัน ถ้าเธออ่านให้มาก เธอจะเห็นว่ายุคอย่างนี้มันมีมาแล้วนับไม่ถ้วน ถ้าเราจะต้องเกิดมาเป็นคนจีน เราก็ต้องไม่ประหลาดใจที่มาพบยุคอย่างนี้”

​ในฐานะที่เป็นการ์เดี้ยนเช่นเดียวกับนายหลอชาง ศาสตราจารย์หวูมี่ตอบไม่ได้ว่าท่านจะช่วยอะไรข้าพเจ้าได้ ถ้าญี่ปุ่นบุกเข้ามาในกำแพงเมือง ท่านบอกว่า ท่านเองก็คงจะนั่งอยู่ในห้องหนังสือของท่านต่อไป และทางออกทางเดียวที่เหลืออยู่ก็คือ ข่มใจเขียนโคลงทิ้งไว้ให้ลูกหลาน จนกว่าปักกิ่งจะเงียบเพราะปืนใหญ่และรถถัง

๒

จะเป็นเพราะอะไรก็ตาม ข้าพเจ้าผละจากท่านศาสตราจารย์หวูมี่แล้วก็เดินเรื่อยไปที่ต้าหยวน ซึ่งอยู่ข้าง ๆ มหาวิทยาลัยชิงหวา ต้าหยวนเป็นสวนจีนขนาดกลาง มีน้ำ มีหิน มีเก๋ง และต้นหลิวที่สยายกิ่งอันเล็กเรียวลงไปเหนือพื้นน้ำ เหมือนนางฟ้าสยายผม ข้าพเจ้าคิดว่าจะนั่งกินน้ำชาอยู่ที่ต้าหยวนสักครู่ ก่อนจะเดินทางกลับเข้าประตูเมืองปักกิ่ง ซึ่งอยู่ห่างออกไปทางทิศตะวันออกไม่เกิน ๑๐ ไมล์

แต่ที่เก๋งริมแก่งหินจำลองข้างสระน้ำฝน มีผู้หญิงสาวในชุดกระโปรงสีเขียวอ่อนนั่งอยู่ตามลำพัง, ไม่มีการเคลื่อน​ไหวอิริยาบถ, นิ่งและเงียบ, คล้ายกับรูปสลักหินหยกสีเขียวอันมีค่า

ข้าพเจ้าชะงัก แล้วข้าพเจ้าก็ใจเต้นเพราะรูปสลักหินหยกสีเขียวรูปนั้น คือวารยา ราเนฟสกายา

ข้าพเจ้าหยุดคิดนิดหนึ่ง–คือคิดว่าวารยามาทำไม มาคนเดียวหรือ ?

แล้วข้าพเจ้าก็ตกลงใจ ค่อย ๆ เดินตรงเข้าไปหา วารยาเหลียวหน้ามา มีสีหน้าประหลาดใจอย่างเห็นได้ชัด เพราะคงไม่คิดว่าจะพบข้าพเจ้านอกกรุงปักกิ่งถึง ๑๐ ไมล์ และในสวนจีนอันเงียบสงัดแห่งนี้

“ฮัลโหล ระพินทร์” เธอร้องทุกอย่างตื่นเต้น “เราไม่ได้นัดกันเลยไม่ใช่หรือ ?”

ข้าพเจ้าหัวเราะอย่างร่าเริง

“เห็นจะต้องถามพระเจ้าเสียแล้ว เธอมานั่งอยู่ทำไมคนเดียว ?”

“ฉันมากับเหลียง”

“แล้วเหลียงล่ะ ?”

“ไปประชุมที่ชิงหวา เราจะมีการแข่งขันฟุตบอลล์ประจำปี ทีมเซ้าท์ไชน่าจะขึ้นมาโจมตีปักกิ่ง”

​“อ้อ, เห็นข่าวในลีดเดอร์เหมือนกัน เธอคงหนีมานั่งอยู่ที่นี่นานแล้ว ?”

“สักครู่ นี่เธอมาคนเดียวหรือ ?”

“บัวกับจรินทร์เขาไม่ว่าง ฉันก็ไม่รู้จะไปไหน เลยมาคุยกับโปรเฟสเซอร์หวูมี่” ข้าพเจ้าตอบแล้วนั่งลงบนม้าหิน “เธอไม่ดื่มอะไรหรือ–น้ำชา ?”

“ก็ดีเหมือนกัน” วารยายิ้มอย่างอ่อนหวาน

ข้าพเจ้าร้องสั่งน้ำชาด้วยภาษาปักกิ่ง ซึ่งเพิ่งรู้ไม่กี่ร้อยคำ วารยาชมว่าสำเนียงของข้าพเจ้าชัดดี

“เจียงเฟเขาสอนดีมาก เขาเป็นครูประจำตัวของฉัน เขามีวิธีออกเสียงที่ทำให้ไม่รู้สึกยาก” ข้าพเจ้าอธิบาย “เธอคงไม่เคยพบเจียงเฟ ?”

วารยายิ้มอย่างมีความหมาย

“ฉันพบเจียงเหมย”

ข้าพเจ้าชะงักด้วยความแปลกใจ น้ำเสียงของวารยามีอะไรบางอย่างที่สะดุดใจทันที

“เธอรู้จักเจียงเหมย ?” ข้าพเจ้าจ้องหน้าเธอเพื่อจะค้นหาความจริง

​“ฉันมาที่เยียนจิงกับเหลียงบ่อยๆ ถ้าไม่รู้จักเจียงเหมยก็แย่กันเท่านั้นเอง ใคร ๆ ก็ต้องรู้จักราชินีแห่ง Forbidden City”

ข้าพเจ้ารู้สึกว่าสายตาของวารยาที่พุ่งมายังข้าพเจ้ามีความหมายอะไรบางอย่างซุกซ่อนอยู่ ซึ่งข้าพเจ้ายากที่จะเข้าใจได้ แม้ว่าไม่น่าจะมีอะไรที่ต้องคิด แต่ข้าพเจ้าก็รู้สึกประหม่าอย่างที่เข้าใจตัวเองไม่ได้เลย

“เธอคงคุ้นกับเจียงเหมยมาก ?” ข้าพเจ้าถาม

วารยาหัวเราะเสียงใส

“เธอรู้ไหม, ระพินทร์, เธอตื่นเต้น”

“ตื่นเต้น ?” ข้าพเจ้าตกใจเล็กน้อย พยายามควบคุมสติอย่างระวังตัว ข้าพเจ้ากำลังถูกโจมตีแน่นอน

“เธอคงสนใจกับเจียงเหมยมากซีนะ, ระพินทร์,” วารยาถามยิ้ม ๆ

“ฉันสนใจกับทุกคนที่นี่”

“ที่เยียนจิง”

“ทุกแห่งในปักกิ่งที่รู้จัก”

“แต่ฉันว่าคงไม่มีใครน่าสนใจเท่าเจียงเหมย ฉันก็สนใจ”

​ข้าพเจ้าพยายามหัวเราะเสียงดัง เพื่อทำลายบรรยากาศที่ข้าพเจ้าคิดเอาเองว่ากำลังจะเคร่งเครียด

“เออ, ฉันถามเธอบ้างละ, วารยา เธอว่าเธอสนใจ สนใจอะไร ?”

“อ้าว ก็สนใจเพราะเป็นราชินีเยียนจิงน่ะซี สนใจความสวยงาม สนใจความเก่ง สนใจความกล้า”

“สวย–เก่ง–กล้า เธอวาดภาพให้เจียงเหมยใกล้เคียงกับความจริงมาก สนานเขาจะต้องภูมิใจ”

“เธอรู้จักสนานหรือ ?”

“เขามาจากเมืองไทย เธอรู้จักเขาเหมือนกันใช่ไหม ?”

“ถ้าฉันรู้จักเจียงเหมย ฉันก็ต้องรู้จักสนาน”

ข้าพเจ้าหัวเราะด้วยเจตนาที่จะกลบความรู้สึกบางอย่างในสีหน้า

“จริงของเธอ สนานเป็นเงาของเจียงเหมย”

“พวกผู้ชายคงอิจฉาสนาน” วารยามองตาข้าพเจ้าอย่างท้าทาย

“จริงของเธออีก ฉันรับว่าฉันอิจฉาสนาน”

“เออ, พูดออกมาเสียอย่างนี้ ทุกคนก็สบายใจ”

​“ทุกคน ? รวมทั้งตัวเธอด้วยหรือ, วารยา ?” ข้าพเจ้าวางแผนจะรุกเอาบ้าง

“ฉันรับว่าใช่” วารยาตอบอย่างองอาจ

“ทำไม ?”

“อ้าว, ก็ไม่ต้องเอาไปคิดนะซี”

“คิดอะไร ?”

“คิดสงสัยว่าเธอจะอิจฉาสนานหรือไม่ ?” พูดแล้วก็หัวเราะ

“ขออนุญาตถามนิดเถอะ, วารยา ทำไมเธอจะต้องสงสัย ?”

“เพราะฉันเป็นคนชอบสงสัย” รอยยิ้มยังมีอยู่ แววตายังเป็นประกาย “ฉันคิดว่าเธอคงไม่อยากให้มีสนาน”

“ตายจริง ! ฉันมิบาปแย่หรือ ?” ข้าพเจ้าทำตาโต

“ฉันคิดว่าฉันเข้าใจผู้ชายดี” วารยาพูดช้าๆ อย่างพยายามจะอธิบาย “ผู้ชายมีธาตุอิจฉา ผู้ชายชอบความสวยงามของผู้หญิง เขามีความสุขเมื่อได้อยู่ใกล้ ๆ ผู้หญิงที่สวย ๆ แล้วก็–เขาไม่อยากให้ใครเข้ามาเกะกะหัวใจ ผู้ชายเป็นอย่างนี้ใช่ไหม ระพินทร์ ?”

“ฉันว่าผู้หญิงกับผู้ชายก็มีหัวใจเหมือน ๆ กัน” ข้าพเจ้าพยายามตั้งหลักเพื่อจะต่อสู้ “ความสวยงามผู้หญิง​ผู้ชายก็ชอบคล้าย ๆ กัน แต่ความงามของผู้ชายไม่เหมือนผู้หญิง ผู้หญิงชอบความสง่า, ความแข็งแรง, ความกล้าหาญของผู้ชาย เพราะผู้ชายเป็นผู้ป้องกัน เธอก็คงไม่พูดว่าเธอไม่ชอบผู้ชายแบบนี้ ?”

“แต่เธอก็คงไม่พูดว่าเธอไม่ชอบผู้หญิงอย่างเจียงเหมย” วารยารุกเพื่อจะป้องกันตัว

ข้าพเจ้าพยักหน้ารับ พยายามทำใจให้กล้า

“เธอชอบอะไรในตัวเจียงเหมย ?” วารยาถามอย่างสนใจ

“เธอสนใจมากหรือ วารยา ?” ข้าพเจ้าสบตาสาวงามเลือดสลาฟ

“ฉันสนใจ” เธอตอบอย่างไม่สะทกสะท้าน

“เพราะอะไร ?”

“เพราะฉันต้องการศึกษาจิตใจของผู้ชายน่ะซี–โดยเฉพาะผู้ชายคนไทย ซึ่งฉันรู้จักเป็นคนแรก”

“บัวล่ะ ?”

“ฉันไม่ถือว่าฉันรู้จัก”

“เพราะเหตุใด ?”

“เพราะเขามีแต่ความกว้าง ไม่มีความลึก”

​“บัวเป็นคนเปิดเผย ใจดี”

“แต่ฉันสนใจกับความลึก”

“ความลึก?” ข้าพเจ้าสบตาเธอเพื่อขอคำอธิบาย

“ความลึกคือความเข้าใจ คนเราจะเข้ากันได้อย่างสุจริต ก็เพราะหัวใจมีความลึก พวกนักปรัชญามีความลึกมากกว่าพวกพ่อค้า”

“เธอคงชอบปรัชญา ?”

“ชีวิตของคนเป็นปรัชญา แต่ที่เรามองข้ามไปเสียก็เพราะเราขาดความลึก”

“เธอทำให้ฉันสนใจมากขึ้นวันนี้” ข้าพเจ้าพูดอย่างจริงใจ

“แต่ก่อนเธอไม่เคยสนใจมากเท่าวันนี้หรือจ๊ะ ระพินทร์ ?” วารยาสบตาข้าพเจ้าระหว่างที่พูดแล้วก็มองออกไปที่ต้นหลิว

“ฉันก็สนใจ แต่ไม่มากเท่าวันนี้” ข้าพเจ้าตอบ “วารยา, ฉันเป็นคนช่างคิด คิดบ้า ๆ บอ ๆ ล้วนแต่เรื่องที่คนเขาไม่คิดกัน ฉันเป็นคนบ้าที่ต้องห่วงตัวเอง ฉันรู้ว่าความคิดบ้า ๆ บอ ๆ ของฉันจะต้องทำให้ฉันเดินเข้าไปในป่าใหญ่ เมื่อฉันกลับเมืองไทย–เป็นป่าชีวิตที่มืดทึบ เมื่อ​หลงเข้าไปแล้วก็หาทางออกไม่ได้ คนที่เข้าใจตัวเองโดยไม่แคร์ว่าใครเขาจะเข้าใจหรือไม่ เป็นคนโง่เอาตัวไม่รอด ฉันรู้อนาคตของฉันดี ฉันสนใจเธอมากขึ้นในวันนี้ ก็เพราะฉันชอบคำว่าความลึกของเธอ ฉันเข้าใจเธอก็เพราะเธอมีความลึก จริงของเธอคนเราจะเข้าใจกันได้ ก็เพราะความลึกของหัวใจ ฉันคิดว่าเธอคงจะเข้าใจฉันเท่าที่ฉันเข้าใจตัวเอง บางทีเธออาจเป็นคนเดียวที่เข้าใจฉันก็ได้”

“ฉันได้คุยกับเธอหลายครั้ง” วารยาพูดช้า ๆ น้ำเสียงหนักแน่น “ฉันคิดว่าฉันเข้าใจเธอ, ระพินทร์, คนทั้งโลกเขาอาจไม่เข้าใจเธอ แต่ขอให้เธออุ่นใจได้ว่าฉันเป็นคนหนึ่งที่เข้าใจ ความคิดของความคิดของเธอที่เราคุยกันที่ชีซานวันนั้น ฉันเข้าใจดี”

“ขอบใจ วารยา” ข้าพเจ้าถอนใจอย่างมีความสุข “ฉันจะไม่ลืมเธอ เราจะต้องจากกันในวันหนึ่ง เมื่อฉันกลับเมืองไทย แต่เธอจะเป็นกำลังใจของฉันจนตลอดชีวิต”