สถานการณ์คลังปัจจุบัน

​(๑) คำนำ

๑. การคลังในขณะนี้ตกอยู่ในภาวะคับขันมากยิ่งกว่าในสมัยใด ๆ สถานการณ์ปัจจุบันสรุปลงได้ย่อ ๆ ว่า เงินรายได้ไม่พอจ่ายมาหลายปี งบประมาณปัจจุบันก็ไม่เป็นดุลยภาพ มีหนี้เป็นจำนวนมากซึ่งจะถึงกำหนดต้องชำระในปีนี้ปีหน้า เงินมีค่าลดต่ำลงเป็นลำดับ และสมรรถภาพและศีลธรรมของข้าราชการเสื่อมลง

สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ล้วนมีความสัมพันธ์กันทั้งสิ้น กล่าวคือ ตราบใดที่งบประมาณไม่เป็นดุลยภาพ และรัฐบาลจ่ายเงินเกินกว่ารายได้ ก็ต้องกู้เงินและพิมพ์ธนบัตรเพื่อใช้จ่ายเรื่อยไป การกระทำเช่นนี้เป็นเหตุอันหนึ่งที่บังคับให้ค่าของเงินตกต่ำไม่หยุด และหนี้ก็งอกขึ้นด้วย อนึ่ง ตราบใดที่ค่าของเงินยังตกไม่หยุดจะจัดงบประมาณให้เป็นดุลยภาพก็ไม่ได้ เพราะรายจ่ายย่อมพองขึ้นไม่หยุดเหมือนกัน

ต่อไปนี้จะได้เสนอข้อเท็จจริงและตัวเลขเพื่อแสดงให้เห็นสถานการณ์ โดยชัดแจ้ง

(๒) รายได้รายจ่ายจริง

๒๔๘๐ - ๒๔๘๗

๒. รายได้รายจ่ายจริงตั้งแต่ ๒๔๘๐ ถึงสิ้น ๒๔๘๗ ปรากฏดั่งต่อไปนี้

๓. รายจ่ายที่เกินกว่ารายได้นั้น ในปีต้นๆ ได้จ่ายจาก (ก) เงินคงคลัง คือเงินเหลือจ่ายในปีก่อน ๆ สะสมไว้ในคลัง และ (ข) เงินสำรองใช้หนิ้เงินกู้ คือรายได้ที่กันไว้ในระหว่าง พ.ศ. ๒๔๘๐ ถึง พ.ศ. ๒๔๗๔ เพื่อชำระหนี้เงินกู้ต่างประเทศให้หมดสิ้นก่อนกำหนด ครั้นเมื่อเงินสองรายนี้หมดไปแล้ว รายจ่ายที่เกินกว่ารายได้นั้นก็ได้จ่ายจากเงินกู้สาธารณะ หรือจากเงินที่กู้จากธนาคารแห่งประเทศไทย

๔. เงินกู้สาธารณะที่กู้เพื่อการใช้จ่ายที่กล่าวนั้น มีอยู่ด้วยกันสองรายคือ

  ๕. การกู้เงินจากธนาคารแห่งประเทศไทยได้ใช้วิธีออก พันธบัตรคลัง ตามกฎหมายระบบเงินตราในภาวะฉุกเฉิน พันธบัตรเหล่านี้เมื่อธนาคารได้รับไว้แล้วก็เครดิตบัญชีกระทรวงการคลังเท่าราคาพันธบัตรเมื่อคลังถอนเงินไปใช้จ่าย และเงินสดของธนาคารลดน้อยลง ธนาคารก็โอนพันธบัตรจากฝ่ายการธนาคารไปให้ฝ่ายออกบัตรธนาคาร แล้วจำหน่ายธนบัตรแลกเปลี่ยนกับพันธบัตรเหล่านั้น การออกพันธบัตรคลังจึ่งเท่ากับพิมพ์ธนบัตรออกมาสำหรับรัฐบาลใช้จ่าย และเป็นผลให้ค่าของเงินตกต่ำ

เมื่อวันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๔๘๗ มีพันธบัตรคลังที่ออกไปแล้ว ๑๖๗,๙๐๐,๐๐๐ บาท ซึ่งถึงกำหนดต้องใช้เงินคืนใน ๒๔๘๘ และ ๒๔๘๙

(๓) รายได้รายจ่าย

พ.ศ. ๒๔๘๘

๖. งบประมาณ พ.ศ. ๒๔๘๘ แสดงว่าจะมีรายจ่ายเกินกว่ารายได้ถึง ๑๓๘,๓๗๐,๑๕๕ บาท ในหกเดือนแรกของปีนี้รายจ่ายจริงสูงกว่ารายได้จริงประมาณ ๒๖ ล้านบาทเท่านั้น แต่ก็คาดว่าถ้าไม่ตัด​รายจ่ายลงให้มากในขณะนี้ รายจ่ายจริงทั้งปีคงจะสูงกว่ารายได้จริงไม่น้อยเลย และอาจจะสูงกว่ากันเท่า ๆ ที่คำนวณไว้ในงบประมาณก็ได้ ทั้งนี้เพราะเหตุว่าในงบประมาณ พ.ศ. ๒๔๘๘ นั้น ได้ตั้งรายจ่ายโดยไม่ได้คำนึงว่าค่าของเงินตกไม่หยุด เงินที่ตั้งไว้สำหรับการใช้จ่ายทั้งปีบางกระทรวงจึงได้จ่ายไปหมดสิ้นภายในเวลาไม่กี่เดือน นอกจากนี้บางกระทรวงยังมีรายจ่ายนอกเหนืองบประมาณอยู่อีก

๗. รายจ่ายที่เกินกว่ารายได้ในปีนี้ ได้จ่ายจาก (ก) เงินกู้จากธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งได้กู้โดยวิธีออกพันธบัตรคลังดั่งกล่าวแล้วในข้อ ๕ และ (ข) เงินกู้จากธนาคารต่าง ๆ ซึ่งกู้โดยวิธีออก ตั๋วเงินคลัง อนึ่ง กระทรวงการคลังกำลังดำริจะออกเงินกู้สาธารณะอีกครั้งหนึ่งก็พอดีที่สงครามหยุดลงและรัฐบาลลาออก เรื่องจึงค้างพิจารณาอยู่

(๔) หนี้สาธารณะ

๘. หนี้สาธารณะมีอยู่ ๓ ลักษณะ คือ (ก) หนี้เงินกู้เป็นปอนด์สเตอร์ลิงก์ซึ่งเป็นหนี้เก่าค้างชำระอยู่ (ข) หนี้ที่เกิดขึ้นเพราะรายได้ไม่พอจ่าย ดั่งกล่าวแล้วข้างบนนี้ และ (ค) หนี้เงินกู้เพื่อกิจการบางอย่างโดยเฉพาะ เช่นเพื่อจัดการสหกรณ์เป็นต้น

๙. เงินกู้ต่างประเทศค้างชำระเมื่อ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๘๘ มีจำนวนต่อไปนี้

๑๐. หนี้ที่เกิดเพราะรายจ่ายเกินกว่ารายได้ ค้างชำระเมื่อ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๘๘ ตามจำนวนต่อไปนี้

​๑๑. หนี้เงินกู้เพื่อกิจการบางอย่างโดยเฉพาะ ค้างชำระเมื่อ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๘๘ ตามจำนวนต่อไปนี้

ต้นเงินและดอกเบี้ยเงินกู้ประเภทนี้ คลังชำระด้วยเงินที่ได้จากสหกรณ์ เทศบาล และบริษัทหรือองค์การต่างๆ บรรดาที่ได้กู้เงินไปจากคลังอีกต่อหนึ่ง แต่ว่าถ้าสหกรณ์ ฯลฯ ไม่มีเงินชำระให้แก่คลัง คลังก็จะต้องหาเงินชำระให้แก่ผู้ถือพันธบัตร

(๕) ค่าของเงิน

๑๒. การตกต่ำแห่งค่าของเงินนั้น พอวัดได้ด้วยระดับราคาสินค้าและอัตราค่าครองชีพ สถิติมีอยู่เพียงธันวาคม ๒๔๘๗ และปรากฏดั่งต่อไปนี้

​ธันวาคม ๒๔๘๔ = ๑๐๐

(๖) สรุปความ

๑๓. การบูรณะบ้านเมืองให้กลับคืนสู่ปกติภาพ เพื่อเป็นทางนำมาซึ่งความมั่งคั่งสมบูรณ์ต่อไปนั้น จำต้องอาศัยเสถียรภาพแห่งค่าของเงินเป็นหลัก หรือกล่าวอิกนัยหนึ่ง เงินจะต้องมีค่าอันเรียกได้ว่ายืนที่มั่นคง การค้าขายและธุรกิจทั้งปวงจึงจะมีหลักดำเนินไปได้ด้วยดี ถ้าเงินมีค่าตกต่ำอยู่ไม่หยุดยั้ง แม้แต่การปกครองบ้านเมืองก็จะกระทำให้ดีไม่ได้

๑๔. เหตุที่กระทำให้ค่าของเงินไม่เป็นเสถียรภาพนั้นมีอยู่ ๓ ประการ เรียงตามลำดับแห่งความสำคัญได้ดังต่อไปนี้ คือ

(๑) การใช้จ่ายของทหารญี่ปุ่น (๒) รัฐบาลจ่ายเงินเกินกว่ารายได้ และ (๓) อัตราแลกเปลี่ยนบาทกับเย็น

เหตุประการที่ (๑) และที่ (๓) นั้นเกี่ยวกับการเงิน จึงได้อธิบายไว้ในบันทึกว่าด้วยสถานการณ์เงินแล้ว และบัดนี้ก็มีแต่​จะหมดไป แต่เหตุประการที่ (๒) คือการจ่ายเงินเกินกว่ารายได้นั้นเป็นเรื่องที่รัฐบาลเองจะต้องแก้ไข.

สำนักงานที่ปรึกษา กระทรวงการคลัง

๕ กันยายน ๒๔๘๘