คำนำ

ในงารพระราชทานเพลิงพระศพ พระเจ้าบรมวงศเธอ กรมขุนมรุพงศสิริพัฒน์ ณพระเมรุท้องสนามหลวงในเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้ หม่อมเจ้าหญิงจงกลณี กับหม่อมเชื้อ วัฒนวงศ ณกรุงเทพ ต, จ, มีประสงค์จะพิมพ์หนังสือแจกเปนที่ระฦกสักเรื่อง ๑ เนื่องในการกุศลทักษิณานุปทาน ซึ่งบำเพ็ญสนองพระเดชพระคุณพระบิดาพระสามี ขอให้กรรมการหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครช่วยเลือกเรื่องแลจัดการพิมพ์ให้ตามประสงค์ การพอประจวบกับที่หอพระสมุด ฯ คิดจะพิมพ์ประกาศรัชกาลที่ ๔ ให้ตลอดในงารพระเมรุคราวนี้ ตามที่มีผู้ต้องการกันอยู่มาก จึงได้แนะนำให้หม่อมเจ้าหญิงจงกลณี กับหม่อมเชื้อ วัฒนวงศ ณกรุงเทพ รับพิมพ์ประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๖ อันรวมประกาศปีจอ พ.ศ. ๒๔๐๕ ปีกุน พ.ศ. ๒๔๐๖ ปีชวด พ.ศ. ๒๔๐๗ รวม ๓ ปีอยู่ในเล่มเดียวกัน

เหตุใดกรรมการหอพระสมุด ฯ จึงได้แนะนำให้พิมพ์ประกาศรรัชกาลที่ ๔ แจกในงารพระศพกรมขุนมรุพงศสิริพัฒน์ ได้ชี้แจงเหตุนั้นไว้โดยพิสดารในคำนำประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๕ ซึ่งเจ้าภาพส่วนงารพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ พิมพ์แจกในงารเดียวกับพระราชทานเพลิงพระศพกรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์แล้ว จะกล่าวในที่นี้แต่โดยย่อ ว่าเพราะเปนหนังสือซึ่งแต่งดีอย่างเอกในภาษาไทยอย่าง ๑ แลเปนพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเปนสมเด็จพระบรมชนกนาถของพระเจ้าบรมวงศ์เธอทั้ง ๒ พระองค์นั้นอย่าง ๑ จะบอกไว้ให้แจ้งโดยพิสดารในคำนำภาคที่ ๖ นี้แต่การที่หอพระสมุดฯ ได้พิมพ์ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ มาโดยลำดับ เพื่อผู้ปราถนาจะรวบรวมจะได้รู้เค้าเงื่อนที่จะเสาะหา คือ

ภาคที่ ๑ ประกาศปีกุน พ.ศ. ๒๓๙๔ ปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ ปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖ รวม ๓ ปี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรุณวดีโปรดให้พิมพ์เมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๔๖๔

ภาคที่ ๒ ประกาศปีขาล พ.ศ. ๒๓๙๗ ปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ รวม ๒ ปี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ โปรดให้พิมพ์เมื่อปีจอ พ.ศ. ๒๔๖๕

ภาคที่ ๓ ประกาศปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๙๙ ปีมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐ รวม ๒ ปี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบันบัวผัน โปรดให้พิมพ์ในปีกุน พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้

ภาคที่ ๔ ประกาศปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๐๑ ปีเดียว เจ้าภาพพิมพ์แจกในงารพระศพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ครบสตมาห ในปีกุน พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้

ภาคที่ ๕ ประกาศปีมะแม พ.ศ. ๒๔๐๒ ปีวอก พ.ศ. ๒๔๐๓ ปีระกา พ.ศ. ๒๔๐๔ รวม ๓ ปี เจ้าภาพพิมพ์แจกในงารพระราชทานเพลิงพระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ณพระเมรุท้องสนามหลวงในปีกุน พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้

ภาคที่ ๖ ประกาศปีจอ พ.ศ. ๒๔๐๕ ปีกุน พ.ศ. ๒๔๐๖ ปีชวด พ.ศ. ๒๔๐๗ รวม ๓ ปี ซึ่งเจ้าภาพงารพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์ พิมพ์ในสมุดเล่มนี้

ภาคที่ ๗ ประกาศปีฉลู พ.ศ. ๒๔๐๘ ปีขาล พ.ศ. ๒๔๐๙ ปีเถาะ พ.ศ. ๒๔๑๐ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑ รวม ๔ ปี อำมาตย์เอก พระศรีบัญชา (ทวน ธรรมาชีวะ) พิมพ์สนองพระคุณในงารพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทววงศ์วโรปการ ในปีกุน พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้

ยังมีประกาศรัชกาลที่ ๔ ค้างพิมพ์อยู่อิกภาค ๑ เปนประกาศอันในสำเนาซึ่งได้มาไม่ปรากฎแน่ว่าออกปีไหน จึงจัดรวมไว้เปนหมวดปกิณณกะ นับเปนภาคที่ ๘ เห็นจะได้พิมพ์ในปลายปีนี้ หรือต้นปีหน้า ให้ครบบริบูรณ์ทั้ง ๘ ภาค ได้อธิบายถึงเรื่องประกาศแล้ว ทีนี้จะกล่าวถึงเรื่องพระประวัติของพระเจ้าบรมวงศเธอ กรมขุนมรุพงศสิริพัฒน์ต่อไป

พระประวัติ พระเจ้าบรมวงศเธอ กรมขุนมรุพงศสิริพัฒน์

(อยู่ในระหว่างตรวจต้นฉบับ)

กรรมการหอพระสมุด ฯ ขออนุโมทนากุศลบุญราศีทิกษิณานุปทานซึ่งหม่อมเจ้า แลหม่อม ในพระเจ้าบรมวงศเธอ กรมขุนมรุพงศสิริพัฒน์ได้บำเพ็ญกุศลสนองพระเดชพระคุณพระบิดาแลพระภัศดา ด้วยความกตัญญูกตเวทิตาคุณ ทั้งได้พิมพ์หนังสือเรื่องนี้ให้ได้อ่านกันแพร่หลาย หวังใจว่าท่านทั้งหลายผู้ที่ได้รับไป คงจะอนุโมทนาโดยทั่วกัน

สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๖