โคลงศัพท์บนล่าง

โคลง ๒

๑๏ จักแสดงคำคู่ใช้ คือศัพท์บนล่างได้
อรรถแจ้งตามควร นาสู ฯ
๒๏ ประมวญกำเนิดนี้ บางเปนอุปสรรคชี้
ชื่อไว้รวมคำ อื่นนา ฯ
๓๏ ลำดับบางคำไสร้ เปนกิริยาศัพท์ได้
ออกอ้างอรรถทวี มากโวย ฯ

​โคลง ๓

๔๏ มีอยู่หลากหลายคำ นำประสมพจน์อื่นบ้าง
ในว๎ยากรณ์อ้าง ชื่อชี้คัมภีร์ สกฎครุ
๕๏ มีต้นขั้วความย่อ ดังจักต่อไปนี้
แถลงอรรถออกตามกี้ กว่าได้บรรยาย ไว้ฮา

โคลง ๔

๖๏ โอกาศส่วนหนึ่งไซ้ มีของ รองฤา
กับอีกทางเหมือนปอง เรียกใช้
ว่าบนคู่ล่างสอง คำอุป สรรคแฮ
แถลงคติอุปสรรคได้ ส่อขึ้นโดยขบวน
๗๏ กิริยาบางคาบใช้ คำบน ได้พ่อ
เกิดแต่ตรีทอร์ถกล จึ่งพร้อง
บางเปนบทนามดล อรรถส่อง แท้แฮ
สองนี่ไปคู่คล้อง ล่างเข้าเคียงเรียง
๘๏ คำล่างคือทิศใต้ ต่ำตก ลงเฮย
ษานพากย์นิบาตยก แน่นั้น
จัดความรวบสาธก คำคู่ นี่นา
บนล่างอย่างสั้นสั้น สรูปได้ใจความ
​๙๏ หนึ่งสูงพ้นศีร์ษะพร้อง เปนบน ละคะ
ที่ต่ำใต้เท้าดล ล่างใช้
เหนือบนเรียกใต้ปน เปนล่าง แลนา
นี่ชนิดประดิษฐให้ ขัดเค้าความเดิม
๑๐๏ ไอย์ยพจน์ใหม่ใหม่ใช้ บัญญัติ หนึ่งนา
บ๋าว่าบนแจงจัด กล่าวไว้
อีกหลาว่าล่างคัด คำคู่ นี่เธอ
ตั้งบทพจน์พิเศษใช้ ชอบเค้าความประสงค์
๑๑๏ อุปสรรคคำคู่ได้ เปนสอง แผนกนา
ข้างล่างข้างบนปอง เริ่มเค้า
ตึกบนตึกล่างของ คู่ภาค กันเทียว
เรือนล่างเรือนบนเคล้า แข่งคล้องสองสถาน
๑๒๏ ตึกเรือนใดตั้งอยู่ ฝ่ายเหนือ
นั่นเรียกว่าบนเจือ ต่อถ้อย
ใดเรือนตึกแฝงเฝือ อยู่ทิศ ใต้ฮา
นั่นรวบคำล่างค้อย เพิ่มเข้าเคียงหลัง
๑๓๏ ศัพท์ประกอบมีมากล้น เหลือประมาณ นาท่าน
วังวัดบางนครสถาน ป่าบ้าน
เรือแพปากคลองสะพาน โรงจักร กลแฮ
ป้อมเกาะกลางชลร้าน เรือกรั้วรอสินธุ์
​๑๔๏ ใดสถิตย์ทางทิศด้าน เหนือแขวง
เรียกว่านั้นบนแจง ชื่อใช้
อยู่ทางทิศใต้แปลง เรียกนั่น ล่างด๊ะ
แม้นยิ่งเหนือยิ่งใต้ ล่างล้ำบนทวี
๑๕๏ ดังความเข้าจิตรข้าง บุรี เซียนเฮย
อยู่ทิศเหนือบนมี ชื่อก้อง
ตั้งแต่เซี่ยงไฮ้ทวี ขึ้นต่อ ไปแฮ
ปักกิ่งน่ำกิ่งร้อง เรียกทั้งเทียนจิ๋น
๑๖๏ เมืองบนล้วนเรียกใช้ ทุกภา ราเฮย
กรุงสถิตย์ใต้ลงมา กว่านั้น
เมืองล่างส่อสมญา สมมต กันแน
บนคู่คำล่างชั้น ทิศชี้เชิงความ
๑๗๏ ผิวกลับเพิ่มต้นกล่าว คำไข
บนตึกบนเรือนไป ดุจนี้
คำล่างพูดขัดใน ความนั่น แลนา
ไม่สนิทอย่างบนชี้ ชัดข้อคำเสลี
๑๘๏ ย่อมได้ประจักษ์รู้ โดยคำ พูดพี่
ผู้อยู่ข้างล่างลำ แนะถ้อย
เรียกผู้อยู่บนสำ เหนียกแน่ แลฤๅ
ว่าจุ่งมาล่างน้อย หนึ่งข้อยขอเห็น
​๑๙๏ บางคราวความชัดได้ โดยสำ คัญฤๅ
ผู้อยู่บนเรือนจำ กล่าวซั้น
ว่าท่านจุ่งไปทำ การล่าง เทอญพ่อ
รู้ว่าล่างเรือนนั้น เพราะข้อคำไข
๒๐๏ คำบนไป่ต้องยก บรรยาย นาเจ้า
ชิดสนิทแนบความหมาย ชัดได้
บนบกฝั่งเรือนหลาย บรรพต ตึกเฮย
เจติยะเสาธงใช้ ครบหิ้งหอสูง
๒๑๏ บนหลังคาอีกตู้ ชั้วเพรา เพริศแฮ
บนเทริดซุ้มทวารเกลา กล่อมห้อง
บนกิ่งพฤกษ์สูงเสลา บนช่อง สิมาเพื่อน
บนศุลกะสถานก้อง เกริกทั้งฝรั่งจีน
๒๒๏ บนเพดานดาษฟ้า เรือนเสา กระโดงเฮย
หลังอัศว์คชพาห์เทา ทั่วทั้ง
บนสวรรค์วิมานเนา อากาศ ฟ้าจ๊ะ
บนที่ของลอยพร้อง เพรียกล้วนกระบวนบน
๒๓๏ เหล่านี้จักพร้องล่าง คำไข ควบแฮ
บสนิทภาษาไทย เทียบอ้อม
ต้องทราบเพราะคำใน คนล่าง บนฮือ
จึ่งจัดชัดความพร้อม สนิทถ้อยทางสยาม
​๒๔๏ บนล่างคำคู่อ้าง อุปสรรค นี้น้อง
กล่าวยากตัวอย่างชัก เช่นไว้
ยังมากหมู่คำจัก แสดงไป่ สุดสู
ว่าแต่พอพาให้ จิตรชื้นสนุกสนาน
๒๕๏ คำบนเปนบทพ้อง กิริยา ศัพท์คะ
มีอยู่น้อยพจนา อรรถซ้อง
เพราะเกิดแต่กายวา จาจิตร แลท่าน
จึ่งร่ำเศกสรรร้อง เรียกแท้อาขยาต
๒๖๏ บวงบนเทเวศร์น้อม กราบกราน นาขรัว
อายาจน์วิงวอนสาร เศกพร้อง
ผิวเสร็จสิ่งสวัสดิ์กาล สมบัติ นี้นา
เทียนธูปบายศรีต้อง ตอบตั้งสังเวย
๒๗๏ บนบานศาลกล่าวเจ้า ผีสาง เถิดสาว
สรวมเสร็จประสงค์ทาง ถั่วเบี้ย
สุกรเล่าเข้าวาง เส้นวัก ท่านเทอญ
คชแสะสิงค์ลครเตี้ย แต่งให้ครบครัน
๒๘๏ เปนความเชิงเพลี่ยงแพ้ ในศาล
ต้องรีบบนตระลาการ ครุ่นเคล้า
ขอคุณช่วยเอาภาร ผมเสร็จ ประสงค์โภ
จักค่าขมิ้นสีเท้า ชั่งเก้าสนองคุณ
​๒๙๏ ทานบนออกพจน์ท้า โทษา รับหละ
ไป่เสร็จสมพจนา ที่อ้าง
จักยอมรับอาญา ตามโทษ เทียวนอ
โดยแบบธรรมเนียมข้าง ประเทศนี้จงเต็ม
๓๐๏ บวงบนบนทรัพย์ทั้ง บนบาน
กับอีกทานบนสาร เสกให้
ล้วนบนกิริยาขาน ทุกบท ท่านเอย
รวมรวบรังรจน์ไว้ อ่านอ้างเสรสรวล
๓๑๏ คำบนนามพิเศษนี้ พากย์มคธ
คืออุบลบัวสด ปริ่มนำ
ยังมีอีกสองบท ไป่ประจักษ์ พากย์เลย
สุดตัดขจัดเขลาปล้ำ ขบเคี้ยวสว่างไสว
๓๒๏ ตำบลว่าถิ่นท้อง บางหมด
บางจากบางปลากด เรียกใช้
ยุบลนี่กำหนด ว่าเรื่อง ความนา
ทุกอย่างต่างต่างได้ เชิดชี้สารแสดง
๓๓๏ สินบนบทนี่แท้ คำสยาม
คือทรัพย์สรรพ์พัสดุ์งาม หนึ่งใช้
บนผีเทพบนความ ที่กล่าว บนหมอ
ว่าเสร็จประโยชน์จักได้ ตอบตั้งสนองเสนอ
​๓๔๏ คำบนนามสืบค้น มาประดับ ไว้แฮ
ตามสติปัญญาอับ หนึ่งน้อย
พอเปนที่สราญกับ ฟังเล่น สนุกนอ
ตามที่กะเกณฑ์ข้อย สืบข้ออนุสนธิ์
๓๕๏ บนกิริยาอีกทั้ง บนนาม สองนา
ไป่คู่กับล่างตาม ติดเคล้า
แต่เดียวออกข้อความ โดยส่วน ตนแฮ
ชี้ชัดจัดแคะเค้า คัดขึ้นบรรยาย
๓๖๏ บนล่างอุปสรรคได้ แสดงความ คู่แฮ
บนกิริยาบนนาม โสดใช้
เพ้อเจ้อเร่อเหลวลาม หลายหลาก อรรถนอ
กัมมะสัมปาทิกได้ โปรดแก้แปลแปลง

โคลง ๓

๓๗๏ ซึ่งแสดงความตามเห็น เปนเนื้อความหลายข้อ
เลื้อยลากมากเรื่องน้อ พร่ำเพ้อยาวความ ไปคะ ฯ
๓๘๏ อาไศรยตามโคลงแถลง ในนอกแสดงอรรถไว้
บทโคลงมากหลายได้ จึ่งพร้องโดยกัน บ้างนา ฯ
๓๙๏ กิจติดพันมากมวญ เวลาควรก็น้อย
ไป่มีโอกาศข้อย เริ่มรั้งพาที ค้างนา ฯ
​๔๐ จึ่งกอมปนีคิดประพันธ์ เสมียนช่วยกันเสริมสร้าง
พระผดุงวราเฮงบ้าง ช่วยแต้มต่อขยาย ฯ
๔๑๏ หลายท่านฟังคำสนอง ที่ละบองใดขาดค้าง
ผิวเหลือเกินพร่องบ้าง โทษข้อยโปรดอภัย เทอญเอย ฯ

เจ้าพระยาภาสกรวงษ์ (พร)

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ