- คำนำ
- โคลงโสฬสไตรยางค์
- โคลงว่าด้วยต้นปลาย
- โคลงศัพท์ทึบโปร่ง
- โคลงศัพท์ขวาซ้าย
- โคลงศัพท์คู่คี่
- โคลงศัพท์กว้างแคบ
- โคลงศัพท์เหลือขาด
- โคลงศัพท์หยาบลเอียด
- โคลงศัพท์สว่างมืด
- โคลงศัพท์ฝืดคล่อง
- โคลงศัพท์คดตรง
- โคลงศัพท์รุ่งเรืองเสื่อมทราม
- โคลงศัพท์ร้อนเย็น
- โคลงศัพท์หนาบาง
- โคลงศัพท์แรงเนือย
- โคลงศัพท์รุงรังเรียบร้อย
- โคลงศัพท์ง่ายยาก
- โคลงศัพท์โสโครกสอาด
- โคลงศัพท์เก่าใหม่
- โคลงศัพท์เปรียวเชื่อง
- โคลงศัพท์ยาวสั้น
- โคลงศัพท์คมดื้อ
- โคลงศัพท์ล่าก่อน
- โคลงศัพท์น่าหลัง
- โคลงศัพท์หอมเหม็น
- โคลงศัพท์ใกล้ไกล
- โคลงศัพท์ลึกตื้น
- โคลงศัพท์ในนอก
- โคลงศัพท์แหลมป้าน
- โคลงศัพท์อึงเงียบ
- โคลงศัพท์ใหญ่เล็ก
- โคลงศัพท์บนล่าง
- โคลงศัพท์หย่อนตึง
- โคลงว่าด้วยเพื่อนฝูง
- โคลงศัพท์เหนียวเปราะ
- โคลงศัพท์พร่องเต็ม
โคลงศัพท์กว้างแคบ
๑๏ จักแถลงโคลงกว้างแคบ | คุณศัพท์ |
แต่ย่อพอวันกับ | ตริถ้อย |
จำเรียงรีบเร่งฉบับ | เร็วส่ง พิมพ์พ่อ |
วันตริวันตรวจน้อย | นักพลั้งขออภัย |
๒๏ มีนัยลักษณคล้าย | คลึงกัน นี้แล |
กว้าง,ใหญ่,แคบ,เล็ก,ปัน | เปรียบไว้ |
กว้างรองพัศดุอนันต์ | ในที่ ควรนา |
แคบก็รับรองได้ | แต่น้อยสิ่งประสงค์ |
๓๏ ผู้ที่จงจิตรเอื้อ | เอาธูร ทั่วเอย |
ญาติมิตรช่อยอนุกูล | รอบข้าง |
กอบกิจไป่คิดสูญ | เสียเปล่า |
นับว่าเปนจิตรกว้าง | หนึ่งได้ในคน |
๔๏ หนึ่งชนความคิดสั้น | สุดเหนี่ยว แน่นนอ |
กอบกิจแต่ผู้เดียว | ส่วนได้ |
ยามขัดคับแค้นเหลียว | หาเพื่อน ยากเฮย |
นับว่าจิตรแคบให้ | เหตุรู้คู่กัน |
๕๏ ผู้ปัญญาว่องถ้อย | ทางกระวี |
มีวิทย์ประพฤติจิตรดี | เรียบร้อย |
นับกว้างอย่างหนึ่งมี | คู่แคบ ข้ามแฮ |
ชนโฉดวิทยาน้อย | แคบด้วยปัญญา |
๖๏ บรรดาพัศดุทั้ง | ปวงหลาย ก็ดี |
กว้างแคบจำเภาะหมาย | ที่ใช้ |
กว้างดีแคบกลับกลาย | เปนชั่ว |
กว้างชั่ว,แคบดี,ให้ | เปลี่ยนร้ายดีเปน |
๗๏ ควรเห็นอนิจได้ | โดยธรรม หนึ่งนา |
ย่อมผลัดเปลี่ยนพึงสำ | เหนียกรู้ |
ปลงโลกย์ไป่มีกำ | หนดแน่ ลงนอ |
ปวงกิจปวงจิตรผู้ | เปลี่ยนได้ดุจเดียว |
พระพจนปรีชา (ม. ว. สำเริง)