- คำนำ
- โคลงโสฬสไตรยางค์
- โคลงว่าด้วยต้นปลาย
- โคลงศัพท์ทึบโปร่ง
- โคลงศัพท์ขวาซ้าย
- โคลงศัพท์คู่คี่
- โคลงศัพท์กว้างแคบ
- โคลงศัพท์เหลือขาด
- โคลงศัพท์หยาบลเอียด
- โคลงศัพท์สว่างมืด
- โคลงศัพท์ฝืดคล่อง
- โคลงศัพท์คดตรง
- โคลงศัพท์รุ่งเรืองเสื่อมทราม
- โคลงศัพท์ร้อนเย็น
- โคลงศัพท์หนาบาง
- โคลงศัพท์แรงเนือย
- โคลงศัพท์รุงรังเรียบร้อย
- โคลงศัพท์ง่ายยาก
- โคลงศัพท์โสโครกสอาด
- โคลงศัพท์เก่าใหม่
- โคลงศัพท์เปรียวเชื่อง
- โคลงศัพท์ยาวสั้น
- โคลงศัพท์คมดื้อ
- โคลงศัพท์ล่าก่อน
- โคลงศัพท์น่าหลัง
- โคลงศัพท์หอมเหม็น
- โคลงศัพท์ใกล้ไกล
- โคลงศัพท์ลึกตื้น
- โคลงศัพท์ในนอก
- โคลงศัพท์แหลมป้าน
- โคลงศัพท์อึงเงียบ
- โคลงศัพท์ใหญ่เล็ก
- โคลงศัพท์บนล่าง
- โคลงศัพท์หย่อนตึง
- โคลงว่าด้วยเพื่อนฝูง
- โคลงศัพท์เหนียวเปราะ
- โคลงศัพท์พร่องเต็ม
โคลงศัพท์ฝืดคล่อง
๑๏ จักคิดลิขิตข้อ | คำขยาย |
ฝืดคล่องสองศัพท์ผาย | โอษฐ์พร้อง |
ผิวผิดจากที่หมาย | เชอญติ เทอญพ่อ |
อย่ากริ่งว่าจักข้อง | พจน์นี้สัจจัง |
๒๏ คล่องฝืดสองศัพท์อ้าง | โดยพิศ ดูนอ |
ฝืดสิ่งที่อัดชิด | เลื่อนได้ |
ถ้าถอยออกอีกนิด | เรียกว่า คล่องนา |
ดุจเครื่องกลจักรใช้ | เช่นนี้นามเฉลย |
๓๏ นัยหนึ่งจักเปรียบด้วย | สัดจอง |
ฉุดลากโดยลำคลอง | ที่ตื้น |
มีสวะกับเลนสอง | อย่างคละ กันนา |
ลากฝืดเรียกเปนพื้น | ดั่งนี้อย่าฉงน |
๔๏ นาวีที่คล่องใช้ | ไปมา |
ขึ้นล่องตามมรรคา | คดเคี้ยว |
เรือใหญ่นั้นไป่สา | มารถหลีก ลัดเฮย |
เรือเล็กลัดหลีกเลี้ยว | คล่องได้โดยถวิล |
๕๏ หนึ่งผู้ประกอบด้วย | การพา นิชเอย |
ทรัพย์จ่ายสิ่งของหา | ง่ายได้ |
ขายดีนับเปนสา | เหตุเรียก คล่องนา |
ยามขัดขายยากไซ้ | ฝืดนี้นามเสนอ |
๖๏ หนึ่งท่านที่กอบเกื้อ | ในกิจ |
คราวคล่องมุลนายชิด | ชอบใช้ |
ลาภยศก็สมจิตร | ดั่งเจต นาพ่อ |
คราวฝืดสิกลับไร้ | ลาภสิ้นยศสูญ |
๗๏ ดุจสัตว์มีเกิดแล้ว | มีตาย |
มีคล่องมีฝืดหมาย | เฉกนี้ |
ทุกข์ศุขดั่งเครื่องฉาย | เห็นอยู่ เสมอนา |
เปนอนิจลักษณ์ชี้ | ช่องให้ควรเห็น |
๘๏ อัฐบทกำหนดข้อ | อักขรา |
เร็วเร่งรีบเรียงมา | มอบให้ |
ท่านกัมมะสัมปา | ทิกส่ง พิมพ์พ่อ |
ใดพลาดปราชญ์จุ่งได้ | โปรดบ้างทางทัณฑ์ |
พระยาอภัยพลภักดิ ( ม. ล. อุกฤษฐ) เมื่อยังเปนจมื่นสุรฤทธิพฤฒิไกร