๑๒

​เราใช้เวลาอยู่ที่ว่านโส้วซานหลายชั่วโมง เที่ยวพิจารณาดูปราสาทราชวัง ซึ่งได้กลายเป็นพิพิธภัณฑ์อันมีค่าสูงยิ่งสำหรับนักประวัติศาสตร์และโบราณคดี เครื่องใช้ไม้สอยแทบทุกชนิดยังเก็บรักษาไว้ในรูปเดิม ทำให้รู้สึกคล้ายกับว่าเรากำลังมีชีวิตอยู่ในสมัยเมื่อศตวรรษก่อน วารยาแสดงความสนใจต่อศิลปะอันงดงามของบรรดาสิ่งต่าง ๆ ที่เราผ่านไป ดูหล่อนมีความรู้สึกอย่างซาบซึ้งถึงความสวยงามเหล่านี้ ซึ่งทำให้ข้าพเจ้าได้เรียนรู้นิสัยของหล่อนเพิ่มขึ้นอีกอย่างหนึ่ง วารยาควรจะเป็นศิลปินมากกว่าจะเป็นผู้หญิงอย่างที่แอลเลนคิด ข้าพเจ้านึกอยู่ในใจ วารยาผู้นี้เป็นใครหนอ ข้าพเจ้าหวังว่าคงจะรู้จักหล่อนได้ในวันหนึ่ง

เรากินอาหารกลางวันบนเรือใหญ่ที่ทำด้วยหินอ่อนล้วน แต่ก่อนเคยเป็นที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงอำนาจเหนือชีวิตราษฎรจีน ๔๐๐ ล้าน เดี๋ยวนี้ใคร ๆ ก็ขึ้นไปนั่งเล่นได้อย่างสบายอารมณ์ เรือลำนี้ไม่ใช่เรือที่แล่นไปไหนได้ สร้างด้วยหินอ่อนตรึงแน่นอยู่ตรงขอบทะเลสาบ ทางชายเขาว่านโส้วซานเบื้องประจิมทิศ ลำเรือสร้างเป็นสองชั้น เป็นเสมือนตึกหลังใหญ่ เปิดโล่งทุกด้านรับลมและกลิ่นน้ำในฤดูร้อน เหมาะสำหรับนั่งแต่งโคลง ชมพระจันทร์ในวันเพ็ญ นาวาหินอ่อนนี้เป็นที่โปรดปรานของพระแม่เจ้าอยู่หัวสือสีฮองไทเฮาเป็นอย่างยิ่ง ในสมัยที่ราชบัลลังก์ของ​ชาวแมนจูกำลังรุ่งโรจน์ ไม่มีใครเยี่ยมกรายเข้าไปใกล้ได้ นอกจากขันทีและพวกพระสนมกำนัล แต่ว่าบัดนี้เล่า–มันเป็นเรื่องของชีวิต–เรื่องของโชคซึ่งมีอำนาจเหนือคนทั้งปวง ราชบัลลังก์แมนจูได้ล่มแล้ว–อำนาจบั่นศีรษะชาวจีนทั้ง ๔๐๐ ล้านด้วย การชี้พระหัตถ์นิดหนึ่งได้กุดด้วนไปสิ้นแล้ว–มีอะไรเหลืออยู่ นอกจากอนุสาวรีย์ของความหลังอันรุ่งโรจน์ชั่วสมัยหนึ่ง อนุสาวรีย์ของความฟุ่มเฟือยทั้งในทางอำนาจและเงินทอง ข้าพเจ้านั่งพิศดูความหลังของราชวงศ์แมนจูอันปรากฏอยู่เฉพาะหน้าด้วยหัวใจที่จมดิ่งอยู่ในความเศร้า ข้าพเจ้าไม่ได้เสียใจเพราะราชบัลลังก์ที่ลือชื่อนี้ได้มลายลง เพราะไม่มีเหตุผลอะไรที่จะต้องเสียใจ แต่ข้าพเจ้าเศร้าใจในเรื่องโชคของมนุษย์ โชคที่เป็นเสมือนกระแสน้ำไหล ไม่มีอะไรแท้เที่ยง ไม่มีอะไรแน่นอน โชคที่สร้างราชบัลลังก์ชิงของชาวแมนจูมาเป็นเวลา ๒๖๐ กว่าปีแล้ว โชคก็ทำลายราชบัลลังก์นี้ละเอียดพินาศไป แต่จะแปลกอะไรในเมื่อชีวิตเป็นแต่เพียงทาสของโชคกรรม–และจะแปลกอะไรในเมื่อระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ของจีนในปลายศตวรรษที่ ๑๙ ได้เป็นมูลเหตุสำคัญที่กดจีนไว้ไม่ให้ก้าวหน้า

ลมตะวันตกเฉียงเหนือพัดข้ามทะเลทรายโกบีมาฉิว ๆ น้ำในทะเลสาบซึ่งพึ่งละลายออกจากก้อนน้ำแข็งเมื่อไม่กี่วันก่อนกระเพื่อมเป็นริ้วไปทั่ว ผมอันละเอียดอ่อนของวารยาปลิวกระจายไปตามสายลม เราไม่ได้พูดอะไรกันมาก แต่ดูเหมือนว่าหล่อนเริ่มเอาใจใส่ในตัวข้าพเจ้ามากขึ้นกว่าเดิม เพราะข้าพเจ้า​เป็นคนไทยคนแรกที่หล่อนได้พบและรู้จัก