๒๒

เรา–แอลเลนกับข้าพเจ้า–ยืนอยู่ที่ระเบียงบนตำหนักร้างครู่ใหญ่ มองดูเรือกรรเชียงลำเล็ก ๆ บนพื้นน้ำเบื้องล่าง ซึ่งประดับไปด้วยสีเขียวแดงของเสื้อผ้าอันวิจิตร เพศงามแห่งนครปักกิ่งกำลังลอยเรืออยู่กลางเกล็ดระลอกอย่างสำราญอารมณ์ ข้าง ๆ กายองครักษ์ของหล่อนซึ่งอยู่ในชุดสากลบ้าง ฉางผาวบ้าง กำลังทำหน้าที่เป็นคนกรรเชียงและประจบประแจงหล่อนด้วยสายตาและคำพูด ขณะนั้นตะวันได้บ่ายคล้อยลับยอดหลิวไปแล้ว ท้องฟ้าสีชมพูอ่อน​เต็มไปด้วยก้อนเมฆบาง ๆ คล้ายควัน ลมตะวันออกพัดมาเป็นคราว ๆ อากาศโปร่งเย็นสบายมาก พิจารณาดูภาพอันวิจิตรเฉพาะหน้าก็รู้สึกคล้ายกับกำลังยืนอยู่ในโลกใหม่ที่ห่างไกลจากโลกแห่งความยุ่งยาก มีแต่กลิ่นกระจับในน้ำ เสียงหัวเราะและเสียงร้องเพลง สีดอกไม้และสีเสื้อผ้า ภาพเก๋งหวู่หลงถิงทั้งห้าซึ่งเรียงรายอยู่ริมฝั่งโน้น ตลอดจนภาพต้นหลิวชายฝั่ง ซึ่งสยายกิ่งอันเรียวยาวสะพรั่งไปด้วยใบอ่อนกวัดแกว่งเรี่ยพื้นน้ำด้วยกำลังลม รูปกลิ่นและเสียงเหล่านี้ได้กลายเป็นรสของธรรมชาติอันชื่นชูใจ เป็นโอสถที่รักษาชีวิตอันเศร้าหมองให้แจ่มใสเบิกบาน ข้าพเจ้าระลึกไปถึงเซี่ยงไฮ้ แลเห็นรถแล่นขวักไขว่ไปมาแน่นถนน แลเห็นนางผีเสื้อเดินกรีดกรายอยู่ในเสื้อผ้าชุดใหม่แบบใหม่ และเห็นความปั่นป่วนอันโกลาหลของชีวิตที่เต็มไปด้วยการต่อสู้อย่างใครดีใครได้ ทีใครทีมัน รำลึกถึงสิ่งเหล่านี้แล้ว ก็ลองเทียบดูกับภาพศิลปะของธรรมชาติอันปรากฏอยู่เฉพาะหน้า มันต่างกันอย่างขาวกับดำ ที่นี่มีเสียงร้องเพลงที่แว่วมาตามสายลม ที่เซี่ยงไฮ้มีเสียงแจ๊ซ เสียงแตรรถ เสียงหัวเราะอย่างหยาบ ๆ เสียงเครื่องจักรและเสียงหวูดเรือเดินสมุทร ที่นี่มีกลิ่นหอมระรวยของดอกไม้ กลิ่นน้ำ กลิ่นสาหร่าย แต่ที่เซี่ยงไฮ้มีกลิ่นของน้ำหอมอย่างแรง ตลอดจนกลิ่นแอลกอฮอล์ ที่นี่มีรูปของความฝัน ภาพของท้องฟ้าสีชมพู พุ่มไม้สีเทาสลัว ๆ อยู่ในระยะไกล ฝูงนกนางแอ่นซึ่งหนีความหนาวลงไปอาศัยอยู่ทางภาคใต้ และเพิ่งจะบินกลับมา เก๋งหลังคาลูกฟูก ตลอดจนต้นสน ต้นหลิวและไม้ดอกนานาชนิด แต่ที่​เซี่ยงไฮ้มีรูปของเมืองสมัยใหม่ อันเต็มไปด้วยผู้ที่เรียกตัวเองว่า “ผู้เจริญ” มีภาพปล่องโรงงาน รูฟการ์เดน ถนนซึ่งแน่นไปด้วยยวดยานและผู้คน ตึกสูงระฟ้า ปิดบังสีเขียวของต้นไม้ใบหญ้า กรรมกรผู้มีดวงหน้าอันเหี้ยมเกรียมเกรอะกรังด้วยเหงื่อไคล สุภาพบุรุษสุภาพสตรีผู้มีผิวบาง มีหน้าอันนวลผ่อง และมีร่างกายที่อุทิศให้เป็นหุ่นของเสื้อผ้าแบบใหม่ที่สุด รสชาติของปักกิ่งกับเซี่ยงไฮ้ซึ่งประกอบขึ้นด้วยกลิ่น เสียง และรูปเหล่านี้ ได้เตือนใจให้ข้าพเจ้าระลึกถึงความเจริญแห่งชาติมนุษย์ ข้าพเจ้าไม่เข้าใจว่าความเจริญคืออะไร คนเราที่เป็นผู้เจริญอันแท้จริงนั้นควรมีลักษณะและคุณสมบัติอย่างไร รวมความว่าใครเป็นผู้เจริญและใครเป็นผู้ล้าหลัง ตลอดจนเป็นผู้ป่าเถื่อน ปัญหามีอยู่ว่า เรามองความเป็นผู้เจริญกันที่หัวใจหรือที่เสื้อผ้าและรูปร่าง บางคนมีความเห็นว่าผู้เจริญจะต้องแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าอย่างดี มีรถยนต์คันงามเป็นพาหนะขับขี่ มีตึกงาม ๆ อยู่ มีการกินอยู่อันเป็นระเบียบตายตัว จะหยิบส้อมหรือมีดผิดไม่ได้ เวลาเดินจะต้องตั้งตัวตรง คอเชิด และมองดูคนอื่นด้วยอาการอันชำเลืองอย่างลักลอบ เวลาพูดจะต้องค่อย ๆ ปล่อยคำพูดให้หลุดมาเป็นคำ ๆ ช้า ๆ เนิบ ๆ และจะไม่พูดกับคนที่มีเงินน้อยกว่า มีตำแหน่งหน้าที่อันต่ำกว่า หรือมีเสื้อผ้าเลวกว่า คนที่มีลักษณะและความเป็นอยู่อย่างนี้ เขาว่าเป็นผู้เจริญ ถ้าพูดกลับกันเสียก็ได้ความว่าคนที่ล้าหลัง ป่าเถื่อน ตลอดจนน่ารังเกียจ ก็คือคนที่สวมเสื้อผ้าขาด ๆ เลว ๆ ขาดความประณีตพิถีพิถัน เดินอยู่ตามข้างถนน ทำงานอย่างอาบเหงื่อ​ต่างน้ำ เรียกร้องขอความเสมอภาคของสังคม และมีชีวิตอย่างง่าย ๆ ไม่มีพิธีอะไรมาก อุดมคติของลักษณะแห่งความเป็นผู้เจริญเหล่านี้ จะผิดหรือถูกประการใด ข้าพเจ้าไม่ทราบ มันเป็นเรื่องของความเห็นส่วนบุคคล ข้าพเจ้ารู้แต่ว่า ท่านเจ้าของอุดมคติแบบนี้ ไม่เคยได้พูดถึงจิตใจของผู้แทนแห่งความเจริญเหล่านี้เลยว่า ควรจะมีลักษณะพิเศษอะไรบ้างหรือไม่ เขาพูดถึงแต่ความสะอาดของหน้าตา ความสำรวยของกิริยาท่าที เงินกับตำแหน่งหรือตระกูล เขาไม่ได้พูดว่าท่านผู้เจริญเหล่านี้มีสันดานเก่าของมนุษย์สมัยหินเหลือติดอยู่บ้างหรือไม่ ใจกว้างเป็นแม่น้ำหรือใจแคบ เต็มไปด้วยความเห็นแก่ตัว มีความเหี้ยมเกรียมหน้าเลือด ต้องการจะเหยียบย่ำเอาเปรียบคนอื่น หรือมีความโอบอ้อมอารีเห็นอกเห็นใจคนที่ไม่มีโชคดีอย่างตน มีความเย่อหยิ่งถือตัว อวดดี อวดเก่ง เต็มไปด้วยมิจฉาทิฐิ หรือมีความสำรวมโอนอ่อนผ่อนเข้าหาสายกลาง มีความโหดร้ายทารุณพยาบาท ไม่มีวันลืม หรือมีความเมตตากรุณาพร้อมที่จะอภัยในสิ่งที่ผู้อื่นได้ผิดพลาด รวมความว่าผู้เจริญที่คนเหล่านี้เชิดชู เป็นแต่บุคคลผู้มีความเป็นอยู่ภายนอกสวยงาม แต่ความรู้สึกภายในจะเป็นอย่างไรหาได้คำนึงไม่ มันเป็นเรื่องที่เข้าใจยาก เป็นเรื่องของสังคมที่แวดล้อมเราอยู่รอบตัว เป็นเรื่องที่แสดงให้เห็นว่า มนุษย์เราในสมัยนี้มีความรู้สึกนึกคิดห่างไกลหรือใกล้ชิดกับความรู้สึกนึกคิดของมนุษย์สมัยหินเพียงใด