๔๗
วารยากับคอสซาเรฟดูจะยังงงงวยอยู่ ขณะที่ยืนดูรอยเท้าบนพื้นหิมะเบื้องล่าง คนทั้งสองคงจะยังไม่เข้าใจว่าวลาดิมีร์เดินไปไหนและไปทำอะไร สำหรับข้าพเจ้า ถ้อยคำของวลาดิมีร์บางตอนช่วยให้ปะติดปะต่อเรื่องราวได้อย่างสนิท ซึ่งคงจะไม่ผิดไปจากความเป็นจริงเท่าใดนัก ข้าพเจ้าเดาได้ว่า วลาดิมีร์ได้ออกเดินจากใต้สะพานหินไปทำลายชีวิตของตนเองด้วยวิธีการที่น่าสยดสยอง ข้าพเจ้ารู้แน่ว่าถ้าเดินตามรอยเท้าเขาไป เราจะพบหลุมฝังศพซึ่งเขาได้ทำไว้อย่างฉลาด–เป็นหลุมฝังศพชั่วคราว ตลอดเวลาที่น้ำแข็งยังไม่ละลาย ข้าพเจ้าอยากจะหวังว่าวลาดิมีร์ยังไม่ตาย แต่ดูออกจะเหลวไหลเต็มทีที่จะหวังเช่นนั้น เพราะขณะนี้แสงอรุณได้ส่องฟ้าแล้ว มันนานพอที่จะทำให้คนสิ้นชีวิตได้เพราะการขาดออกซิเจนและความหนาวใต้ศูนย์ดีกรี
เมื่อแน่ใจว่าสิ่งที่เราจะต้องเผชิญหน้าในไม่ช้า ก็คือหลุมฝังศพของวลาดิมีร์ ข้าพเจ้าจึงพยายามที่จะให้วารยาคอยอยู่ที่บนสะพานหินแต่ลำพัง แต่หล่อนปฏิเสธอย่างเด็ดขาดจนกระทั่งเราต้องยอมจำนน เพื่อความรอบคอบในการที่จะต้องเผชิญหน้ากับเหตุการณ์ที่ร้ายแรงอย่างยิ่ง ข้าพเจ้าได้แจ้งเรื่องให้ตำรวจรักษาการณ์ที่หน้าสวนสาธารณะทราบโดยละเอียด และขอให้เขาร่วมทางไปกับเราด้วย ตำรวจผู้นี้เป็นชาวซานตุง รูปร่างสูงใหญ่ ดูเป็นคนมีอัธยาศัยดี เมื่อทราบเรื่องก็กระวีกระวาดตามไปกับเรา พร้อมด้วยเชือกและไม้พองขนาดยาวอันหนึ่ง
ตำรวจผู้นั้นเป็นผู้ปีนลงไปข้างล่างก่อน ถัดมาก็ถึงคอสซาเรฟ ส่วนข้าพเจ้าอยู่รั้งท้าย เพราะต้องคอยจับมือช่วยให้วารยาปืนลงไป โดยมีคนทั้งสองคอยรับอยู่เบื้องล่าง ตำรวจซานตุงเตือนให้เราระวังตัวก่อนจะออกเดินทาง เพราะน้ำแข็งยังหนาไม่พอ อาจจะยุบพังลงไปในขณะใดก็ได้ และเมื่อนั้นเราก็ต้องลงไปสำลักน้ำอยู่ในน้ำอันเย็นเยือกใต้พื้นน้ำแข็งซึ่งปกคลุมไปด้วยหิมะ คำเตือนของตำรวจคงจะทำให้วารยาวาดภาพที่เกิดแก่วลาดิมีร์ได้เป็นอย่างดี สีหน้าของหล่อนซีดเผือด เต็มไปด้วยความตื่นกลัวอย่างสุดขีด
เราเดินเรียงหนึ่งตามรอยเท้านั่นไปอย่างระมัดระวัง ทุกคนเงียบกริบ ความสยดสยองใจทำให้เราไม่สามารถจะพูดอะไรออกมาได้แม้แต่คำเดียว รอยเท้านั้นนำเราห่างฝั่งไกลออกไปทุกที จนกระทั่งในที่สุดก็ถึงส่วนกลางของ “ทะเลเหนือ” ซึ่งตลอดฤดูร้อนเป็นร่องน้ำใหญ่สำหรับพายเรือเล่น
แต่รอยเท้าของวลาดิมีร์ยังหาได้สิ้นสุดลงไม่!
ความไม่ไว้วางใจ เกรงพื้นน้ำแข็งซึ่งยังหนาไม่พอจะพังออก ตำรวจซานตุงก็แก้เชือกผูกเราเอาไว้ทั้งสี่คน เตรียมพร้อมจะเผชิญกับอุบัติเหตุซึ่งอาจเกิดขึ้นในขณะใดขณะหนึ่งก็ได้ เรายังคงเดินต่อไปอย่างระมัดระวังตัว เพราะมีความรู้สึกที่เท้าขณะที่ก้าวออกไปทุก ๆ ก้าวว่าพื้นน้ำแข็งยังบอบบางมาก บางคราวได้ยินเสียงลั่นดังครืด ทำให้นึกหวาดเอาว่าพื้นน้ำแข็งบริเวณใกล้ ๆ ซึ่งยังหนาไม่พอคงจะลิออกเพราะความสะเทือน วารยาดูเหมือนจะมิได้มีความสะดุ้งกลัวต่อความจมน้ำตายมากนัก หล่อนมุ่งแต่ส่ายตามองตรงไปข้างหน้า–มองดูลอยตำหนิในระยะไกลเหนือพื้นหิมะสีขาวโพลน ซึ่งอาจเป็นรอยน้ำแข็งแตกหรือร่างของบิดาผู้บังเกิดเกล้าก็ได้ ความรู้สึกของข้าพเจ้าในขณะนั้น เป็นความรู้สึกของคนที่กำลังตกอยู่ในความฝันร้าย ข้าพเจ้าไม่ต้องการจะเชื่อว่าเหตุการณ์เหล่านี้ได้เกิดขึ้นจริง ๆ ข้าพเจ้าไม่เคยคิดว่า ในนครปักกิ่งซึ่งงดงามไปด้วยรัศมีแห่งวัฒนธรรมอันเก่าแก่ จะทำให้ข้าพเจ้าจะต้องมาเผชิญหน้ากับศพผู้เสียสละอย่างวลาดิมีร์ เดินไปอย่างใจเต้น เมื่อคิดว่าภายในเวลาไม่ช้าก็จะต้องพบกับภาพที่จะทำให้จิตใจเหี่ยวแห้งไปนาน ไม่มีปัญหาเลย วลาดิมีร์ได้สิ้นชีวิตไปแล้ว ไม่มีความหวังเหลืออยู่แม้แต่นิดเดียว ชายชราผู้นี้ได้ฆ่าตัวตายเพราะความอิ่มในชีวิต เมื่อคิดให้ลึกลงไป ข้าพเจ้าไม่อยากตำหนิวลาดิมีร์ เขาได้สละชีวิตที่ไร้ประโยชน์ของเขาเพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อลูกสาวคนสุดท้ายที่ยังเหลืออยู่ เขาต้องการปลดความกังวลห่วงใย เพื่อให้วารยาได้มีโอกาสทิ้งโลกอันเต็มไปด้วยความโสมมไปอยู่ในโลกที่สะอาด–สงบเงียบ ร่มเย็น เป็นความคิดที่แปลก ยากที่จะเข้าใจได้ แต่ข้าพเจ้าเข้าใจดี–เข้าใจก่อนที่วารยาจะคิดว่าข้าพเจ้ารู้เรื่องวลาดิมีร์และตัวหล่อนอย่างละเอียดพอที่จะเดาอะไรได้โดยไม่ผิดพลาด
เดินไป เดินไป ยังไม่มีใครพูดอะไรสักคำ ได้ยินแต่เสียงรอยเท้าลงไปในกองหิมะ และเสียงน้ำแข็งลั่นเป็นครั้งคราว ข้าพเจ้าเหลียวหลังไปดูสะพานหิน แลเห็นอยู่ไกลลิบ ๆ ขณะนั้นท้องฟ้าทางทิศบูรพามีแสงเหลืองแก่มากขึ้นทุกที หมอกสีขาวมัวยังหนาทึบอยู่ตามดงสนบนเกาะ ซึ่งเป็นที่ตั้งของพระราชวังฤดูหนาวในท้องทะเลหิมะอันกว้างใหญ่ สิ่งที่มีชีวิตซึ่งพอจะแลเห็นได้ก็มีเฉพาะเรา ๔ คนเท่านั้น
แต่รอยเท้าของวลาดิมีร์ก็ยังหาได้สิ้นสุดไม่!
เรายังคงเดินต่อไปอย่างใจเต้น!
อีกครู่หนึ่งต่อมา ตำรวจซานตุงก็หยุดชะงัก มีกิริยาความสยดสยองใจ ตรงเบื้องหน้าเราไปสัก ๓ วา มีรอยน้ำแข็งแตกเป็นช่องใหญ่ น้ำสีเขียวแก่ซึ่งกำลังกระเพื่อมอยู่ในสายลมยังไม่ทันจับเกล็ด แสดงว่าพื้นที่น้ำแข็งพึ่งจะแตกออกเมื่อไม่นานมานี่เอง เศษน้ำแข็งเล็กใหญ่ที่ลอยกระจายอยู่บนพื้นน้ำ ก็แสดงลักษณะให้เห็นได้อย่างถนัดว่าการที่ต้องแตกแยกออกก็เพราะมีน้ำหนักกดลงไปจนทานไม่ได้ และเจ้าของน้ำหนักนั้นคงไม่ใช่ใครนอกจากวลาดิมีร์!
ข้าพเจ้าสังเกตดูแผ่นน้ำแข็งที่ลอยอยู่บนผิวน้ำ เห็นหนาไม่เกิน ๑ นิ้วฟุต ซึ่งย่อมไม่มีกำลังจะทานน้ำหนักบุคคลที่ร่างอ้วนอย่างวลาดิมีร์
เราทุกคนมีความแน่ใจว่า ร่างกายของชายผู้สิ้นวาสนาคงจะจมอยู่ใต้พื้นน้ำเฉพาะหน้าอย่างไม่ต้องสงสัย เพราะรอยเท้าที่เราติดตามมาได้สิ้นสุดลงเพียงนั้น ตำรวจชาวซานตุงผู้นั้นบอกให้เราถอยห่างออกไปจากรอยที่น้ำแข็งแยกออก เพราะน้ำแข็งในบริเวณนั้นจะต้องบางกว่าตามทางที่เราได้ผ่านมาแล้ว ข้าพเจ้าดึงวารยาถอยหลังออกไปสัก ๒ วา แต่ดูเหมือนหล่อนจะไม่พอใจ อยากจะเข้าไปให้ใกล้ที่สุดที่จะใกล้ได้ เวลานั้นความตายคงไม่ใช่ของที่น่ากลัวสำหรับวารยาเสียแล้ว หัวใจของหล่อนกำลังจะแตกออกเป็นเสี่ยง ๆ เพราะความเศร้าอันสาหัส
ข้าพเจ้าถอดเสื้ออันรุ่มร่ามออก โยนไว้บนกองหิมะ เหลืออยู่แต่สเวตเตอร์ซึ่งหนาพอที่จะป้องกันความเย็นได้ตามสมควร คอสซาเรฟถอดแต่เสื้อคลุม ดูท่าทางจะหวาดกลัวต่อความหนาวอยู่บ้างเพราะอายุพ้นวัยหนุ่มแล้ว ตำรวจของเราก็ถอดเสื้อซึ่งกรุขนสัตว์ข้างในออกเหมือนกัน ต่างเตรียมพร้อมที่จะลงมืองมร่างของชายชราชาวรัสเซียซึ่งคงจะปราศจากชีวิตเสียแล้ว เราปรึกษากันอย่างรีบร้อนว่าจะทำอย่างไรดี การกระโจนลงไปงมเอาดื้อ ๆ คงจะทำไม่ได้ เพราะเสื้อผ้าหนักมาก และคงจะทนความเย็นไม่ไหว เพียงชั่วเวลาอันสั้น มือเท้าก็คงจะแข็งชาจนเคลื่อนไหวไม่ได้ เคราะห์ดีที่มีไม้พลองซึ่งติดมือมา มีขอเหล็กตรงปลาย เพราะเดิมเป็นไม้ขึงผ้าใบที่ห้องยามรักษาการณ์หน้าประตูสวนสาธารณะ เราตกลงกันจะใช้ขอเหล็กนี้ควานหาศพ ซึ่งถ้าเคราะห์ดีก็คงจะพบเพราะน้ำตรงนั้นไม่ลึกนัก ตำรวจชาวซานตุงเข้ารับหน้าที่เป็นผู้ควานหา ข้าพเจ้าและคอสซาเรฟคอยดึงเชือกที่ผูกสะเอวเขาไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้ตกจมลงไปในน้ำเวลาน้ำแข็งแยกออก ข้าพเจ้าควรเล่าไว้ด้วยว่าพวกชาวจีนทางภาคเหนือเกือบจะว่ายน้ำไม่เป็นกันเลย ไม่ค่อยมีใครเอาใจใส่ต่อการว่ายน้ำมากนัก ตำรวจผู้นี้ก็ว่ายน้ำไม่เป็นเหมือนกัน ความจริงข้อนี้ข้าพเจ้าได้ทราบในตอนหลัง โดยเหตุนี้จึงนับว่าเขาทำหน้าที่ดีพอใช้ ในการที่ออกเดินนำหน้าเราไปบนพื้นน้ำแข็งซึ่งอาจจะแยกออกได้โดยไม่รู้ตัวในขณะใดขณะหนึ่ง
ผู้พิทักษ์สันติราษฎร์แห่งนครปักกิ่งนอนคว่ำลงกับพื้นหิมะเหนือแผ่นน้ำแข็ง แล้วค่อย ๆ เขยิบเข้าไปที่ช่องโหว่ซึ่งวลาดิมีร์คงจะได้ตกลงไปเมื่อตอนเช้ามืด เขาใช้ไม้ควานลงไปในน้ำครู่ใหญ่ ขณะที่เคลื่อนไหวอิริยาบถ เราได้ยินเสียงน้ำแข็งลั่นหลายครั้ง แต่เดชะบุญหาได้แยกออกไม่ ข้าพเจ้าไม่พยายามหวังมากนัก เพราะรู้ดีว่าร่างของวลาดิมีร์ไม่จำเป็นจะต้องจมอยู่ตรงที่เขาตกลงไปก่อนที่จะสิ้นใจ เขาจะต้องดิ้นรนกระเสือกกระสนลอดใต้พื้นน้ำแข็งลึกเข้าไปอีกก็ได้ หรือบางทีอาจจะจมใต้พื้นน้ำแข็งที่เรากำลังยืนอยู่ก็ได้เหมือนกัน ถ้าเป็นเช่นนั้นจริง ก็คงจะเอาศพขึ้นไม่ได้โดยลำพังเราสามสี่คน ซึ่งไม่มีเครื่องมืออะไรเลยนอกจากไม้พลองอันหนึ่งกับเชือกเส้นหนึ่งเท่านั้น อย่างไรก็ดี ขณะที่ข้าพเจ้ากำลังยืนตรองอยู่ด้วยความหนักใจ ก็ได้ยินเสียงตำรวจผู้นั้นร้องขึ้นว่า “ได้แล้ว–ได้แล้ว อยู่นี่เอง” เราจ้องมองดูพื้นน้ำระหว่างก้อนน้ำแข็งที่แยกออกตาไม่กะพริบ วารยาสืบเท้าเข้ามาชิดข้าพเจ้า หล่อนไม่ได้พูดอะไร มีกิริยาคล้ายกับจะโจนลงไปในสายน้ำอันเยือกเย็น เพื่อฉุดเอาร่างของพ่อผู้บังเกิดเกล้าขึ้นมา
ข้าพเจ้าเอาไว้ว่า ตำรวจของเราคงพยายามจะเอาขอเหล็กที่ปลายไม้เกี่ยวเอาศพลากขึ้นมาเหนือน้ำ เพราะเห็นเขาใช้กำลังดึงอยู่หลายครั้ง ข้าพเจ้าไม่สามารถจะเข้าไปช่วยได้ เพราะแผ่นน้ำแข็งตรงนั้นบางมาก ทานน้ำหนักสองคนไม่ไหว สังเกตดูพอรู้สึกว่าขอเหล็กที่ปลายไม้เกี่ยวติดเสื้อผ้าของผู้ตายแน่นดี ตำรวจซานตุงก็ใช้กำลังดึงเต็มที่ พร้อมทั้งค่อย ๆ เขยิบตัวถอยกลับจากปากบ่อ เราดึงเชือกที่ผูกสะเอวเขาเพื่อช่วยกำลังทางอ้อม วิธีนี้ได้ผลดี ภายในเวลาอันไม่ช้าร่างของวลาดิมีร์ก็โผล่ขึ้นมาที่ผิวน้ำ วารยาร้องเบา ๆ แต่ก็ยังพยายามทรงตัวยืนอยู่ได้ หล่อนยังมีประสาทแข็งแรงพอที่จะเผชิญกับภาพอันน่าสยดสยองใจซึ่งปรากฏอยู่เฉพาะหน้านั้น
เราช่วยกันดึงอีกพักเดียว ก็สามารถรั้งเอาร่างอันปราศจากชีวิตของวลาดิมีร์ขึ้นมาจากน้ำได้ ต่อจากนั้นค่อย ๆ ลากขึ้นมาตามพื้นน้ำแข็ง จนกระทั่งถึงที่ซึ่งแข็งหนาพอ วารยาโผเข้ากอดร่างอันเป็นเสมือนท่อนไม้นั้นไว้แล้วก็ร้องไห้คร่ำครวญอย่างน่าเวทนา นั่นคือภาพของละครฉากหนึ่งที่ข้าพเจ้าได้พบในปักกิ่ง–ละครแห่งความสลดใจ ซึ่งจะไม่มีวันลืมเลือนไปจากความจดจำได้เลย วลาดิมีร์ได้ตายไปแล้ว เขาทิ้งวารยาไว้แต่ลำพังคนเดียว–คนเดียวแท้ ๆ ไม่มีเครือญาติที่ไหนอีกซึ่งสามารถจะพบปะขอความช่วยเหลือได้ ผู้ที่ไม่รู้ความจริงอาจคิดว่าวลาดิมีร์ได้หนีไปอย่างคนขลาด แต่ข้าพเจ้ารู้ดีว่าเขาสละชีวิตเพื่อลูกสาวที่รักคนสุดท้ายที่เหลืออยู่ ความตายของเขาอาจจะทำให้วารยามีชีวิตที่ดีขึ้น–ชีวิตที่เต็มไปด้วยความสงบเงียบร่มเย็น เขาเชื่อเช่นนั้น เชื่ออย่างแน่วแน่จนกระทั่งสามารถตายด้วยความพอใจที่สุด
วลาดิมีร์ได้แสดงบทบาทของเขาจบลงแล้ว แต่วารยา ราเนฟสกายายังจะต้องแสดงบทบาทของหล่อนต่อไปอีก
