๓
พอทีสำหรับเซี่ยงไฮ้ ต่อไปนี้ข้าพเจ้าจะพาท่านไปกรุงปักกิ่ง ข้าพเจ้าต้องการจะให้ท่านเข้าใจว่า ทำไมข้าพเจ้าจึงลืมความหลังในกรุงปักกิ่งไม่ได้ อย่างไรก็ดี ขอได้โปรดเข้าใจว่า สิ่งใดที่ข้าพเจ้าจะ กล่าว ข้าพเจ้ากล่าวตามความรู้สึกนึกคิดของข้าพเจ้าเอง และสิ่งนั้นอาจไม่ถูกต้องก็ได้ในความรู้สึกของคนอื่น
ข้าพเจ้าชอบปักกิ่ง รักปักกิ่ง มากเท่าที่คนทุกคนจะรู้จักชอบและรักสิ่งที่เขาพอใจ ปักกิ่งเป็นเมืองหลวงเก่าของจีน ตั้งอยู่ในลุ่มน้ำหวงเหือ ตรงชัยภูมิที่เคยเป็นเมืองเก่าเมืองแก่มานับเป็นเวลาพัน ๆ ปี ความเก่าของปักกิ่งไม่เคยเปลี่ยนเป็นความใหม่แม้ในสมัยปัจจุบันนี้ ปักกิ่งเป็นเจดีย์แห่งวัฒนธรรมจีน ซึ่งเอากำเนิดมาในลุ่มน้ำแห่งนี้เป็นเวลาช้านานมาแล้ว นับอย่างหยาบ ๆ อย่างน้อยที่สุดก็สี่พันกว่าปี เจดีย์วัฒนธรรมแห่งนี้ได้เป็นพยานสำคัญของความก้าวหน้าถอยหลังแห่งชนชาติจีน ก้อนอิฐโบราณทุก ๆ ก้อนที่อยู่ในตัวกำแพงมหึมาอันล้อมเมืองอยู่ทั้งสี่ทิศ ถ้าแม้สามารถพูดได้ ก็คงจะมีเรื่องราวทั้งเศร้าและไม่เศร้ามาเล่าให้เราฟังอย่างไม่รู้จักจบสิ้น ข้าพเจ้าชอบความเก่าของปักกิ่ง ชอบทุกหนทุกแห่งที่ครั้งหนึ่งเมื่อหลายร้อยหลายพันปีมาแล้ว เจ้าของโครงกระดูกอันฝังจมอยู่ใต้พื้นดินตามชานเมืองในบัดนี้ ได้เดินผ่านไปมา เคยกินเคยนอน เคยรักกัน เคยเกลียดกัน เคยเล่นเกมของชีวิตด้วยน้ำใจอันกว้างขวาง และด้วยน้ำใจอันคับแคบเห็นแก่ตัว บุรพชนเหล่านี้ได้ทิ้งงานในชีวิตของเขาไว้ให้เราดูมากมายก่ายกอง เช่นงานทางศิลปะและวรรณคดี เป็นต้น งานเหล่านี้เป็นเครื่องประดับกรุงปักกิ่งให้งดงามอยู่ไม่รู้เสื่อม เป็นความงามที่ละเอียดลึกซึ้งยากที่จะพรรณนาได้ ทุกครั้งที่ข้าพเจ้าผ่านพระราชวังหลวง ตำหนักฤดูหนาว ตำหนักฤดูร้อน ศาลาหลวงที่โคลฮิลล์หรือจิ่งซาน หอเภรี หอบวงสรวงที่เทียนถาน ฯลฯ ข้าพเจ้าก็รู้สึกคล้ายกับว่าได้ท่องเที่ยวไปในนครโบราณเมื่อสมัยมาร์โคโปโลไปเมืองจีน และเอาเรื่องเมืองจีนไปเขียนให้พวกฝรั่งฟัง จนกระทั่งพากันแตกตื่นไปทั้งยุโรป งานที่บุรพชนชาวจีนได้ทิ้งไว้ให้ดูนับตั้งแต่ชิ้นหยกเล็ก ๆ ภาพวาด ต้นฉบับจินตกวี ไปจนถึงปราสาทราชวัง และเคหสถานอันเก่าคร่ำไปด้วยจำนวนศตวรรษ เมื่อควบเข้ากับความงามของธรรมชาติในฤดูเหมันต์และฤดูใบไม้ผลิ ก็กลายเป็นอานุภาพอันหนึ่งที่รัดรึงตรึงใจให้คิดถึง ขณะที่ข้าพเจ้ายืนอยู่ใต้ต้นสนของเนินเขาที่ชานกรุงปักกิ่ง ข้าพเจ้าแลเห็นภาพปักกิ่งอยู่เบื้องล่าง เห็นน้ำแข็งในบึงใหญ่กำลังละลาย เห็นดอกท้อกำลังบานเต็มต้นดารดาษไปตามพื้นแผ่นดิน ภาพเหล่านี้ชวนให้ใจรู้สึกคล้ายกับกำลังตกอยู่ในความฝันอันสงบเงียบเยือกเย็นและมีความสุขอย่างประหลาด
มีเหตุผลอีกข้อหนึ่ง ที่ทำให้ข้าพเจ้าลืมปักกิ่งได้ยาก เหตุผลข้อนี้เป็นเรื่องของความรู้สึกอันละเอียดลึกซึ้ง ซึ่งซ่อนตัวอยู่ในส่วนลึกที่สุดของชีวิตวิญญาณ พูดเช่นนี้ท่านอาจหาว่าข้าพเจ้ามีความรัก ถ้าข้าพเจ้าพูดว่า ความรู้สึกที่ข้าพเจ้าได้พบ เป็นความรู้สึกของมนุษยธรรม ท่านจะเชื่อหรือไม่? มนุษยธรรมเป็นคำกว้าง–กว้างจนเกินกว่าที่จะบรรจุไว้ในปทานุกรมได้ทั้งหมด มนุษยธรรมที่ข้าพเจ้าได้พบในกรุงปักกิ่ง เป็นเรื่องของความทุกข์ยาก ความเห็นแก่ตัว ความกดขี่ ความเกลียดชัง ตลอดจนความรัก ความเสียสละ และความตาย ท่านคงประหลาดใจว่าเรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องของมนุษยธรรมได้อย่างไร แต่เมื่อท่านอ่านเรื่องของข้าพเจ้าจบแล้ว ท่านก็คงจะเข้าใจได้ ข้าพเจ้ากำลังจะเขียนเรื่องราวของวารยา ราเนฟสกายา หญิงสาวชาวรัสเซียที่ข้าพเจ้าได้พบในปักกิ่ง วารยาได้ทำอะไรบ้าง ทำไมข้าพเจ้าถึงจะต้องจารึกเรื่องของเธอไว้ในบันทึกเรื่องนี้? สวย นัยน์ตาซื่อ มีเชื้อผู้ดีเก่า แต่สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ช่วยวารยาเลย ชีวิตของวารยาเป็นเรื่องที่ข้าพเจ้าจะต้องเขียนอย่างละเอียด เมื่อจบเรื่องของวารยาแล้วก็จะได้ขึ้นเรื่องของความกดขี่ ความเกลียดชัง และเรื่องอื่น ๆ ต่อไปอีก อย่างไรก็ดี ขอให้ท่านพึงเข้าใจว่า ข้าพเจ้ากำลังเขียนเรื่องมนุษยธรรม เขียนด้วยความรู้สึกในดวงใจว่า ชีวิตเป็นเกมที่คนทุกคนควรจะเล่นอย่างนักกีฬาแท้
