สร้างวัดพระเชตุพน

​ปัญหา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงมีพระราชประสงค์อย่างไร จึงทรงสร้างวัดพระเชตุพนขึ้น ?

ตอบ เรื่องการสร้างวัดพระเชตุพนเป็นเรื่องใหญ่ และเรื่องลึกซึ้งในทางพระพุทธศาสนา พระพุทธยอดฟ้า ฯ ทรงสร้างวัดพระเชตุพนกับกรม พระราชวังบวรทรงสร้างวัดมหาธาตุนั้น สร้างในคราวเดียวกัน วัดสองวัดนี้เป็นวัดที่ใหญ่ที่สุดในพระนคร สร้างแต่แรกสร้างกรุงผิดกับวัดอื่น ๆ เพราะเหตุใดทั้งสองพระองค์จึงทรงสร้างวัดใหญ่ถึงปานนั้น พระพุทธยอดฟ้าฯ สร้างวัดพระเชตุพน สร้างโตเท่าที่เห็นอยู่ทุกวันนี้

พระนั่งเกล้า ฯ มาแก้ที่โบสถ์พระนอน เดิมเป็นวังกรมหลวงนรินทรเทวีเจ้าครอกวัดโพธิ์ นอกนั้นแนวกำแพงใหญ่โตมาแต่พระพุทธยอดฟ้าฯ ทั้งสิ้น รัชกาลที่ ๓ มาทำพระอุโบสถอย่างวัดสระเกศ แต่โตกว่าหน่อยหนึ่ง ที่ขยายใหญ่โตออกไปนั้นเป็นของพระนั่งเกล้าฯ นอกนั้นระเบียงวิหาร ศาลาราย มีมาแต่พระพุทธยอดฟ้าฯ ทั้งสิ้น ทรงดำริอย่างไรจึงทำใหญ่โต ความจริงทรงสร้างวัดสุวรรณฯ คลองบางกอกน้อยก็พอสถานประมาณแล้ว อธิบายมีสองอย่างแต่เป็นเรื่องของการเดา เดาก็มีทางจะถูกบ้างผิดบ้าง

๑. ทางหนึ่งดูเหมือนจะทรงสร้างเพื่อบรรจุพระบรมอัฐิและอัฐิเจ้านายในราชวงศ์อย่างวัดพระศรีสรรเพ็ชญ์ที่กรุงเก่า หลักฐานที่ชวนให้คิดที่สร้างพระเจดีย์รายรอบสร้างมาแต่สมัยพุทธยอดฟ้าฯ ที่ไหน ๆ เขาสร้างบรรจุกระดูกทั้งนั้น ที่นี่เป็นเสมือนสร้างเตรียมเพื่อให้เป็นระเบียบเรียบร้อยไม่เกะกะในชั้นหลัง แต่ความคิดเช่นนี้มีที่ขัดอยู่ เพราะพระเจดีย์องค์ใหญ่ที่สร้างใน​สมัยพระพุทธยอดฟ้าฯ นั้นหาได้บรรจุอัฐิไม่ เป็นบรรจุพระศรีสรรเพ็ชญ์ไป เรื่องนี้รู้ได้ยากจริงเพราะจะถามพระพุทธยอดฟ้าฯ ท่าน ก็ถามไม่ได้

๒. อีกทางหนึ่งสังเกตดู เมื่อเสวยราชย์นั้น หัวเมืองฝ่ายเหนือเสียแก่ข้าศึกแต่ครั้งรบอะแซหวุ่นกี้ ข้าศึกเผาวัดวาอารามพังทะลายก็มาก พระพุทธรูปต่าง ๆ ต้องตากแดดกรำฝน จึงทรงคิดสร้างวัดใหม่เพื่อเชิญเอาพระพุทธรูปเหล่านั้นมาเก็บรักษาไว้ด้วยเป็นของเก่าน่าเสียดายและเพื่อเป็นการทำบุญด้วย

ที่เป็นของประหลาดก็คือ พระนั่งเกล้าฯ ทรงซ่อมปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพน ตั้งใจจะทำเป็นมหาวิทยาลัยจริง ๆ ถ้ากล่าวถึงประวัติของมหาวิทยาลัยของไทย วัดพระเชตุพนนี้จะลืมเสียไม่ได้เป็นอันขาด เวลานั้นครูบาอาจารย์หาได้ยาก ตำหรับตำรามีก็หวงปิดบังวิชาความรู้ สอนกันแต่ที่ผิด ๆ บ้าง ฯลฯ พระนั่งเกล้าฯ ตั้งนักปราชญ์ราชบัณฑิตคิดค้นรวบรวมโบราณคดี วรรณคดี ตำรายา ฯลฯ เลือกเอาแต่ที่ดีมาจารึกแผ่นศิลาติดไว้เพื่อเป็นหลักในภายหลัง ถ้ารักโบราณคดี วรรณคดี ฯลฯ จงไปดูวัดนี้จะได้ผลคุ้มค่าเหนื่อย หนังสือประชุมจารึกวัดพระเชตุพน เป็นหนังสือที่ควรมีใช้เพื่อศึกษาวิชาด้านนี้ เหตุใดพระพุทธยอดฟ้าฯ จึงสร้างวัดพระเชตุพนนี้ไว้ แต่คิดเอาดังเล่ามาแล้ว ไม่มีหลักฐานอันใดจะอาศัย ไม่เหมือนพระธาตุที่เรียกว่าพระเจดีย์ทอง