พระพิมพ์ดินดิบดินเผา

​ปัญหา พระพิมพ์ที่เห็นมีอยู่ทุกวันนี้ เหตุไรจึงมีทั้งดินดิบและดินเผา ?

ตอบ แถวเมืองนครศรีธรรมราช เมืองพัทลุง เมืองตรัง มีถ้ำมาก ในถ้ำมีพระพิมพ์ดินดิบ ๆ เป็นแบบมหายานทั้งนั้น คือเป็นรูปพระโพธิสัตว์ คาถาและตราข้างหลังเป็นอักษรสันสกฤต คือ คือ เทวนาครี พระพิมพ์นี้ทางเหนือเป็นพระพิมพ์ดินสุก ไม่ดิบอย่างทางใต้ พบใส่หม้อฝังดินเรียงรายไว้ตามถ้ำต่าง ๆ

เหตุที่จะรู้เรื่องนี้ต้องเล่าให้ฟัง ครั้งหนึ่ง มีนายพันเอกฝรั่งคนหนึ่งมาจากพะม่า ขอให้ช่วยนำเที่ยวพิพิธภัณฑ์สถาน เขาเคยอยู่เมืองธิเบตมาก่อน พาไปดูที่ตู้พระพิมพ์ ถามเขาว่า อย่างนี้ในธิเบตมีบ้างไหม ? เขาบอกว่าไม่ใช่แต่ว่ามีละ เดี๋ยวนี้เขายังทำกันทุกวัน ความเป็นดังนี้ !

เรื่องพระพิมพ์นี้มีประวัติว่า กาลครั้งหนึ่ง พระมหาเถรองค์ใดองค์หนึ่ง อันเป็นที่นับถือของชาวเมืองตายลง ฌาปนกิจศพเสร็จแล้วเขาก็เอาอัฐิธาตุโขลกลงในครกผสมดิน ตีพิมพ์รูปพระโพธิสัตว์สร้างอุทิศให้ไปเกิดเป็นพระโพธิสัตว์ เอาเรียงไว้ในถ้ำ ที่โขลกแล้วพิมพ์ใส่หม้อเรียงไว้และไม่เผา ทิ้งไว้ทั้งดิบ ๆ ที่เป็นเช่นนี้เพราะเขาถือว่าเผาครั้งหนึ่งแล้ว คือ เผาสรีระ จึงทำเป็นพระพิมพ์ดินดิบ ไม่ยอมเผาสองหนเพราะเป็นการเผาซ้ำ

ฝ่ายทางเหนือที่ทำดินสุกนั้นเป็นอีกประเพณีหนึ่ง คือประสงค์เพื่อปัญจอันตรธาน ว่าเมื่อสิ้นพระพุทธศาสนาแล้ว จะไม่มีใครรู้จักพระพุทธเจ้า จึงพิมพ์รูปพระพุทธเจ้าด้วยดิน เผาเก็บฝังไว้ใต้ดิน ในพระเจดีย์ ฯลฯ เพื่อให้คนชั้นหลังขุดพบจะได้รู้จักเป็นประโยชน์ต่างกันอย่างนี้ นี่คือเรื่องของพระพิมพ์