๒๖
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันรัศมีศรีใส |
| เผอิญให้เคลิบเคลิ้มลืมไป | ในองค์ประวะลิ่มกัลยา |
| เพราะนางตั้งสัจอภิวันท์ | ไหว้องค์อสัญแดหวา |
| นักสนมกำนัลกัลยา | ดลใจให้มาหลงลืมไป |
| ต่อนางไปถึงอุรังยิด | ยุขันจึ่งคิดขึ้นมาได้ |
| ช้านานภูบาลมิได้ไป | พระทัยประหนึ่งสักชีวัน |
| รำลึกตรึกถึงพระลูกรัก | ประวะลิ่มเยาวลักษณ์เฉลิมขวัญ |
| คิดแล้วเสด็จจรจรัล | มายังสุวรรณปราสาทไชย ฯ |
ฯ เพลง ๘ คำ ฯ
| ๏ ถึงห้องสุวรรณกัลยา | จะแจ้งว่าหนีไปก็หาไม่ |
| เห็นบัญชรปิดคิดแคลงใจ | เงียบไปมิได้พาที |
| เป็นไฉนฉะนี้เจ้าพี่เอ๋ย | ทรงศักดิ์ผลักเผยบัญชรศรี |
| ไม่เห็นประวะลิ่มนารี | พี่เลี้ยงลิขิตก็หายไป |
| เห็นอักษรปิดไว้ข้างที่ | ภูมีสิ้นความสงสัย |
| หยิบเอาอักษรที่ปิดไว้ | ภูวไนยอ่านดูทันที ฯ |
ฯ ช้า ๖ คำ ฯ
| ๏ ในลักษณะสารไปนานแล้ว | น้องแก้วเคืองขัดตัดรอนพี่ |
| ว่าจะไปอุรังยิดธานี | รำพันพาทีเขียนไว้ |
| อ่านยังไม่สิ้นสารสนอง | ขุ่นหมองเคืองขัดอัชฌาศัย |
| ตรัสเรียกหมู่นางกำนัลใน | สาวใช้ซึ่งอยู่ด้วยเทวี |
| บอกว่าประวะลิ่มหนีไป | เขียนอักษรไว้ข้างที่ |
| ไม่บอกให้แจ้งคดี | มาอยู่ทั้งนี้ระวังใคร |
| นางพากันหนีไปช้านาน | จะทูลพิดกิจการก็หาไม่ |
| ไม่กลัวอาญานี้ว่าไร | เราไซร้จะฆ่าให้ม้วยมิด ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | นวลนางกำนัลก็พรั่นจิต |
| ได้ฟังพระองค์ผู้ทรงฤทธิ์ | จึงคิดถึงนางเทวี |
| บัญชาตรัสว่าหนีไป | สาวใช้ปิ่มจะล้มลงกับที่ |
| จะเพ็ดทูลแก้ไขไฉนดี | ชีวิตจึ่งจะไม่ม้วยมรณ์ |
| แล้วจึ่งประณมบังคมคัล | ทูลองค์ยุขันทรงศร |
| อันฝูงกำนัลนิกร | บห่อนจะไม่กลัวภัย |
| ราชกิจไม่คิดดูแคลน | ค่ำเช้าเฝ้าแหนหาขาดไม่ |
| ตั้งแต่โฉมศรีเจ้าหนีไป | มิได้จะรำลึกตรึกตรา |
| เผอิญให้เคลิ้มไคล้ใจจิต | ข้าน้อยวิปริตเป็นนักหนา |
| จึ่งไม่แจ้งอรรถสัจจา | ต่อตรัสมาจึ่งทราบคดี |
| พระองค์จะลงโทษทัณฑ์ | หํ้าหั่นก็ม้วยเป็นผี |
| เป็นความสัจจังข้าทั้งนี้ | พันปีจงทรงพระเมตตา ฯ |
ฯ ร่าย ๑๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันทรงโทรมนัสา |
| ได้ฟังกำนัลทูลมา | ตรึกตราก็แจ้งในพระทัย |
| มั่นคงองค์ปะตาระกาหลา | ช่วยกัลยากำบังให้ |
| ประจักษ์ทักแท้แน่ใจ | ภูวไนยเคลื่อนคลายโกรธา |
| จึ่งว่าประวะลิ่มหนีไป | เราไม่ถือโทษโทษา |
| ตรัสแล้วดำเนินเดินมา | สร้อยเศร้าวิญญาณ์พระภูมี |
| ครั้นถึงเสด็จเข้าสู่ห้อง | แนบน้องวรนุชบุษหรี |
| ยื่นอักษรนั้นทันที | ของพี่ประวะลิ่มเจ้าเขียนไว้ ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมนางบุษหรีศรีใส |
| รับอักษรนั้นมาทันใด | ทรามวัยคลี่อ่านสารพลัน ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ ในลักษณ์ประวะลิ่มนิ่มนวลสมร | ชุลีกรบาทบงสุ์องค์ยุขัน |
| ทรวงร้อนดั่งนอนอัคคีควัน | ขอลาจรจรัลทุเรศรัก |
| จะอยู่ไปในกรุงปะรังศรี | ในทรวงประวะลิ่มนี้ดั่งศรปัก |
| ครั้นจะทรมานไปนานนัก | เกรงศักดิ์พระเจ้าอุเรเซน |
| เห็นแต่พระจอมอุรังยิด | จะปกปิดเคืองแค้นที่แสนเข็ญ |
| คับที่อยู่สุขทุกเช้าเย็น | คับใจนี้ฉันเห็นเป็นสุดคิด |
| บุษหรีพี่นี้รักดั่งดวงเนตร | จำทุเรศด้วยพี่ช้ำระกำจิต |
| แม้นไม่วอดวายม้วยมิด | ชีวิตพี่มิตายจะกลับมา |
| ลิขิตสันหยาขอลาด้วย | เพื่อนม้วยกันในไพรพฤกษา |
| แจ้งในสารขอประทานชีวา | ซึ่งมิได้อำลาบาทบงสุ์ ฯ |
ฯ ร่าย ๑๐ คำ ฯ
| ๏ ครั้นอ่านเสร็จสิ้นสารศรี | บุษหรีเร่งคิดพิศวง |
| สุนทรเพราะพริ้งยิ่งยง | บรรจงลิขิตพิศดาร |
| ซึ่งว่ากลัวภัยอุเรเซน | น้องไม่เห็นด้วยเลยที่ว่าขาน |
| พระองค์ทรงฤทธิ์ชัยชาญ | อุเรเซนหรือจะทานศักดา |
| น้อยใจเจ้าไปอุรังยิด | หากแกล้งประดิษฐ์คิดว่า |
| รักน้องดั่งดวงแก้วแววตา | คำนี้ก็ว่าเป็นคำคม |
| กลัวภัยกับในอักษรว่า | น้องนี้พิจารณาไม่เห็นสม |
| แกล้งกล่าวประดิษฐ์คิดคม | ว่ากล่าวไม่สมกับต้นปลาย ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันเคืองข้องหมองไหม้ |
| พระทัยไม่มีความสบาย | เห็นว่าอันตรายจะเกิดมี |
| แม้นนางไปถึงพระบิตุเรศ | จะแจ้งเหตุนกหัสรังสี |
| จะว่าแกล้งหนักหน่วงเป็นท่วงที | พันปีจะทรงพระโกรธา |
| จำจะไปหาพระดาวบส | พระองค์ทรงพรตอยู่ในป่า |
| ให้ชุบดวงแก้วจินดา | กลับเป็นสกุณาคืนคง |
| จึ่งว่ากับบุษหรีนงลักษณ์ | เยาวลักษณ์นิ่มเนื้อนวลหง |
| พี่จะเอาจินดาฤทธิรงค์ | ออกไปหาองค์พระมุนี |
| ทำเป็นพิธีชุบมณีรัตน์ | ขึ้นเป็นนกหัสรังสี |
| จึ่งจะไปอภิวันท์พระพันปี | เห็นทีจะคลายโกรธา ฯ |
ฯ ร่าย ๑๐ คำ ฯ
| ๏ เมื่อเอยเมื่อนั้น | บุษหรีเยาวยอดเสนหา |
| ได้ฟังเศร้าสร้อยวิญญาณ์ | รักดวงจินดาพรรณราย |
| จะชุบให้คืนเป็นปักษี | ภูมีจะเอาไปถวาย |
| รังสีมีแต่จะเสื่อมคลาย | นางคิดเสียดายแสนทวี |
| จึ่งทูลสมเด็จพระผ่านฟ้า | เดิมดวงจินดาเป็นปักษี |
| มอดม้วยด้วยราชไพรี | ฝ่ายพี่ประวะลิ่มก็แจ้งใจ |
| จะไปทูลบรมนาถ | ว่าปักษีพินาศม้วยตักษัย |
| จะแจ้งกับบาทบงสุ์พระทรงไชย | ซึ่งเกิดเหตุเภทภัยแต่หลังมา |
| แล้วจะชุบกลับเป็นไปถวาย | ต้นปลายเห็นกระจายกันนักหนา |
| ตรึกไตรดูในพระปัญญา | น้องว่าไม่แกล้งแต่งกล |
| เห็นเป็นยักย้ายกลายกลับ | จะว่าเท็จสับปลับก็เห็นสม |
| ถวายไยให้เคืองในอารมณ์ | พิเคราะห์ดูให้สมต้นปลาย ฯ |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันเพราเพริศเฉิดฉาย |
| ฟังเหตุอัคเรศบรรยาย | แจ้งว่าเสียดายจินดานัก |
| นางจึ่งกล่าวเพทุบาย | แยบคายเหน็บแนมแหลมหลัก |
| ครั้นจะสลัดตัดรัก | นงลักษณ์จะละห้อยน้อยใจ |
| คิดแล้วปลอบน้องประคองพักตร์ | เยาวลักษณ์สุดแสนพิสมัย |
| ครั้นจะแหนหวงหนักหน่วงไว้ | ยิ่งจะเคืองใต้ฝ่าธุลี |
| อันดวงมณีศรีสวัสดิ์ | จะชุบคืนเป็นหัสรังสี |
| จะสาบสูญไปเมื่อไรมี | จะทำให้มณีเป็นสามดวง |
| ดวงหนึ่งเป็นราชปักษี | สองดวงเป็นมณีโชติช่วง |
| ตำราว่าไว้พี่ไม่ลวง | แต่ดวงหนึ่งเราจะเอาไว้ |
| ว่าพลางสะท้อนถอนจิต | ไม่วายขุ่นคิดที่หม่นไหม้ |
| พระพักตร์สร้อยเศร้าอาลัย | เสด็จไปสระสรงชลธาร |
| สรงประถมทั่วท้องละอองกระสินธุ์ | ฝอยฟุ้งจรุงกลิ่นหอมหวาน |
| เสด็จสรงทรงรดสุคนธ์ธาร | ผ่องผัดชัชวาลละออองค์ |
| ทรงภูษาษิตพิศเพริศ | สุวรรณพรายฉายเฉิดก่องกง |
| ชฎารามงามพริ้งยิ่งยง | งอนรับจับทรงอลงการ์ |
| ทรงสุวรรณกรรถอบรอบรัด | แจ่มจัดด้วยมณีมีค่า |
| ทับทรวงเด่นดวงบุษรา | สังวาลจินดาแสงพราย |
| ทองกรเป็นรูปมังกรเกี่ยว | เลื้อยเลี้ยวลายเลิศเฉิดฉาย |
| ธำมรงค์ทรงเสร็จเพชรกระจาย | จับแสงสุริย์ฉายพรายฟ้า |
| ทรงมงกุฎแก้วแววระยับ | พรอยแพรวพรายจับพระเวหา |
| ทรงศรเหน็บกฤชฤทธา | ทัดอุบะจินดาพรายพรรณ |
| แล้วเสด็จขึ้นแท่นอลงการ์ | หยิบดวงจินดาฉายฉัน |
| เสด็จออกยังเกยสุวรรณ | ระเห็จหันเหาะขึ้นนภาลัย ฯ |
ฯ เชิด ๒๔ คำ ฯ
| ๏ ครั้นใกล้ศาลาอาศรม | พระโคดมทรงพรตเป็นใหญ่ |
| เห็นตระหนักด้วยหลักธงชัย | ครั้นจะเหาะไปถึงกุฎี |
| ท้าวเป็นฤๅษีชีดง | จะสูงกว่าพระองค์ไม่ควรที่ |
| คิดแล้วเหาะลงปัถพี | ภูมีดำเนินเดินไป ฯ |
ฯ เพลง ๔ คำ ฯ
| ๏ ถึงอาศรมเห็นพระอาจารย์ | ชมฌานยังหาลืมตาไม่ |
| ลดองค์ลงคลานเข้าไป | นิ่งอยู่มิได้จำนรรจา ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | พระนักสิทธิ์เรืองฤทธิ์แกล้วกล้า |
| ชักประคำหลับเนตรภาวนา | สำรวมวิญญาณ์ระงับใจ |
| แจ้งไปในฌานอาจารย์เจ้า | ว่ายุขันนั้นเข้ามาอยู่ใกล้ |
| ลืมเนตรขึ้นเห็นพระภูวไนย | ท้าวไทชื่นชมปรีดา |
| จึ่งกล่าวประพฤติปราศรัย | นี่มีกิจสิ่งใดออกมาหา |
| ประวะลิ่มลิขิตกับลูกยา | สันหยาพี่เลี้ยงทรามวัย |
| เข้าไปอยู่ในปะรังศรี | รูปนี้คิดถึงหาลืมไม่ |
| ผาสุกทุกข์ร้อนประการใด | เหตุใหญ่แล้วกระมังจึ่งซังมา |
| ราศีไม่มีความสบาย | ทายเสียก่อนอีกไม่พักว่า |
| พิศพักตร์ก็เศร้าโรยรา | มาหาด้วยเหตุประการใด ฯ |
ฯ ร่าย ๑๐ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันประณมบังคมไหว้ |
| ทูลว่าประวะลิ่มทรามวัย | ครั้นเข้าไปถึงพระพารา |
| ครองครองไพร่ฟ้าอาณาจักร | เป็นปิ่นปักอนงค์ในซ้ายขวา |
| บุษหรีเป็นซ้ายถัดมา | อยู่เป็นสุขสำราญใจ |
| บัดนี้ประวะลิ่มกับลิขิต | หนีไปอุรังยิดกรุงใหญ่ |
| ทั้งองค์ลูกยาก็พาไป | จะขัดแค้นสิ่งใดก็ไม่มี |
| เขียนอักษรไว้ให้แจ้งเหตุ | ว่ากลัวบิตุเรศเรืองศรี |
| องค์ท้าวอุเรเซนธิบดี | จะยกมาฆ่าตีให้ม้วยมิด |
| จึ่งพากันลอบลี้หนีไป | กรุงไกรพระเจ้าอุรังยิด |
| นางจะทูลพระองค์ทรงฤทธิ์ | แจ้งกิจด้วยแก้วสกุณี |
| จะกริ้วโกรธว่าไม่เอาไปถวาย | พระฤๅสายจงโปรดเกศี |
| ช่วยแปลงมหาจินดาดี | เป็นมณีสามดวงพรรณราย |
| ภาคหนึ่งเป็นราชปักษี | เจรจาพาทีได้หลากหลาย |
| ปีกหางซ้อนซับสลับลาย | จะเอาไปถวายพระบิดา ฯ |
ฯ ๑๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | พระนักสิทธิ์ฟังกิจยุขันว่า |
| เอ็นดูประวะลิ่มกัลยา | ได้ว่านัดดาแต่เดิมที |
| ยังควรให้เป็นเช่นนี้ได้ | เป็นน่าน้อยใจของฤๅษี |
| ชะรอยเจ้าเลี้ยงนางไม่ดี | จึ่งมีความแค้นเคืองใจ |
| ซึ่งว่ากลัวภัยอุเรเซน | จะเป็นดั่งว่านั้นหาไม่ |
| รักผัวแล้วจะกลัวสิ่งใด | ชีวิตบรรลัยไม่ไกลกัน |
| เคืองแค้นสามีจึ่งหนีไป | แน่ใจอยู่แล้วเป็นแม่นมั่น |
| เห็นจะขุ่นหมองข้องเคืองครัน | รักกันอยู่แล้วจะไปไย |
| จะชุบแก้วให้เป็นปักษี | รูปนี้จะขัดก็หาไม่ |
| พิธีนี้ยากเหลือใจ | คนอื่นจะได้นั้นอย่าคิด |
| เอ็นดูประวะลิ่มทรามวัย | จะได้ชมนกไปอุรังยิด |
| ว่าแล้วจับแก้ววินิจ | พระนักสิทธิ์ออกหน้าอาศรมพลัน ฯ |
ฯ ตระ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ จึ่งตั้งกองกูณฑ์พิธี | อัคคีรุ่งแรงแสงฉัน |
| จึ่งอ่านพระเวทพิธีดัน | แก้วนั้นแตกออกเป็นสามดวง |
| ดวงหนึ่งโยนเข้าในกองเพลิง | เถกิงกูณฑ์รุ่งโรจน์โชติช่วง |
| แล้วเอาภูษาตราพวง | คลุมดวงมณีนั้นลงไว้ |
| ซ้ำอ่านพระเวทคาถา | เสกเป่าภูษามิให้ไหม้ |
| อัคคีรุ่งโรจน์โชติไป | ผ้านั้นจะไหม้ก็ไม่มี |
| เดชะอาคมอุดมชงัด | พูนเกิดเป็นหัสรังสี |
| ผ้านั้นพัวพันสกุณี | ปักษีพูดอยู่ในไฟ ฯ |
ฯ สาธุการ ๘ คำ ฯ
| ๏ ครั้นแล้วก็บินออกมา | เข้าหายุขันบังคมไหว้ |
| แล้วเอามณีที่ผ่าไว้ | โยนเข้าในไฟทั้งสองดวง |
| เป่าด้วยพระเวทคาถา | ชุบดวงจินดาโชติช่วง |
| รัศมีเรืองรองทั้งสองดวง | ร่วงรุ้งดั่งแสงทินกร |
| เสร็จแล้วหยิบแก้วออกมาพลัน | ยื่นให้ยุขันทรงศร |
| จึ่งพานัดดาบทจร | เข้าอาศรมสอนรำพันไป ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | นกหัสรังศรีใส |
| ครั้นรอดชีวิตก็ดีใจ | คลึงเคล้าถามไถ่พระบิดา |
| ถึงแม่ประวะลิ่มนงลักษณ์ | ลูกคิดถึงนักเจ้าพ่อจ๋า |
| ชีวิตลูกม้วยมรณา | กลับรอดมาลูกดีใจ |
| ฝ่ายท้าวปะรังศรีทำแค้น | พ่อได้ทดแทนฤๅไฉน |
| บุตรีมีโฉมประโลมใจ | ได้เห็นฤๅไม่พระบิดา ฯ |
ฯ ร่าย ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันหยิบลูบจูบปักษา |
| บอกว่าปะรังศรีมรณา | ฟ่อฆ่าเสียแล้วให้ม้วยมิด |
| อย่าว่าแต่องค์บุตรี | สิ้นทั้งธานีก็เป็นศิษย์ |
| เพราะแก้วตัวดีมีฤทธิ์ | ประจามิตรมิได้ทนทาน |
| ประวะลิ่มสันหยาพาลิขิต | มาติดตามหาในไพรสาณฑ์ |
| อยู่ด้วยบาทบงสุ์พระทรงญาณ | พ่อมารับนงคราญเข้าธานี |
| รู้ว่าเจ้าม้วยมรณา | มารดาโศกเศร้าหมองศรี |
| อยู่ด้วยกันนานประมาณปี | บัดนี้นางหนีพ่อไป |
| กับเจ้าลิขิตสันหยา | ลูกแก้วแววตาพิสมัย |
| เขียนเป็นอักษรบอกไว้ | จะไปอุรังยิดพระบูรี |
| พ่อจึ่งเอาดวงมณีรัตน์ | ของเจ้านกหัสรังสี |
| มากราบไหว้คุณพระมุนี | ชุบรอดชีวีลูกรัก |
| พ่อจะพาเจ้าไปอุรังยิด | ตามติดชนนีมีศักดิ์ |
| แม้นนางเห็นเจ้าเยาวลักษณ์ | จะแสนสวาดิรักทวีไป ฯ |
ฯ โอ้ ๑๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | หัสรังได้ฟังก็ร้องไห้ |
| พระองค์จะพาลูกไป | เหมือนฆ่าลูกให้ม้วยมิด |
| จะทำลูกเช่นท้าวปะรังศรี | ฆ่าเอามณีกายสิทธิ์ |
| อยู่กับคนอื่นดั่งปืนพิษ | ไม่เหมือนทรงฤทธิ์กับมารดา |
| อย่าถวายลูกเลยพระปิ่นเกล้า | พ่อเจ้าจงโปรดเกศา |
| ทูลพลางหัสรังโศกา | พาลูกไปหาพระชนนี ฯ |
ฯ ร่าย ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันปลอบหัสรังสี |
| พ่อจะถวายเจ้าเมื่อไรมี | มณีผ่าออกเป็นสามดวง |
| ดวงนี้ชุบเป็นตัวเจ้า | ทั้งสองเล่าก็โชติช่วง |
| จะถวายผ่านฟ้าจินดาดวง | ตัวเจ้าพ่อจะหวงแหนไว้ |
| พระปลอบโลมเล้าสกุณา | ให้คลายโศกาหม่นไหม้ |
| พระอาจารย์ประทานผลไม้ | ให้องค์ยุขันสกุณี ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันผู้รุ่งรัศมี |
| ตรึกไตรจะไปพระบูรี | จึ่งยอกรชุลีพระอัยกา |
| หลานจะลากลับไปปะรังศรี | พระมุนีจงโปรดเกศา |
| ด้วยโฉมประวะลิ่มโสภา | นัดดาให้คิดปรารมภ์ใจ |
| จะเร่งเตรียมพหลพลนิกร | รีบร้อนตามไปยังกรุงใหญ่ |
| จะเอาหัสรังสกุไณ | ไปถวายสมเด็จพระบิดา |
| ทูลแล้วถวายบังคมคัล | ลาองค์พระนักธรรม์แกล้วกล้า |
| ทรงแก้วแล้วอุ้มสกุณา | เหาะขึ้นฟากฟ้าสุราลัย ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ ลอยลิ่วปลิวไปในอากาศ | โอภาสจับแสงสุริย์ใส |
| ด้นดั้นขึ้นชั้นเมฆาลัย | หมายมุ่งกรุงไกรพระบูรี ฯ |
ฯ เชิด ๒ คำ ฯ
| ๏ พอพระสุริยงสดงคต | ทรงยศถึงกรุงปะรังศรี |
| เหาะลงยังเกยแก้วมณี | จรลีเข้าในปราสาทไชย |
| พระเสด็จขึ้นแท่นทองทรง | อลงกตด้วยมณีศรีใส |
| พร้อมแสนสุรางค์นางใน | พระผ่องใสโสมนัสปรีดา ฯ |
ฯ ร่าย ๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | นวลนางบุษหรีเสนหา |
| เห็นพระองค์ทรงศักดิ์เสด็จมา | กัลยากระเษมเปรมใจ |
| แล้วนางเชยชมปักษา | ไยไม่พูดจาปราศรัย |
| แม่ทุกข์ถึงเพียงจะบรรลัย | รํ่าไรไม่เป็นสมประดี ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | จึ่งหัสรังราชปักษี |
| ประณมก้มเกล้าอัญชุลี | ทูลสนองเทวีด้วยปรีดา |
| ลูกได้ทูลทัดขัดห้าม | ไม่ฟังความขืนส่งให้ทาสา |
| พาลูกไปถวายพระอัยกา | สังหารชีวาให้บรรลัย |
| ลูกมิได้ผูกเวรเวรา | แก่องค์เจ้าตาที่ตักษัย |
| ก็เพราะผลกรรมได้ทำไว้ | จำให้มอดม้วยด้วยอาญา ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | บุษหรีได้ฟังปักษา |
| กอดจูบลูบชมสกุณา | นางโสมนัสาพันทวี |
| บรรยายเนื้อความแต่หลัง | ให้สกุณาฟังถ้วนถี่ |
| ถึงแม่ประวะลิ่มนารี | ให้แจ้งคดีแก่หลังมา |
| บัดนี้ไปอยู่อุรังยิด | ทรงฤทธิ์จะพาเจ้าไปหา |
| แม้นได้พบพานกับมารดา | เจ้าอย่าลืมข้าจงจำไว้ |
| แล้วนางจึ่งสั่งกำนัล | ให้หยิบกรงสุวรรณศรีใส |
| ที่เคยใส่มาแต่กรุงไกร | มาตั้งไว้ปราสาทรจนา ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันสุริย์วงศ์อสัญหยา |
| ตรึกอยู่แต่ที่จะไคลคลา | กรีธาทัพขันธ์ไปธานี |
| จึ่งมีมธุรสสุนทร | ดวงสมรวรนุชบุษหรี |
| บัดนี้หัสรังสกุณี | ชุบรอดชีวีคืนมา |
| พี่จะรีบยกแสนยากร | บทจรเข้าไพรพฤกษา |
| แม้นประสบพบองค์พระพี่ยา | จะได้พากันไปเวียงไชย |
| กราบท้าวทั้งสองกษัตรา | ถวายดวงจินดาศรีใส |
| เจ้าจงลีลาคลาไคล | ขึ้นไปเฝ้าองค์พระมารดา ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมบุษหรีเสนหา |
| ถวายบังคมคัลวันทา | ออกมาจากห้องอันรูจี ฯ |
ฯ เพลง ๒ คำ ฯ
| ๏ ครั้นถึงจึ่งเข้าอภิวาท | แทบบาทพระมารดรโฉมศรี |
| ทูลว่าพระองค์ทรงธรณี | จะกรีพหลพลโยธา |
| จะไปอุรังยิดกรุงไกร | ทั้งจะได้ตามองค์พระเชษฐา |
| พบแล้วจะเสด็จไปพารา | ลูกรักจะทูลลาไป |
| ตามเสด็จองค์พระทรงเดช | ไปยังนคเรศกรุงใหญ่ |
| ทูลพลางโศกาอาลัย | ด้วยจะไกลสมเด็จพระชนนี ฯ |
ฯ โอด ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | องค์พระมารดาโฉมศรี |
| ได้ฟังลูกรักพาที | เทวีพ่างเพียงจะขาดใจ |
| นางแสนโศกาอาดูร | พูนทุกข์เทวษโหยไห้ |
| โอ้ว่าลูกน้อยกลอยใจ | เจ้าไม่เคยไกลพระมารดา |
| เช้าเย็นให้เห็นพักตร์เจ้า | ค่อยบรรเทาความโทรมนัสา |
| พระบิตุรงค์ม้วยชีวา | แม่ได้เห็นหน้าแต่เทวี |
| คิดหวังตั้งใจไม่ไกลเจ้า | ขวัญข้าวผู้มิ่งมีศรี |
| ควรฤๅจะจากพระชนนี | เทวีโศกาอาวรณ์ ฯ |
ฯ โอด ร่าย ๘ คำ ฯ
| ๏ รํ่าพลางนางกอดลูกรัก | ยอกรลูบพักตร์แล้วสั่งสอน |
| สุดสวาดิจะจากมารดร | สายสมรจงจำคำแม่ไป |
| เจ้าจงยำเยงเกรงกลัว | ฝากตัวสองกระษัตริย์เป็นใหญ่ |
| บำรุงอย่าให้เคืองใจ | ท้าวไทดั่งชนกชนนี |
| ผัวรักเจ้าอย่าทะนงจิต | จงคิดถ่อมตัวว่าเป็นทาสี |
| ปรนนิบัติรักษาพระภูมี | อย่าให้ราคีระคายใจ |
| อย่าคิดรังเกียจเดียดฉันท์ | พระสนมกำนัลน้อยใหญ่ |
| แม้นพระเสนหานางใด | จงห้ามใจอย่าได้ฉันทา |
| เจ้าจงรักษานวลสงวนศักดิ์ | ลูกรักจงฟังแม่ว่า |
| สวัสดีจะมีทุกเวลา | ควรด้วยกษัตราธิบดี |
| เจ้าไปเป็นสุขทุกนิรันดร์ | จอมขวัญของแม่จำเริญศรี |
| โรคันอันตรายอย่าราคี | แม่นี้จะได้พึ่งบุญญา ฯ |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมนางบุษหรีเสนหา |
| รับคำสมเด็จพระมารดา | ใส่เหนือเกศานางเทวี |
| แล้วกราบถวายบังคมลา | มายังปราสาทโฉมศรี |
| จัดนางกำนัลนารี | ที่จะตามสมเด็จพระทรงธรรม์ |
| ครั้นเสร็จแล้วกลับเข้ามา | ยังห้องไสยาเฉิดฉัน |
| ยอกรถวายอภิวันท์ | พระองค์ทรงธรรม์ด้วยปรีดา ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันศักดิ์สิทธิ์ฤทธิ์กล้า |
| จึ่งเสด็จยุรยาตรคลาดคลา | ออกมายังท้องพระโรงไชย ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ จึ่งมีพระราชบัญชา | แก่มหาเสนาผู้ใหญ่ |
| เราจะเที่ยวป่าพนาลัย | ติดตามภูวไนยพระพี่ยา |
| ตำมะหงงคุมพลสกลไกร | ยกไปเป็นกระบวนทัพหน้า |
| ตะหลาหรันให้จัดโยธา | ทั้งประเทียบรัถาให้พร้อมไว้ |
| พรุ่งนี้จะยกยาตรา | เข้าในหิมวาป่าใหญ่ |
| อยู่หลังท่านจงระวังระไว | เราไปเห็นจะช้าเนิ่นนาน ฯ |
ฯ ยานี ๖ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | เสนารับราชบรรหาร |
| ก้มเกล้าประณตบทมาลย์ | คลานออกจากท้องพระโรงไชย |
| จึ่งจัดรี้พลโยธา | ถือเครื่องสาตราน้อยใหญ่ |
| สำหรับเดินป่าพนาลัย | หอกดาบหน้าไม้ครบครัน |
| อีกเหล่าพรานป่าพนาดร | เคยเที่ยวซอกซอนไพรสัณฑ์ |
| กะเกณฑ์เสร็จสรรพพร้อมกัน | คอยเสด็จทรงธรรม์ยาตรา |
| แล้วเตรียมพิไชยราชรถ | อลงกตด้วยมณีมีราคา |
| เลื่อนมาประทับกับเกยชาลา | คอยเสด็จผ่านฟ้าจะคลาไคล |
| ครั้นเสร็จก็กลับเข้ามา | น้อมเกล้าวันทาแถลงไข |
| อันซึ่งพหลพลไกร | เตรียมไว้เสร็จแล้วพระราชา ฯ |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันชาญฤทธิ์ทุกทิศา |
| จึ่งเสด็จลีลาศคลาดคลา | มายังปราสาทรูจี ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ พระสถิตเหนือแท่นไสยาสน์ | กับองค์อัครราชเฉลิมศรี |
| สัพยอกหยอกเย้าเปรมปรีดิ์ | ภูมีสนิทนิทรา ฯ |
ฯ กล่อม ๒ คำ ฯ
| ๏ ครั้นเอยครั้นรุ่ง | พระสุริยาพวยพุ่งพระเวหา |
| พระตื่นจากที่ศรีไสยา | ลีลามาสรงวาริน ฯ |
ฯ โทน ๒ คำ ฯ
| ๏ สองกระษัตริย์ขัดสีธุลีกาย | ปทุมทองโปรยปรายกระแสสินธุ์ |
| ชำระหมดหมองมลทิน | สุคนธากลั้วกลิ่นขจายจร |
| สอดใส่สนับเพลาภูษาทรง | เครือหงส์คาบก้านเกสร |
| ชายไหวปลายกนกนิกร | ชายแครงงามงอนพรรณราย |
| ทรงสุวรรณกรรถอบแวววาม | กัญจุกาเรืองวิเชียรฉาย |
| เจียระบาดพื้นทองพรรณราย | รัดพระองค์สอดสายสังวาลวรรณ |
| ทับทรวงดวงเด่นตาบทิศ | ชวลิตพรายเพริศเฉิดฉัน |
| ทองกรเป็นรูปมังกรพัน | พาหุรัดกุดั่นมุกดาดวง |
| ธำมรงค์เรือนเก็จเพชรแพร้ว | มงกุฎแก้วสุริย์กานต์รุ้งร่วง |
| กรรเจียกกุดั่นเด่นดวง | ทัดพวงสุวรรณมาลัย |
| ทรงพระแสงศรสิทธิ์ฤทธิรอน | ดั่งดวงทินกรแสงใส |
| ชวนองค์อัคเรศคลาไคล | กำนัลในพริบพร้อมตามมา |
| ขึ้นยังเกยแก้วสุวรรณมาศ | เสด็จทรงพิไชยราชรัถา |
| แล้วรถบุษหรีศรีโสภา | รถสนมซ้ายขวาเป็นหลั่นไป |
| ให้เคลื่อนจัตุรงค์ลีลา | ดาดาษโดยกระบวนทัพใหญ่ |
| ออกจากอุรังฆารกรุงไกร | เข้าในอรัญบรรพต ฯ |
ฯ ๑๖ คำ ฯ
| ๏ รถเอยรถทรง | งามวิจิตรกำกงอลงกต |
| งามแปรกแอกงอนอ่อนชด | งามงอนชั้นลดบัลลังก์ลอย |
| งามเสากาบเก็จเพชรคั่น | งามกนกเครือวัลย์ช่อห้อย |
| งามมุกสุกพลามอร่ามพลอย | งามยอดแสงย้อยรวิวรรณ |
| งามสินธพชาติผาดผาย | งามสารถีกรายคมสัน |
| งามเครื่องบังแสงสุริยัน | งามแห่ดั่งคันระเบียบจร |
| งามเสียงแตรสังข์ประโคมครื้น | งามพื้นเรียบรายด้วยทรายอ่อน |
| งามดวงรุกขชาติอรชร | พรานนำพลจรคลาไคล ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ สองกระษัตริย์เสด็จพลางทางประพาส | ภิรมย์เรียงเคียงราชรัถาใหญ่ |
| ล่วงเขาเข้าเขตลำเนาไพร | ชมพลมิ่งไม้ในดงดอน |
| เกดแก้วกรรณิการ์มหาหงส์ | ช่อห้อยย้อยลงทรงเกสร |
| เป็นระเบียบเรียบข้างทางจร | ต้นระบัดใบอ่อนสะอาดตา |
| พระเคียงรถเด็ดดอกรุกขชาติ | ยื่นให้สายสวาดิเสนหา |
| หอมจิตคิดถึงวนิดา | ประวะลิ่มโสภายาใจ |
| แม้นแก้วตามาด้วยได้เป็นสาม | ตามแนวหิมวาป่าใหญ่ |
| จะเพลิดเพลินจำเริญฤทัย | ชมมิ่งไม้ตามแนวเนินคีรี |
| สาลิกาการเวกกระเหว่าหวาน | เสียงประสานร่อนร้องอยู่อึงมี่ |
| มยุเรศฟ้อนรำทำที | หงส์เยื้องจรลีน่าดู |
| ไกรสรกาสรคชสาร | กวางฟานละมั่งเมียงเคียงคู่ |
| ชะมดเม่นเต้นตามกันพรั่งพรู | ระมาดหมูนรสิงห์กิเลนลา |
| มฤคีลางเหล่าเคล้าคู่ | คณาสัตว์ดั่งจะรู้ภาษา |
| เหมือนจะถามว่าไยพระราชา | จึ่งจะให้กัลยามาเดินไพร |
| พระอาวรณ์ร้อนเร่าวิญญาณ์ | ไปตามทางมรคาป่าใหญ่ |
| มาถึงที่หลักศิลาไชย | เนินไสลธารท่าวาริน |
| มิ่งไม้พิศดอกออกผล | เสาวคนธ์เกสรขจรกลิ่น |
| รื่นรมย์ลมชวยรวยริน | พื้นดินเลื่อนลาดอาบตา ฯ |
ฯ ร่าย ๑๘ คำ ฯ
| ๏ จึ่งมีมธุรสพจนารถ | ตรัสสั่งอำมาตย์ซ้ายขวา |
| ให้หยุดพหลโยธา | ตั้งประทับพลับพลาที่ชายไพร ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | จึ่งมหาอำมาตย์ผู้ใหญ่ |
| รับสั่งพระองค์ทรงไชย | บังคมไหว้แล้วออกไปทันที |
| เกณฑ์ไปแก่นายทวยหาญ | ให้เร่งจัดการเป็นหน้าที่ |
| ตราตรวจทุกหมวดเสนี | ตามบัญชีได้เสร็จมา ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | นายหมวดน้อยใหญ่ซ้ายขวา |
| เร่งรัดบ่าวไพร่เป็นโกลา | ตัดไม้เกี่ยวคาวุ่นวาย |
| บรรดาโดยเกณฑ์เป็นขนาด | ตั้งราชพลับพลากว้างใหญ่ |
| ทั้งที่ข้างหน้าข้างใน | แทบใกล้ร่มโศกริมธาร |
| พร้อมเสร็จที่สรงที่เสวย | ทิมเกยม้ารถคชสาร |
| มีระเนียดเรียดรอบขอบธาร | เสร็จการโดยราชบัญชา ฯ |
ฯ ร่าย ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันพริ้งเพริศเลิศเลขา |
| ชวนองค์บุษหรีศรีโสภา | เสด็จยาตราคลาไคล |
| ขึ้นยังสุวรรณพลับพลา | อันเป็นที่ผาสุกผ่องใส |
| พร้อมฝูงสนมกำนัลใน | ประไพพักตร์ผ่องศรีโสภา ฯ |
ฯ ช้า ๔ คำ ฯ
| ๏ ครั้นพระสุริยาอัสดง | ลดลงลับเหลี่ยมภูผา |
| สระศรีธรจรแจ่มเมฆา | ปักษาเพรียกพร้องหากัน |
| พระชวนวรนุชสุดสวาดิ | เข้าที่ไสยาสน์ภิรมย์ขวัญ |
| แสนสวาดินาฏน้องดวงจันทร์ | ฟังสกุณาขานขันสนั่นดง |
| แสงบุหลันเรืองรองส่องสว่าง | กระจ่างจับพุ่มไม้ไพรระหง |
| อำมฤตพรอยพรมพนมดง | บุหงาส่งกลิ่นฟุ้งละเวงวัน |
| แซ่เสียงโพระดกดุเหว่าหวาน | แจ้วเจื้อยเฉื่อยฉานขานขัน |
| ระวังไพรร่อนร้องระวังวัน | ฟังวันวังเวงวิเวกใจ |
| ดั่งเพลินพิณพาทย์ระนาดฆ้อง | กึกก้องสำเนียงเสียงใส |
| เสนาะเสียงจักจั่นสนั่นไพร | เรไรหริ่งเรื่อยในดงดาน |
| คิดถึงกาลเมื่อเดินหิมวา | กับพระเชษฐาน่าสงสาร |
| แสนเวทนามาช้านาน | ได้ทุกข์ทรมานทั้งสองรา ฯ |
ฯ ร่าย ๑๒ คำ ฯ
| ๏ คิดแล้วยอกรขึ้นประณม | บังคมประณมตาระกาหลา |
| ขอให้พบองค์พระพี่ยา | จะสมโภชบูชาทุกประการ |
| อีกทั้งขับไม้มโหรี | ดุริยางค์ดนตรีเสียงหวาน |
| ฆ้องกลองแตรสังข์กังสดาล | พร้อมการบูชาเทพไท |
| ครั้นเสร็จบวงสรวงเทเวศร์ | กับองค์อัคเรศศรีใส |
| ระรื่นชื่นบานสำราญใจ | หลับไปทั้งสองกษัตรา ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ ครั้นเอยครั้นรุ่ง | แสงอุทัยพวยพุ่งพระเวหา |
| จึ่งเสด็จจากที่ไสยา | สระสรงคงคาสำราญใจ |
| แล้วเสด็จออกพลับพลา | พร้อมหมู่เสนาน้อยใหญ่ |
| แต่ประทับพหลพลไกร | ประทมไพรมาได้สามทิวา ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
