๒๓
| ๏ มาจะกล่าวบทไป | ถึงองค์ยุขันโฉมศรี |
| ครอบครองสวรรยาธานี | กับองค์บุษหรีเยาวมาลย์ |
| ไม่มีเภทภัยบีฑา | ปรีดาผาสุกกระเษมศสานต์ |
| อยู่ทุกทิวาราตรีกาล | พร้อมหมู่บริวารกำนัลใน |
| ว่าขานกิจการพารา | ทั่วฝูงประชาผ่องใส |
| ดับเข็ญ่ให้เย็นทั้งเวียงไชย | ไพบูลย์พูนสุขทุกเวลา |
| วันนั้นเร่าร้อนอาวรณ์จิต | คิดถึงประวะลิ่มขนิษฐา |
| ทั้งองค์ลิขิตอนุชา | อนิจจาจะเศร้าเปล่าใจ |
| จะมีแต่อาดูรพูนโศก | แสนวิโยคครวญคร่ำร่ำไห้ |
| ซูบผอมตรอมจิตเป็นนิจไป | จะปรึกษากันได้สามคน |
| ตั้งแต่จะนับวันท่า | เห็นช้าจะคอยระเหระหน |
| ไม่มีความสุขแต่ทุกข์ทน | ด้วยไม่แจ้งเหตุผลประการใด |
| คิดแล้วจึ่งมีวาที | แก่องค์บุษหรีศรีใส |
| พี่ไม่สบายฤทัย | มาจะไปประพาสอุทยาน ฯ |
ฯ ๑๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | บุษหรีเยาวยอดสงสาร |
| น้อมเศียรรับรสพจมาน | แล้วทูลสนองสารไปทันที |
| พระองค์จะเสด็จสวนขวัญ | ชมพรรณมิ่งไม้กระเษมศรี |
| ก็เป็นเทศกาลมาลี | ขอเชิญภูมีไคลคลา |
| แล้วนางจึ่งสั่งกำนัล | จงจัดแจงกันให้พร้อมหน้า |
| พนักงานของใครเร่งตรวจตรา | อย่าช้าเร่งรัดบัดนี้ ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | นวลนางกำนัลสาวศรี |
| อภิวาทรับราชเสาวนีย์ | ออกมาจากที่แล้วสั่งกัน |
| จัดแจงแต่งเครื่องไว้สรรพเสร็จ | จะเสด็จประพาสสะตาหมัน |
| บัดใจก็พร้อมเพรียงกัน | เตรียมท่าทรงธรรม์จะยาตรา ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันทรงฤทธิ์ทุกทิศา |
| จึ่งเสด็จยุรยาตรคลาดคลา | ออกมายังท้องพระโรงไชย |
| จึ่งมีพระราชบัญชา | ยังหมู่เสนาน้อยใหญ่ |
| เราจะไปยังสวนมาลัย | เร่งเตรียมพลไกรบัดนี้ ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | อำมาตย์รับสั่งใส่เกศี |
| จัดรี้พลมนตรี | ทั้งรถมณีรัตนา |
| อีกสีวิกาสุวรรณมาศ | เครื่องแห่โดยขนาดทั้งซ้ายขวา |
| แตรสังข์ปี่หองกลองชวา | คอยท่ารับเสด็จภูวไนย |
| ครั้นเสร็จเสนีก็เข้ามา | ทูลแจ้งกิจจาแถลงไข |
| อันซึ่งพหลพลไกร | เตรียมไว้เสร็จแล้วพระราชา ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันทรงฤทธิ์ทุกทิศา |
| จึ่งเสด็จยุรยาตรคลาดคลา | มาเข้าที่สรงคงคาลัย ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ ทรงสุคนธาทิพรวยรื่น | กลั้วกลิ่นคันธรสผ่องใส |
| ภูษิตพื้นดำอำไพ | สังวาลวิไลอร่ามเรือง |
| ตาบทิศวิจิตรด้วยไพฑูรย์ | จำรูญล้วนมณีสีเหลือง |
| ทองกรกาบเก็จเพชรประเทือง | ดั่งเครื่องทรงบรมพรหมา |
| สอดทรงธำมรงค์รวยรุ่ง | พวยพุ่งจำรัสพระเวหา |
| ทรงมหามงกุฎรจนา | ทัดอุบะบุหงาตระการใจ |
| พระทรงกริชแก้วบรรจง | ชวนองค์อัคเรศศรีใส |
| มายังเกยสุวรรณอำไพ | ภูวไนยขึ้นทรงรถมณี |
| โฉมนางบุษหรีเยาวมาลย์ | ทรงสีวิการเรืองศรี |
| พร้อมทั้งกำนัลขันที | อึงมี่ตามเสด็จยาตรา |
| กลิ้งกลดบดบังพระสุรีย์ใส | เรียบเรียงเคียงไปทั้งซ้ายขวา |
| แห่แหนโดยขนาดยาตรา | เสนาพรั่งพร้อมตามไป |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ มาเอยมาถึง | ยังในอุทยานสถานใหญ่ |
| ลงจากรถแก้วแววไว | พระทรงไชยเสด็จลีลา |
| กับองค์อัคเรศโฉมยง | ฝูงอนงค์นางในซ้ายขวา |
| เข้าในสวนศรีด้วยปรีดา | ชมพรรณพฤกษามากมี ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ พิกุลบุนนาคกระดังงา | โยทะกาประยงค์สักขี |
| การะเกดฝ้ายเทศมะลุลี | จำปีนางแย้มแกมกัน |
| สารภีจำปากาหลง | ชงโคสุกรมนมสวรรค์ |
| สัตตบุษย์พุดซ้อนมะลิวัลย์ | กุหลาบสุพรรณกรรณิการ์ |
| พระน้าวหน่วงพวงผลรุกขชาติ | ยื่นให้สายสวาดิเสนหา |
| สัพยอกหยอกเย้ากันไปมา | ทางชมบุปผาเปรมปรีดิ์ |
| หวนจิตคิดถึงวนิดา | ประวะลิ่มกัลยาโฉมศรี |
| เมื่อเข้ามาสวนมาลี | เปรมปรีดิ์สำราญบานใจ |
| พี่แลลอดสอดนัยนาดู | สบเนตรโฉมตรูพิสมัย |
| คิดพลางสะท้อนถอนฤทัย | พระมิให้ปรากฏแก่นารี |
| แล้วพระหยอกเย้านางสาวสรร | ยื้อยุดฉุดกันกระเษมศรี |
| เก็บดอกสร้อยฟ้าสารภี | ให้ฝูงนารีกัลยา ฯ |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมยงองค์ลิขิตขนิษฐา |
| สถิตอยู่บนเรือนยายตา | เห็นเสด็จมาชมมาลี |
| แหวกช่องมองทอดทัศนา | เห็นพระเชษฐาเรืองศรี |
| เป็นปิ่นปักเกศธเรษตรี | มีอานุภาพมหึมา |
| ชื่นชมโสมนัสเปรมปรีดิ์ | จรลีลงจากเคหา |
| ลัดแลงแฝงไม้ให้ลับตา | ออกมาเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ |
| ครั้นถึงจึ่งวิ่งเข้ากอดบาท | พระเชษฐาธิราชรังสรรค์ |
| สะอื้นโศกาจาบัลย์ | ไม่ทันทูลกิจนั้นประการใด ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันรัศมีศรีใส |
| ครั้นเห็นลิขิตฤทธิไกร | จำได้ว่าองค์อนุชา |
| สวมสอดกอดประคองน้องรัก | ทรงศักดิ์แสนโสมนัสา |
| จึ่งมีพจนารถวาจา | ถามพระอนุชาทันใด |
| พี่ให้อยู่ด้วยเยาวเรศ | หรือเหตุการณ์เป็นไฉน |
| ใครพาข้ามฝั่งสมุทรไทย | จึ่งมาได้ถึงยังพารา |
| อันองค์ประวะลิ่มสายสมร | ยังถาวรทุกข์ทนบ่นหา |
| หรือว่ากระเษมเปรมปรา | ลูกยาในครรภ์ประการใด |
| บิตุเรศชนนีนงคราญ | แจ้งเหตุเภทพาลหรือหาไม่ |
| น้องจงแถลงให้เเจ้งใจ | เป็นไฉนจึ่งมาทั้งนี้ ฯ |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ลิขิตผู้เฉิดโฉมศรี |
| ก้มเกล้ากราบทูลพระภูมี | แต่วันพระพี่หนีมา |
| นางทรงอาดูรพูนโศก | วิโยคเศร้าสร้อยละห้อยหา |
| ไม่สรงไม่เสวยโภชนา | พักตราหมองคล้ำดำไป |
| จนครรภ์เจ็ดเดือนตรา | จะขึ้นเฝ้าบิดาก็หาไม่ |
| คิดกันจะหนีจากเวียงไชย | กลัวภัยพระผู้ทรงธรณี |
| พอราชปักษาบินไป | เยี่ยมองค์อรไทโฉมศรี |
| เห็นทรงโศกศัลย์พันทวี | สกุณีมีความเมตตา |
| จึ่งพาพี่นางกับข้านี้ | อีกทั้งนารีสันหยา |
| บินข้ามสายชลคงคา | จนมาถึงรุกขพระไทร |
| ปักษินบอกว่าพระทรงฤทธิ์ | อยู่ด้วยนักสิทธิ์เป็นใหญ่ |
| นางรีบลีลาคลาไคล | เข้าไปวันทาพระอาจารย์ |
| เธอบอกว่าองค์พระเชษฐา | กลับไปพาราราชฐาน |
| จะเอาหัสรังสกุณาน | ไปถวายพระผู้ผ่านธรณี ฯ |
ฯ ๑๔ คำ ฯ
| ๏ แล้วจะกลับมารับโฉมยง | นางอยู่ด้วยองค์พระฤๅษี |
| ข้ากับสันหยานารี | ปรนนิบัติเทวีทุกเวลา |
| จะประสูติพระราชโอรส | ทรงโฉมปรากฏเป็นนักหนา |
| คล้ายองค์สมเด็จพระพี่ยา | อัยการักใคร่พันทวี |
| แล้วพบมะยุหงัดนายพราน | หนีจากราชฐานกรุงศรี |
| แจ้งว่าเชษฐาธิบดี | ครอบครองบูรีเวียงไชย |
| พระอาจารย์ให้นำมรคา | พาน้องเข้ามากรุงใหญ่ |
| แจ้งข่าวพี่นางทรามวัย | มาอยู่ในไพรกันดาร |
| สั่งให้ขอประทานโทษา | ซึ่งพรานป่าสามารถอาจหาญ |
| เหมือนเห็นแก่องค์พระอาจารย์ | จงทราบบทมาลย์พระภูมี ฯ |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมยงองค์ยุขันเรืองศรี |
| ได้ฟังอนุชาพาที | ภูมีทอดถอนฤทัย |
| อนิจจาโฉมยงนงคราญ | มาได้ความทรมานในป่าใหญ่ |
| ตัวพี่ก็ปิ่มจะบรรลัย | หากได้นายประมงจึ่งรอดมา |
| พี่ตรงไปเมืองฉะนะตัน | จึ่งได้พลขันธ์อาสา |
| ยกเข้าประชิดติดพารา | ฆ่าท้าวปะรังม้วยมิด |
| อันหัสรังสกุณา | นั้นสิ้นชีวาดับจิต |
| พี่ได้มณีอันมีฤทธิ์ | ทศทิศไม่ต้านทานทัน |
| แล้วมีพจนาวาที | แก่องค์บุษหรีเฉิดฉัน |
| นี่คืออนุชาวิลาวัณย์ | ร่วมทุกข์สุขกันสองคน |
| บัดนี้ประวะลิ่มโฉมงาม | ติดตามมาในไพรสณฑ์ |
| พี่จะยกเสนีรี้พล | ไปรับนิรมลมาธานี ฯ |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมยงองค์บุษหรี |
| จึ่งบังคมคัลอัญชุลี | ทูลพระภูมีไปทันใด |
| น้องไม่รังเกียจเดียดฉันท์ | พระทรงธรรม์อย่าคิดสงสัย |
| แล้วเรียกอนุชามาทันใด | ลูบไล้ไปทั่วกายา |
| นรลักษณ์พักตราน่าชม | สมทั้งรูปทรงยศฐา |
| ....................[๑] | มาเดินป่ากันดารลำบากใจ |
| อันพระพี่นางกัลยา | ได้ความเวทนาอยู่ป่าใหญ่ |
| พระองค์จงยกพลไกร | ไปรับทรามวัยเข้ามา ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันพริ้งเพริศเลิศเลขา |
| ได้ฟังอัคเรศทูลมา | ผ่านฟ้าสำราญบานใจ |
| จึ่งชวนบุษหรีนงลักษณ์ | กับพระน้องรักพิสมัย |
| เสด็จย่างเยื้องคลาไคล | ไปที่ประทับพลับพลา |
| สามองค์เจรจาปราศรัย | ด้วยใจชื่นชมหรรษา |
| แล้วเสวยเอมโอชโภชนา | พระสุริยาบ่ายคล้อยจะคลาไคล ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | สองเฒ่าตกใจจะมีไหน |
| เห็นเจ้าลิขิตฤทธิไกร | เข้าไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ |
| แล้วทรงโศกาอาลัย | ภูวไนยวิโยคโศกศัลย์ |
| เห็นจะเป็นสุริย์วงศ์พงศ์พันธุ์ | พลัดพรากจากกันนานมา |
| สองเฒ่ายินดีเป็นพ้นนัก | เราจะได้พึ่งพักไปวันหน้า |
| บุญตัวเราแล้วนะท่านตา | จะได้ผาสุกเปรมปรีดิ์ ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันผู้เฉิดโฉมศรี |
| เสร็จเสวยโภชนาสาลี | จึ่งชวนบุษหรีนงคราญ |
| ทั้งองค์ลิขิตอนุชา | มาจะไปพาราราชฐาน |
| แล้วเสด็จย่างเยื้องบทมาลย์ | ทรงรถสีวิการรูจี |
| อันองค์พระราชอนุชา | ขึ้นทรงมิ่งม้าไชยศรี |
| แล้วสีวิกานางเทวี | คลายคลี่นิกรโยธา |
| ครั้นถึงจึ่งประทับกับเกยมาศ | เสด็จลงจากราชรัถา |
| ชวนน้องลิขิตไคลคลา | มายังท้องพระโรงรูจี ฯ |
ฯ ๘ คำ ฯ
| ๏ จึ่งมีมธุรสพจนารถ | อนุชาธิราชเรืองศรี |
| พรุ่งนี้จะยกโยธี | ออกไปดุษฎีพระนักธรรม์ |
| รับองค์ประวะลิ่มโฉมศรี | ป่านนี้จะวิโยคโศกศัลย์ |
| เจ้ามาก็ช้าหลายวัน | กัลยาจะเศร้าเปล่าใจ |
| แล้วมีพระราชบัญชา | แก่หมู่เสนาน้อยใหญ่ |
| เร่งรัดพหลพลไกร | เราจะไปวันรุ่งพรุ่งนี้ ฯ |
ฯ ๖ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | เสนารับสั่งใส่เกศี |
| ออกจากพระโรงทันที | เร่งรัดรี้พลโยธา ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ ตรวจตราตามกระบวนน้อยใหญ่ | ทั้งพิไชยราชรัถา |
| อีกทั้งประเทียบรจนา | เตรียมท่าคอยรับพระภูวไนย |
| เสร็จสรรพก็กลับเข้ามา | วันทาทูลแจ้งแถลงไข |
| อันซึ่งพหลพลไกร | เตรียมไว้พร้อมแล้วพระภูมี ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | ยุขันเลิศฟ้าราศี |
| เสด็จย่างเยื้องจรลี | มาเข้ายังที่ข้างใน ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ จึ่งมีวาจาสุนทร | ดวงสมรผู้ยอดพิสมัย |
| พรุ่งนี้พี่จะไปพนาลัย | รับองค์อรไทเข้ามา |
| จงจัดอนงค์นารี | กำนัลขันทีซ้ายขวา |
| เฒ่าแก่ชาวแม่จัดมา | อย่าช้ารีบรัดบัดนี้ ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมยงองค์บุษหรี |
| รับราชบัญชาพระภูมี | จรลีออกจากห้องใน |
| จึ่งสั่งพี่เลี้ยงซ้ายขวา | ให้ฝูงกัลยาน้อยใหญ่ |
| ทั้งเฒ่าแก่เตรียมให้พร้อมไว้ | ตามเสด็จภูวไนยให้ทันที ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ บัดนั้น | พี่เลี้ยงรับสั่งใส่เกศี |
| เร่งรัดจัดกันเป็นโกลี | ได้พร้อมตามมีพระบัญชา ฯ |
ฯ ๒ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | โฉมนางบุษหรีเสนหา |
| จึ่งเสด็จยุรยาตรคลาดคลา | เข้ามายังที่บรรทมใน |
| จึ่งทูลองค์พระทรงธรรม์ | อันเหล่ากำนัลน้อยใหญ่ |
| น้องให้จัดสรรกันไว้ | ภูวไนยจงทราบบทมาลย์ ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ เมื่อนั้น | พระโฉมยงทรงฟังกระเษมสานต์ |
| ครั้นค่ำย่ำสนธยากาล | พระภูบาลเข้าที่บรรทมใน |
| กับองค์บุษหรีเยาวเรศ | พระทรงเดชแสนสนิทพิสมัย |
| เบิกบานสำราญฤทัย | นิทราหลับไหลทั้งสองรา |
| ภาณุมาศพวยพุ่งรุ่งแรง | แสงทองจำรัสเวหา |
| พระพลิกฟื้นตื้นจากไสยา | จึ่งมีพจนาไปทันที |
| วันนี้พี่จะไปพนาลัย | ดวงใจอย่าเศร้าหมองศรี |
| ไม่ช้าสักเจ็ดราตรี | จะกลับมาบูรีเวียงไชย |
| สั่งแล้วเสด็จยุรยาตร | ลีลาศจากห้องพิสมัย |
| ชวนองค์ลิขิตฤทธิไกร | ไปเข้าที่สรงสาคร ฯ |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
| ๏ สองกระษัตริย์ชำระสนาน | กลิ่นสุมาลย์ธารปรุงด้วยเกสร |
| ทรงสุคนธาทิพย์ขจายจร | สนับเพลาเชิงงอนงามวิไล |
| ภูษิตพิศสีนิลระยับ | ชายแครงครุยสลับชายไหว |
| ทับทรวงดวงเด่นอำไพ | ตาบทิศวิจิตรใจจำหลักลาย |
| ทองกรกาบเก็จเพชรรัตน์ | ธำมรงค์เรืองจำรัสแสงฉาย |
| ทรงมงกุฎเพชรรัตน์พรรณราย | กรรเจียกแก้วแพรวพรายรจนา |
| ทัดอุบะตันหยงส่งกลิ่น | หอมประทิ่นเที่ยงทับบุปผา |
| พระกรทรงศรศักดา | งามสง่าดั่งองค์อมรินทร์ |
| อนุชาทรงกฤชฤทธิไกร | เลิศล้ำอำไพเฉิดฉิน |
| ครั้นเสร็จสองกระษัตริย์ธิบดินทร์ | ภูมินทร์เสด็จจรจรัล |
| ครั้นถึงเกยแก้วรูจี | ทรงรถมณีฉายฉัน |
| อันองค์อนุชาวิลาวัณย์ | นั้นทรงมโนมัยไปหน้ารถ ฯ |
ฯ ๑๒ คำ ฯ
| ๏ รถเอยราชรถแก้ว | งอนพริ้งงามแพร้วด้วยมรกต |
| แปรกบังเรือนช้อยชด | ดุมรถลั่นเลื่อนสะเทือนดง |
| โตรกตั้งแต้มติดวิจิตรลอย | สามยอดแต่งย้อยงามระหง |
| เรียงสัตว์รูปสิงห์เยียรยง | ธงฉานธงไชยไสวปลาย |
| เทียมสินธพสรรค์ดั่งท้าวราช | เผ่นผงาดผาดผันผาย |
| สารถีระยับกราย | รถประเทียบเรียบรายเรียงรัน |
| เสียงฆ้องซ้องขานเนรนาด | สุทธาวาสสะเทือนไหวหวั่น |
| ผงคลีกลาดกลุ้มบังตะวัน | เร่งรีบพลขันธ์ไคลคลา |
| เข้าในป่าระหงดงดาน | ข้ามธารผ่านห้วยเหวผา |
| มิได้พักพหลโยธา | มาในแนวป่าพนาลัย ฯ |
ฯ ๑๐ คำ ฯ
| ๏ มาใกล้พระบรรณศาลา | พระมหานักสิทธิ์เป็นใหญ่ |
| เห็นถิ่นฐานสะอาดเป็นพ้นไป | มิ่งไม้ร่มรื่นพสุธา |
| ผลิดอกออกช่อทรงผล | แสนสนุกพ้นหนักหนา |
| พระสั่งให้หยุดพลโยธา | ตั้งที่ประทับพลับพลา ฯ |
ฯ ๔ คำ ฯ
[๑] ต้นฉบับหายไป
