เกร็ดเรื่องภาษี

[๑] ......พึ่ง อาศัยวัดกิน โดยไปอยู่กับพระ

[๒] ......วัดวา ภิกษุ คือ ผู้ขอ ไม่สะสม มีอาชีพทางเจริญธรรมและสอนธรรม วัดและพระจึงเป็นหน้าที่ชาวบ้านต้องเลี้ยง ในกรุงความรู้สึกเช่นนั้นน้อย เพราะคนมาก แต่ตามบ้านนอก ถ้าหมู่บ้านไหนทรุดโทรม หรือชาวบ้านกลายเป็นคนต่างศาสนา เช่น พวกแขกครัวในเมืองมีนไปเสียมาก วัดของตำบลนั้นก็ร่วงโรย หรือ ถึงร้าง ชาวบ้านนอก เขามักมีวิธีเรี่ยไรข้าวขึ้นบรรจุยุ้งวัด หรือปันเวรกันมาทำของเลี้ยงพระ มีโยมวัดคือหัวหน้าทายกทายิกาเป็นผู้จัดการ

[๓] ......ค่า ชาวนาที่หากินลำพังครอบครัวไม่ต้องเสียค่าลูกจ้าง หาได้พอกินพอใช้ พอเป็นทุนทำต่อไปทุกปี ก็พอได้ความสุขไม่ต้องคิดค่าแรงของตัว นับในจำพวก Small Holders ที่รัฐบาลทุกประเทศปราร์ถนาส่งเสริม สำหรับเมืองเราชาวนาพวกนี้แหละ ถ้ามีสหกรณ์ช่วยไม่ให้ต้องเสียดอกเบี้ยแพงเมื่อคราวต้องการทุน ก็เป็นชาวนาที่มั่นคง ผู้ทำนาต้องเสียค่าลูกจ้าง เวลานี้มักหากำไรไม่ค่อยได้และทำไม่ยืด นอกจากจะมีทุน มีความรู้และใช้เครื่องมือแทนแรงคนทำเป็นการใหญ่ได้เหมาะ

[๔] ......พ่อค้า มีพ่อค้าไปตั้งยุ้งฉางตามทางรถไฟ เพื่อรับซื้อข้าวบรรทุกมาขายกรุงเทพฯ นอกนั้นยุ้งฉางใหญ่ๆ ที่ชาวนาตั้งขึ้นในที่นาของตัวเอง เขาก็มีทุนทำเช่นนั้นได้ด้วยอาชีพทางพ่อค้า คือ ตกข้าว รับจำนำคิดดอกเบี้ยแพงและค้าข้าว หาใช่ชาวนาแท้ๆ ไม่

[๕] พ่อค้าส่งนอก บริษัทใหญ่ๆ ที่ส่งข้าวไปขายต่างประเทศ เช่น บอเนียวบอมเบเบอร์มา แองโกลสยาม วินด์เซอร์ อีสต์เอเชียติก ฯลฯ

[๖] ......ตลาดโลก ประเทศที่ขายข้าวในตลาดโลกที่สำคัญ คือ สยาม พม่า อินโดจีน อเมริกา และยุโรป ตอนใต้เดี๋ยวนี้ก็ปลูกข้าวแล้ว

[๗] ......ปีน้ำมาก พ.ศ. ๒๔๖๐ ราคาข้าวสารตลาดกรุงเทพฯ ขึ้นถึงกระสอบละ ๔๐ บาท รัฐบาลต้องประกาศห้ามการส่งข้าวออกไปนอกประเทศ เพื่อป้องกันทุพภิกขภัย และให้ราคาข้าวลดลง ปีนั้นน้ำท่วมหน้าพระลานพระบรมรูป ถึงมีการแข่งเรือกันได้

[๘] ภาษีกำไร ในยุโรปและอเมริกาแบบใหม่ พ่อค้ามีกำไรเป็นจำนวนตั้งแต่กำหนดไว้ขึ้นไป ต้องเสียภาษีให้แก่รัฐบาลเป็นรายร้อย คือร้อยละเท่านั้นเท่านี้ จำนวนต่ำกว่ากำหนดไม่ต้องเสีย ภาษีการพนันก็เข้าลักษณะภาษีกำไรแล้ว

[๙] ......กรุงเทพฯ ชาวกรุงเทพฯ มีนาตามหัวเมือง เช่น ในทุ่งรังสิต เป็นต้น รายละนับเป็นพันๆ ไร่ มีมาก เก็บค่าเช่าจากชาวนาผู้เช่าทำ และเสียค่านาในนามของตนนั้นเป็นการสมควรทีเดียว ภาษีโรงร้านทำไมจึงเสียได้

[๑๐] ภาษีรายได้และภาษีมรดก ภาษีทั้งสองอย่างนี้เก็บทำนองภาษีกำไร คือมีกำหนดจำนวนต่ำกว่านั้นไม่ต้องเสีย และเก็บเป็นส่วนร้อย อาศัยหลักตามตำรับของอดัม สมิธ ที่ว่า “พลเมืองของประเทศมีหน้าที่เลี้ยงรัฐบาลของตนเต็มความสามารถ หรือตามฐานานุรูป ด้วยวัตถุปัจจัยเป็นส่วนสัมพันธ์ตามรายได้ของบุทคลนั้น ที่ได้มาโดยอาศัยความคุ้มครองของประเทศ วัตถุปัจจัยนี้แหละเรียกว่า ภาษี”

[๑๑] ......ต่างหาก ในสมัยโบราณ เลขสมสังกัดแห่งราชการ ต้องเสียส่วนแทนเข้ามารับราชการ ครั้นเลิกวิธีลูกหมู่ไพร่หลวง เปลี่ยนเป็นชายฉกรรจ์ทุกคนต้องรับราชการ ผู้ยังมิได้เป็นทหารก็ต้องเสียเงินข้าราชการ ข้าราชการพลเรือนรับราชการอยู่แล้ว จึงพลอยได้ยกเว้นไม่ต้องเสีย ต่อมาเปลี่ยนเป็นเสียเงินรัชชูปการทุกคนไม่เลือกหน้าดังเดี๋ยวนี้ ผู้ได้รับราชการตามพระราชบัญญัติการเกณฑ์ทหารแล้ว และมิได้รับยศชั้นสัญญาบัตร ได้ยกเว้นไม่ต้องเสียจนกว่าจะปลดจากกองหนุน

[๑๒] ......เต็มที ในประเทศอังกฤษ ตั้งแต่เลิกสงครามโลกแล้ว ค่าภาษีแรงมากเพราะเหตุประเทศต้องเป็นหนี้มากขึ้น พลเมืองต้องเสียภาษีให้รัฐบาลคิดถัวตามสำมะโนครัว เมื่อ ค.ศ. ๑๙๑๓ ก่อนสงครามเพียงหัวละ ๓ ปอนด์ ๑๑ ชิลลิงก์ ๔ เปนส์ ต่อปี ครั้นเกิดมหาสงครามตลอดจนเสร็จสิ้นลงแล้ว ราษฎรต้องเสียภาษีแรงขึ้นทุกที จนเมื่อ ค.ศ. ๑๙๓๐ ต้องเสียคิดถัวตกหัวละ ๑๕ ปอนด์ ๑ ชิลลิงก์ ๕ เปนส์ ความหนักไปตกอยู่แก่เศรษฐีและพ่อค้าใหญ่ๆ กรรมกรที่หางานทำไม่ได้รัฐบาลยังต้องเลี้ยงพอไม่อด

[๑๓] งานวัด ในรัชกาลที่ห้า เมื่อทรงสร้างวัดเบญจมบพิตร ได้มีงานออกร้านประจำปีเก็บเงินบำรุงวัด จึงเรียกกันว่า ‘งานวัด’ ภายหลังในรัชกาลต่อๆ มาย้ายไปมีที่สวนจิตรลดาบ้าง พระราชอุทยานสราญรมย์บ้าง เรียกว่า ‘งานฤดูหนาว’ แล้วเปลี่ยนเรียกว่า ‘งานนมัสการพระปฏิมากรแก้วมรกต’