๒๗๒ ประกาศทรงปฏิญาณด้วยพระอาการกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส

ณวันจันทร์ เดือน ๘ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีเถาะน๑๗พศก

มีพระบรมราชโองการทรงปฏิญาณประกาศความจริงไม่ฬ่อลวงท่านผู้ใด บรรดาหมอหลวงในพระบรมมหาราชวัง แลพระบวรราชวัง ตั้งแต่จางวางแลเจ้ากรมปลัดกรมลงไป จนถึงขุนหมื่นแลพันแลแพทย์หมอเชลยศักดิ์ ทั้งพระสงฆ์เถรเณรประขาวรูปชีแลคฤหัสถ์ในกรุงนอกกรุง เปนข้าราชการแลขุนหมื่นในพระบรมมหาราชวังแลพระบวรราชวังหมู่กรมต่างๆ ก็ดี เปนข้าเจ้าต่างกรมแลยังไม่ได้ตั้งกรมแลข้าราชการก็ดี เปนหมอชาวต่างประเทศ คือจีนแส ดอกเตอร์แลอื่นๆ ก็ดี อนึ่งโปรดให้ประกาศแก่หม่อมเจ้าแลหม่อมข้างในแลข้าในกรมพระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสทั้งชายทั้งหญิง แลผู้ไปมาหาสู่ชอบพอคุ้นเคยในวังนั้นก็ดี เปนมิตรสหายชาวเกลอชอบพอกับหม่อมเจ้าหม่อมข้างใน แลข้าในกรม แลข้าราชการที่มีตำแหน่งราชการ อยู่ใต้บังคับบัญชาในกรมนั้นก็ดี ให้ทราบทั่วกันว่า พระอาการกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสประชวรครั้งนี้มีอาการฦกซึ้งมาก แลความชอบพระทัยของกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสตรัสตัดขาดไม่ให้ใครใช้ยาปัดยารุนเลยทีเดียว เพราะทรงเห็นว่าไม่ชอบไม่สบายไม่ได้ทรงใช้ยาปัดยารุนถึง ๑๗ ปีมาแล้วทรงรังเกียจนัก แต่ยาปัดยารุนเปนพิษสง จนร้อนรนกลัวนักแต่ยาปัดยารุนไป ทรงสงสัยกระแสพระราชดำริห์ในหลวง ว่าจะคิดแค่นแคะให้เสวยยาปัดยารุนด้วยอุบายต่างๆ เปนนิวรณ์ใหญ่อาวรณ์ใหญ่ทีเดียว จนหมอก็ทรงสงสัยรังเกียจว่ากลัวจะทำตามกระแสพระราชดำริห์ เพราะเหตุนี้บัดนี้โปรดให้มีคำประกาศพระราชปฏิญาณให้มนุษย์เทวดาทั้งปวงเปนพยาน ว่าตั้งแต่นี้ไปจะไม่ทรงคิดอ่านแคะไค้เย้ากวนชักชวน พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส ให้เสวยยาปัดยารุนยาถ่ายอย่างใดอย่างหนึ่งเลยเปนอันขาดทีเดียว อนึ่งไม่ทรงให้ท้ายถือหางทำเล่ห์ทำกลยุยงให้หมอหลวงลอบถวายยาปัดยารุนยาถ่ายอย่างหนึ่งอย่างใดเลย พระโรคพระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสตื้นฦกเท่าไร การก็ทราบพระราชหฤทัยอยู่แล้ว แลการพระอัธยาศรัยที่กลัวยาปัดยารุนทรงเห็นเสียว่าไม่ชอบนั้น จะมีผลอย่างไรก็เคยทรงเห็นตัวอย่างมามากแล้ว ถึงมีรับสั่งอย่างนี้เท่าไร พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส ก็คงไม่เชื่อไม่ถือเปนอันขาด ทราบพระอัธยาศรัยอยู่แล้ว บัดนี้ทรงพระราชปฏิญาณว่าไม่ทรงพยายามต่อไปที่จะให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสเสวยยาปัดยารุนยาถ่าย ถ้าคนชังยาปัดยาถ่ายถูกกับพระอัธยาศรัย พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสเปนหม่อมเจ้าในกรมฤๅหม่อมข้างใน แลข้าในกรมทั้งชายทั้งหญิงแลคนข้างนอกที่ไปมาชอบพอ ใครเห็นว่าแพทย์หมอพระสงฆ์คฤหัสถ์ชาววัดชาวบ้านที่มีฝีมือวิชาการถนัดแต่ข้างยาดับพิษไม่ใช่ยาปัดยารุน ฤๅวิชาเวทมนตร์คาถาตำราตำหรับ ฤๅหมอมิใช่ไทยชาวต่างประเทศจีนแขกฝรั่งก็ดี ก็ให้ไปพามาถวายพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสทรงเลือกเองแลปฤกษากันในกรมให้ถวายให้ทำเถิด ผู้ที่มีฝีมือจะมาอาสาก็จงมาทำโดยสดวกเถิด โดยถวายยาผิดก็จะไม่ให้มีโทษ ถ้าถวายยาชอบก็จะพระราชทานรางวัล ใครอย่าบ่นว่าต้องส้อนตัวกลัวจะต้องเปนหมอหลวง ทรงปฏิญาณให้ ถ้าใครไม่สมัคเปนหมอหลวงก็จะไม่เอาเปนหมอหลวงอย่ากลัวความผิด ถ้าไม่หลอกลวงเอายาอื่นมาให้คนเทียบคนชิมบอกชื่อยาอื่นแล้วเอายาอื่นมาลอบวางแล้ว ไม่มีผิดไม่มีโทษ หมอไหนๆ เปนธรรมเนียมพระอาการเจ้านายต้องให้มีผู้ที่เทียบที่ชิมทดลองก่อนจึงควร แลหมอหลวงซึ่งอยู่ประจำตามขบวรราชการนั้น หมอเชลยศักดิ์มักบ่นว่ากลัวหมอหลวงเข้าอิจฉาฤษยาเกียดกันข่มขี่แลอื่นๆ ก็ในพระอาการครั้งนี้ ในหลวงโปรดเกล้าฯ ว่าก็ถ้าหมอเชลยศักดิ์คนใด พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส ชอบพระทัยจะให้ถวายยาแล้ว ถ้าหมอนั้นรังเกียจหมอหลวง ก็ให้ไล่หมอหลวงมาเสียจากวังนั้นเถิดอย่าให้อยู่เลย ถึงข้าราชการที่ไปกำกับพระอาการแลกำกับหมอ ถ้าหมอเชลยศักดิ์รังเกียจ ก็ให้ขับไล่มาเสียจากวังนั้นเถิด จะไม่ทรงถือเปนความผิด เพราะความคิดความรู้ของหมอหลวงอย่างไรติดอยู่ที่ไหน ทราบพระราชหฤทัยอยู่แล้ว เปนแต่ทรงปฏิญาณทานบนไว้ ใครรักษาพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาสให้พระอาการหายเปนปรกติดี ปีหนึ่งปีเศษจึงจะเชื่อว่าหายแท้ เปนแต่ให้ชมว่าคลายไปครั้งหนึ่งคราวหนึ่ง ก็จะพระราชทานแต่รางวัล ต่อแก้พระอาการหายเปนปรกติดีได้ปีหนึ่งปีเศษ จึงจะทรงเห็นว่าเปนอันหายปรกติได้ เมื่อนั้นจึงจะพระราชทานสินบนที่ทรงปฏิญาณไว้เท่ากับราคาหีบเครื่องทรงพระราชหัดถเลขา ประมาณ ๑๒๐ ชั่งขึ้นไป ๒๐๐ ชั่งลงมา จะพระราชทานแก่ผู้รักษาพระโรคหายจนเห็นเปนปกติดีแท้ การที่สงสัยว่าใครมาถวายยาจะมีความผิด ถ้าไม่ล่อลวงเอายาอื่นมาให้คนอื่นชิม แล้วเอายาอื่นถวายด้วยการล่อลวงแล้วไม่มีความผิด แลในหลวงแผ่นดินปัตยุบันนี้จะถือยศอย่างก่อนๆ ว่าไข้ที่มีอาการกราบทูลแล้ว ฉะเพาะให้ดีแลร้ายอยู่ในมือหมอหลวง อย่าให้หมอเชลยศักดิ์แซกเข้ามาได้ดังกิตติศัพท์เช่นฦๅอยู่ในแผ่นดินก่อนๆ นั้นก็หามิได้เลย ให้แพทย์หมอทั้งปวงที่อยากได้รางวัลแลสินบน ใครจะรับอาสาได้ก็ให้มารับอาสาเต็มมือเถิด ข้าในกรมข้างหน้าข้างในฤๅข้าราชการที่ชอบพอใครเห็นว่าหมอไหนดีก็ให้หาพามาเถิด

ประกาศมาณวันจันทร์ เดือน ๘ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีเถาะน๑๗พศก