๒๘๖ ประกาศสุริยุปราคาหมดดวง

ณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ แรม ๓ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก

มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ให้ประกาศแก่ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย แลพระสงฆ์สามเณร แลทวยราษฎรทั้งปวงในกรุงเทพฯ แลหัวเมืองให้ทราบทั่วกันว่า สุริยุปราคาครั้งนี้จะมีในวันอังคาร เดือน ๑๐ ขึ้นค่ำ ๑ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จะจับในเวลาเช้า ๔ โมงเศษไปจนเวลาบ่ายโมงเศษ จึงจะโมกษบริสุทธิ์ ก็สุริยุปราคาครั้งนี้ในกรุงเทพฯ นี้จะไม่ได้เห็นจับหมดดวง จะเห็นดวงพระอาทิตย์เหลืออยู่น้อยข้างเหนือ แรกจับจะจับทิศพายัพข้อนอุดร ในเวลาเช้า ๔ โมงกับบาทหนึ่ง แล้วหันคราธไปข้างใต้จนถึงเวลา ๕ โมง ๗ บาท จะสิ้นดวงข้างทิศอาคเณ ครั้นเวลา ๕ โมง ๘ บาทแล้วพระอาทิตย์จะออกจากที่บังข้างทิศพายัพ ครั้นบ่ายโมงกับ ๖ บาทจะโมกษบริสุทธิ์หลุดข้างทิศอาคเณ คำทายนี้ว่าที่ตำบลหัววาน

แต่ในกรุงเทพฯ นี้ จะจับเวลาเช้า ๔ โมงกับบาทหนึ่ง ข้อนๆ จับทิศพายัพเหมือนกัน แล้วจะหันเร่ไปข้างทิศปจิมแลหรดีแลทักษิณ จะจับมากที่สุดสัก ๕ ส่วนฤๅ ๖ ส่วนเหลือส่วนหนึ่ง เมื่อเวลา ๕ โมง ๘ บาทจะเหลืออยู่ข้างทิศอิสาณแลอุดร แล้วก็จะเร่ไปคายแลหลุดข้างทิศอาคเณเหมือนกัน ต่อในทเลลงไปในทิศใต้โดยอย่างใกล้ทีเดียวถึงประมาณ ๖๐๐๐ เส้นเศษจึงจะได้เห็นจับสิ้นดวง พระอาทิตย์มิดมืดอยู่นานถึงบาทหนึ่งของนาฬิกา คือ ๖ นาฑีนาฬิกากล แต่ในที่ต่างๆ เวลาจับนั้น บาทแลนาฑีก็คงไม่ต้องกัน สุริยุปราคาหมดดวงเช่นนี้ ในพระราชอาณาจักรแผ่นดินสยามล่วงกาลนานถึง ๕๖๐ ปีเศษ จึงจะได้เปนจะได้เห็นคราวหนึ่ง เปนการแปลกปลาดอยู่

แลการคำณวนสุริยุปราคาที่ว่าจะเปนเช่นนี้ ได้ทรงด้วยพระองค์ทราบเปนแน่มานาน ก่อนความเล่าลือกันอื้ออึงในคนต่างประเทศจะทราบ เพราะคนต่างประเทศอื้ออึงในเร็วๆ นี้ก็หาไม่ ได้ทรงกำหนดไว้ว่าจะเสด็จพระราชดำเนินลงไปทอดพระเนตร บัดนี้กำหนดนั้นถึงแล้วจึงจะเสด็จพระราชดำเนินออกไปเมืองประจวบคีรีขันธ์ พร้อมด้วยพระราชวงศานุวงศ์บางพระองค์แลเสนาบดีบางท่าน ทอดพระเนตรสุริยุปราคาที่ในอ่าวทเลชื่ออ่าวแม่รำพึงแขวงเมืองประจวบคีรีขันธ์

ในกรุงเทพฯ นี้ พระเจ้าน้องยาเธอกรมหลวงเทเวศรวัชรินทร์ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท กรมหมื่นวรศักดาพิศาล กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนันตการฤทธิ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ แลเจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี เจ้าพระยายมราช เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ เจ้าพระยาพลเทพ เจ้าพระยามุขมนตรี พระยาสิงหราชฤทธิไกร พระยามณเฑียรบาล จะได้อยู่รักษาพระนคร สุริยุปราคาครั้งนี้ไม่มีใครมายุยงดอกอย่าให้ราษฎรเล่าลือไป ว่าในหลวงถูกหลอกถูกลวงไม่รู้เท่ารู้ทันคนยุคนยงอะไรๆ

ประกาศมาณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ แรม ๓ ค่ำ จุลศักราช ๑๒๓๐ ปีมะโรงสัมฤทธิศก