๒๘๒ ประกาศให้ผู้จะตั้งตุลาการเลือกสรรตุลาการที่ลูกความไม่รังเกียจ

ณวันจันทร์ เดือน ๖ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก

ด้วยมีพระบรมราชโองการตรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่า ให้ประกาศแก่ข้าราชการณกรุงเทพฯ แลผู้สำเร็จราชการเมือง กรมการหัวเมืองเอกโทตรีจัตวา ปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือให้ทราบทั่วกันว่า เดี๋ยวนี้ผู้ที่ร้องฎีกาเมื่อจะกล่าวโทษศุภาตระลาการขุนโรงขุนศาลแลกรมการหัวเมือง ก็มีแต่คิดจะให้ทรงขัดเคืองแก่ผู้ที่ตัวจะกล่าวโทษ แม้นเหตุตามเรื่องน้อยไม่พอที่จะก่อเหตุให้ทรงขัดเคืองมาก ก็หาเหตุต่างๆ ขอดแคะไปสืบหาว่าสิ่งไรจะไม่โปรดไม่ชอบพระโสตแล้วก็เอาสิ่งนั้นมาว่าในเรื่องราวตรงๆ บ้างแอบๆ บ้างตามสำนวนที่จะพูดไป ก็เหตุเหล่านั้นคือว่าสูบฝิ่นหนึ่ง เล่นเบี้ยเล่นโปเมาสุราเปนนิจหนึ่ง เปนหนี้สินรุงรังหนึ่ง แลเปนขุนรุหมื่นรุนอกราชการเปนขุนโรงขุนศาล ฤๅเปนกรมการเก่าต้องถอดถอนเสียแล้วมา เสือกสนซนหากินหนึ่ง *** ก็ใน ๖ อย่างนี้ ๔ อย่างข้างต้นร้ายมาโดยลำดับ แต่ที่หนึ่งนั้นร้ายแท้เปนอย่างเอก ถึงในกฎหมายในการพยานเขาก็ค้านได้ เมื่อโทษควรจะกล่าวอยู่แล้วชื่อว่าค้านตระลาการ แต่ใครจะค้านอย่างนี้ให้ไปร้องต่อท่านผู้เปนอธิบดี ฤๅเจ้ากรมฤๅผู้สำเร็จราชการเมือง ผู้ตั้งตระลาการนั้นให้ว่าความ ควรว่าตระลาการนั้นเปนอย่างนี้ๆ รังเกียจอยู่ ขอให้ตั้งตระลาการอื่นว่า ก็ถ้ามิฟังขืนให้ว่า จะมาร้องต่อในหลวงก็ได้ แต่เหตุหลัง ๒ เหตุนั้นจะเปนประมาณหนักไม่ได้ เพราะคนที่ต้องถอดออกจากราชการนั้นๆ ต้องถอดด้วยประพฤติที่มิชอบในการว่าความก็มี ต้องถอดเพราะไม่ชอบกับผู้หลักผู้ใหญ่ในหมู่นั้นกรมนั้น ด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งจะไม่เปนที่รังเกียจแก่การว่าถ้อยความก็มี เพราะเวลาหนึ่งป่วยไข้มีธุระทำวนเกียจคร้านไปไม่ได้ราชการ ท่านผู้หลักผู้ใหญ่หาผู้อื่นมาเปนถอดเสียก็มี เพราะระแวงราชการอย่างอื่นซึ่งไม่ควรจะเปนเหตุให้รังเกียจในการพิพากษาความ เปนแต่การพลั้งพลาดก็มี ถ้าเปนผู้ร้ายฉ้อฉกพระราชทรัพย์แลอื่นๆ ควรจะรังเกียจอยู่แล้ว *** เพราะฉนั้นจะเอาเหตุ ๒ เหตุข้างหลังมาเปนหลักความที่จะคัดค้านผู้เปนตระลาการนั้นก็ไม่ได้เปนแน่แท้ แต่เดี๋ยวนี้ผู้ร้องฎีกาผู้เขียนฎีกาตื่นนักพอใจชี้ว่าตระลาการขุนศาลเสมียนคนนั้นๆ เปนคนนอกราชการเก่าเอามาตั้ง *** เอามาวางในเรื่องราวเนืองๆ ไป เพราะฉนั้นประกาศไว้ว่าหมู่ใดกรมใดจะเอาคนนอกราชการต้องถอดก่อนเก่ามาตั้งเปนขุนโรงขุนศาลตระลาการว่าความ ก็ให้ผู้แต่งเรียงความตามกำเนิดของคนนั้นโดยสัจจริงว่าคนนั้นเปนคนนอกราชการในกรมนั้นๆ ด้วยเหตุใดๆ เอาการที่จริงมายื่นไว้ในกรมอาลักษณ์แห่งหนึ่งเปนสำคัญ มายื่นไว้ที่จางวางมหาดเล็กแห่งหนึ่งเปนพยาน จะได้สืบสวนดูว่าจริงฤๅไม่จริง ถ้าเห็นว่าไม่จริงจะได้ห้ามเสียไม่ให้ตั้ง ถ้าเห็นว่าไม่จริงคือซึ่งผู้นั้นต้องถอดไม่เปนเพราะการที่ไม่เที่ยงธรรมในโรงศาลการพิพากษาความ ก็จะได้ยอมให้ตั้งไว้ ถึงมีผู้มาร้องว่าตระลาการเปนคนนอกราชการ ก็จะได้ยกคำร้องเสีย ถ้าหัวเมืองก็ให้ผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการยื่นเข้ามายังกรมมหาดไทย กลาโหม กรมท่า ตามเมืองขึ้นให้ทราบไว้ ว่าจะตั้งผู้นั้นๆ ซึ่งเปนขุนรุหมื่นรุด้วยเหตุนี้ๆ แต่ก่อนมาในเมืองนั้นๆ แต่กรุงเทพฯ แต่หัวเมืองอื่นๆ ก็ดี ให้เปนกรมการตำแหน่งนี้ๆ *** ให้ผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการมีบอกลงไปกรุงเทพฯ

สารตรามาณวันจันทร เดือน ๖ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก