๒๖๘ ประกาศเรื่องจำนำแลขายฝากกรรมสิทธิ์ที่ดิน

ณวันอาทิตย์ เดือน ๔ แรม ๑๑ ค่ำ ปีขาลอัฐศก

มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ดำรัสสั่งให้ประกาศแก่เจ้ากระทรวงทบวงการโรงศาลทุกตำบล ในกรุงเทพมหานครแลหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือทั้งปวงให้ทราบทั่วกันว่า แต่ก่อนผู้มีชื่อเปนอันมากมีสวนมีนาของตัว คือมีผู้ยกให้ขายให้ฤๅได้มรดกสืบตระกูลตามกฎหมาย ของอยู่ในอำนาจของตัวเปนที่ทำกินดีอยู่แล้วไม่นิ่งอยู่ เห็นว่าเงินดีกว่าจึงเอาสวนแลนาไปขายไปจำนำไว้แก่ผู้อื่นโดยราคาถูกฤๅแพงในเวลาหนึ่ง เอาเงินของท่านมาใช้ การเปนอย่างนี้ก็เพราะแต่ก่อนสวนแลนาราคาถูก ผู้เจ้าของสวนเจ้าของนาเห็นว่าจะขายจะจำนำเอาเงินมาดีกว่าเอาที่สวนที่นาไว้ บัดนี้สวนแลนามีราคาแพงขึ้น เพราะมีผู้ทำนาทำสวนมากขึ้น จึงผู้ขายผู้จำนำนั้นเองฤๅญาติพี่น้องบุตรหลานของผู้นั้นอยากใคร่ได้สวนแลนาคืน คิดอ่านมาฟ้องร้องถุ้งเถียงว่าขายฝากไม่ได้ขายขาด แลจำนำยังไม่หลุดจะขอถ่ายตามราคาเดิมด้วยเปนของเดิมของตัว ต่อสู้หนังสือสัญญาแลเถียงด้วยอุบายต่างๆ ท้าให้สืบพยานให้ยากแก่ตระลาการหลายเรื่องเนืองๆ ไป เพราะฉนั้นบัดนี้มีพระบรมราชโองการให้ประกาศว่า อย่าให้เจ้าพนักงานขุนศาลกระทรวงนั้นๆ รับมาพิจารณาให้เปนถ้อยคำสำนวนยืดยาวไปเลย ถ้าฟ้องค้างโรงค้างศาลมีอยู่กี่เรื่องกี่ราย ให้ขุนศาลตัดสินเสียให้แล้ว คือตัดสินให้เปนสิทธิแก่ผู้ที่ได้โฉนดตราแดงสำหรับที่สวนที่นาไว้นั้นเถิด ให้ความเปนแล้ว ถ้าขายฝากแลจำนำมีแต่หนังสือเหมือนสารกรมธรรม์เปนสำคัญ เปนแต่ยอมให้เก็บผลไม้ในสวน แลทำนาเอาเม็ดเข้าต่างกระยาดอกเบี้ย โฉนดตราแดงแลหนังสือสำคัญอื่นๆ แต่เดิมสำหรับสวนแลนา ไม่ได้ให้แก่ผู้รับจำนำแลผู้รับขายฝากไป เจ้าของเดิมยังเก็บไว้ได้ยังตกอยู่ที่มือเจ้าของเดิม จึงควรเห็นว่าเปนจำนำแท้เปนขายฝากแท้ ให้ชำระเงินถ่ายกัน ต้นเงินแลดอกเบี้ยเหมือนหนี้สิน ถ้าให้โฉนดแลตราแดงแลหนังสือสำคัญอื่นๆ แก่ผู้ซื้อผู้รับจำนำไปแล้วให้ตัดสินให้ผู้รับซื้อผู้รับจำนำ เปนเจ้าของสวนเจ้าของนานั้นเถิด ถ้าผู้ขายฝากผู้จำนำจะเอาคืนให้ได้ ก็ต้องใช้ราคาตามแต่ผู้รับขายฝากผู้รับจำนำจะยอมขาย ถ้าไม่ยอมขายก็เปนสิทธิแก่ผู้รับขายฝากผู้รับจำนำ แต่ถ้าผู้รับขายฝากผู้รับจำนำจะไม่เอาไว้ จะขายจะจำนำฤๅจะตีแทนเปนหนี้ให้ผู้อื่นไปเสียเปนเงินเท่าใด เจ้าของเดิมถ้ายังเสียดายสวนแลนาอยู่ว่าเปนของเดิมของตัว ฤๅของบิดามารดาญาติพี่น้อง ก็ให้ใช้เงินตามราคาที่เจ้าของใหม่จะขายแลจำนำกันนั้นแล้วคืนเอามาได้ จะเอาราคาเดิมมาว่าไม่ได้ เพราะที่สวนแลนาแต่เดิมราคาถูก เดี๋ยวนี้ราคาแพง ถ้าผู้อยากจะถ่ายสวนถ่ายนาให้ได้ไม่ยอม อย่าให้ขัดคดีไว้ให้ช้ามาร้องถวายฎีกาเอาเถิด ผู้ขืนประกาศนี้มาร้องก็เหมือนสมัคเปนไพร่หลวงทั้งชายทั้งหญิง จงรู้ตัวเถิด

ประกาศมาณวันอาทิตย์ เดือน ๔ แรม ๑๑ ค่ำ ปีขาลอัฐศก ศักราช ๑๒๒๘ ฤๅเปนวันที่ ๕๘๐๐ ในรัชกาลประจุบันนี้