๒๗๔ ประกาศเลื่อน กรมหมื่นวรจักรธรานุภาพ แลกรมหมื่นราชสีหวิกรม เปนกรมขุน แลทรงตั้งสมเด็จเจ้าฟ้ามหามาลา สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ เปนกรมขุน

ณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ ขึ้น ๘ ค่ำ ปีเถาะนพศก

มีพระบรมราชโองการ ให้ประกาศแก่พระราชวงศานุวงศ์ผู้ใหญ่ผู้น้อยฝ่ายหน้าฝ่ายในแลข้าราชการให้ทราบว่า เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติครอบครองแผ่นดิน เปนคุณแก่ท่านทั้งหลายทั้งปวงมาช้านาน ทรงเชื่อว่าการพระราชประสงค์เล็กน้อยไม่โตใหญ่สลักสำคัญนัก ถ้าทรงขอแก่ท่านทั้งหลายทั้งปวงให้ยอมตาม ก็เห็นจะยอมตาม บัดนี้พระเจ้าลูกยาเธอเดิมพระองค์ใหม่สองพระองค์ ก็สิ้นพระชนม์หมดแล้ว ไม่มีท่านผู้จะเปนที่สำราญพระราชหฤทัย ในการที่คิดถึงพระราชวงศานุวงศ์ ซึ่งร่วมสุขร่วมทุกข์ใกล้เคียงมาแต่หลัง จึงทรงพระราชดำริห์ว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวรจักร์ธรานุภาพพระองค์หนึ่ง แต่ยังทรงพระเยาว์ไม่ได้โสกันต์ ได้ติดตามเสด็จอยู่ร่วมสุขร่วมทุกข์มานานเปนที่ไว้วางพระราชหฤทัยใช้ข้างหน้าเข้าข้างในใกล้เคียงมาคุ้มบัดนี้ อนึ่งพระเจ้าราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นราชสีหวิกรมอีกพระองค์หนึ่ง การแต่เดิมครั้งแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เมื่อเจ้าจอมมารดายังไม่ได้เปนข้าในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทำราชการอยู่ในพระราชวังเดิม ได้ทรงคุ้นเคยชอบพอมาก่อนนาน ภายหลัง พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยกับสมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ จึงได้ทรงเลือกสรรพระราชทานไปเปนข้าในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงได้ประสูติกรมหมื่นราชสีหวิกรม ต่อภายหลังกรมหมื่นราชสีหวิกรม เมื่อแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ได้ทรงคุ้นเคยไปมากลางวันกลางคืน ร่วมสุขร่วมทุกข์มากกว่าพระเจ้าลูกเธอในแผ่นดินนั้นทุกๆ พระองค์ ท่านทั้งหลายทั้งปวงก็รู้เห็นอยู่ด้วยกันเถียงไม่ได้ แลบัดนี้กรมหมื่นวรจักรธรานุภาพ กรมหมื่นราชสีหวิกรมสองพระองค์ ก็ทรงทำราชการแขงแรงเปนการหนักการใหญ่หลายอย่างยากๆ มากกว่าพระราชวงศานุวงศ์องค์อื่น เพราะฉนั้นจะขอทรงเลื่อนที่ กรมหมื่นวรจักรธรานุภาพ กรมหมื่นราชสีหวิกรมสองพระองค์เปนกรมขุน เพื่อจะแสดงความชอบซึ่งมีมาแต่หลัง จงขอเสียอย่าให้ท่านทั้งหลายทั้งปวงบ่นออดแอดอู้อี้ว่าอย่างนี้อย่างนั้นอะไรๆ ไปเลย เพราะเยี่ยงอย่างแต่หลังก็เคยมีมา เจ้านายที่มีพระชนม์พรรษาอ่อน เปนกรมขุน กรมหลวง ที่พระชนม์พรรษาแก่คงเปนกรมหมื่นอยู่ก็มี อย่าให้ชี้ว่านั้นว่านี้แลนั้นเลยรฦกเอาเถิด จะจำได้ดอก

อนึ่งสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้ามหามาลาก็เปนเจ้าฟ้ามาแต่เดิม แต่ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ เมื่อแรกประสูติใหม่ สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ได้กราบทูลพระกรุณาขอให้เปนเจ้าฟ้า ด้วยกลัวว่าธรรมเนียมเจ้าฟ้าซึ่งเคยมีมาตามราชตระกูลจะสาบสูญสิ้นไป ก็อย่างธรรมเนียมซึ่งมีมาแต่หลังเจ้าฟ้าข้างหน้าเจ้าฟ้าข้างในที่มีกรมตั้งเจ้ากรมปลัดกรมแล้ว เจ้ากรมจะเปนแต่หมื่น เรียกเจ้าฟ้ากรมหมื่นก็ไม่เคยมี ถึงเรียกก็ขัดๆ ปากอยู่ เพราะฉนั้นจะขอเลื่อนเจ้าฟ้าสองพระองค์นี้ เปนเจ้าฟ้ากรมขุนพอต้องกับอย่างธรรมเนียมบ้านเมือง แลสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้ามหามาลา ทำราชการในแผ่นดินปัตยุบันนี้ก็ทรงว่ากล่าวการงานมาก ถ้าจะว่าอย่างอังกฤษเขาเรียก เขาก็เรียกว่า รอยาลเหาสุโหล แปลว่าต้นเรือนหลวง เพราะว่ากรมวังแลกรมภูษามาลาแลคลังวิเศษคลังข้างใน ย่อมได้ทรงบังคับบัญชาการงานต่างๆ หลายอย่างมากยากๆ อยู่จริงๆ เห็นทุกสิ่งอยู่ด้วยกันมิใช่ฤๅ

ตีพิมพ์ประกาศมาณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ ขึ้น ๘ ค่ำ ปีเถาะน๑๗พศก จุลศักราช๑๒๒๙ ฤๅเปนวันที่ ๕๙๓๐ ในรัชกาลปัตยุบันนี้