ประเพณีเสด็จออกแขกเมือง

เมื่อมีราชทูตต่างประเทศเข้ามาสู่พระนคร ธรรมเนียมรับราชทูตโปรดให้จัดการดังนี้ คือ ในท้องพระโรงที่เสด็จออก น่าราชบัลลังก์ (เห็นจะเปนน่าพระที่นั่งบุษบกมาลา) ตั้งเสวตรฉัตร ๕ คัน ท้องพระโรงข้างซ้ายขวา ตั้งเครื่องสูงข้างละ ๖ คัน มีบังแทรกตั้งสลับ น่าราชบัลลังก์ลงมาวางแท่นทองปูกำมหยี่ปักลวดลายทองคลุมแท่น ๑ ตั้ง​พานทองแว่นฟ้าเหนือแท่นทองนั้นสำหรับรับพระราชสาสน และมีโต๊ะตั้งพานทองอีก ๖ โต๊ะ ตั้งเครื่องราชูประโภค มีพานพระขันหมาก แลพระสุพรรณศรีเปนต้น ต่อออกมาจัดที่สำหรับเสนาอำมาตย์ผู้ใหญ่ผู้น้อยเฝ้าตามตำแหน่ง เปน ๘ แถว รวมจำนวนข้าราชการที่เข้าเฝ้าในท้องพระโรง ทั้งฝ่ายซ้ายแลฝ่ายขวา ๔๐๐ มหาดเล็กเฝ้าฝ่ายซ้ายขวา ใกล้พระราชบัลลังก์ประมาณ ๕๐ ข้างน่าพระลานแต่พระที่นั่งออกไปจนถึงประตูแดง มีพลทหารแต่งตัวถืออาวุธประจำซ้ายขวาข้างละ ๕๐๐ คน แลปลูกปรำยืนพระยาช้างเผือกข้างพระมหาปราสาท ช้างเผือกนั้นแต่งเครื่องไหมทองซึ่งได้มาแต่เมืองฝรั่งเศส แลมีตาข่ายปกกระพอง (เห็นจะหมายว่าตาข่ายล้อม) ที่เท้าข้างใส่กำไล เครื่องยศสำหรับช้างเผือกมีสัปปทน อ่างทองสำหรับน้ำกิน ถาดเงินสำหรับใส่กล้วยใส่หญ้า ขอข้างคร่ำทอง นอกจากช้างเผือกยังมีช้างต้นแต่งเครื่องพร้อมออกยืนปรำอีก ๔ ช้าง แลมีม้าต้นออกยืนปรำ ๔ ม้า ล้วนมีเครื่องยศ คือ อ่างทองสำหรับน้ำกิน ถาดเงินสำหรับใส่หญ้า ถั่ว เข้า มีสัปปทนแลแซ่ปัดคร่ำทอง

ครั้นถึงเวลากำหนด พระเจ้ากรุงศรีอยุทธยาแต่งพระองค์ทรงเครื่องราชาภรณ์ ทรงพระมหามงกฎ แลพระแสงสำหรับพระองค์ เสด็จออกประทับพระราชบัลลังก์ เจ้าพนักงานไขพระวิสูตรทั้ง ๒ ข้าง และบรรเลงเครื่องประโคม มีสังข์, แตร, แลกลอง เปนต้น เมื่อสุดเสียงประโคมแล้ว พรหมลากัง (ไม่รู้ว่าใคร) เทพมนู ​ราชมนู เจ้าพนักงานรับราชทูตชูพุ่มดอกไม้ทอง ข้าราชการกราบถวายบังคม ๓ ลาแล้ว นำราชทูตเข้าไปถวายบังคมอีก ๓ ครั้ง นั่งณะที่ตามตำแหน่ง ขุนธาระกำนันเชิญพานหมากไปตั้งให้ราชทูต

ถ้าเปนราชทูตเมืองใหญ่ เสด็จออกรับที่พระราชบัลลังก์มุขกระสัน (เห็นจะเปนพระที่นั่งบุษบกมาลา ดังกล่าวมาแล้ว) แลทรงเอื้อมพระหัดถ์รับพระราชสาสนเอง ถ้าเปนแต่ราชทูตเมืองน้อยเสด็จออกที่พระราชบัลลังก์มุขเด็จ (ราชทูตเฝ้าที่ชลาน่า) พระที่นั่ง เมื่อมีพระราชปฏิสันถารพอสมควรแล้ว ชาวที่ชักพระวิสูตรปิด พระเจ้ากรุงศรีอยุทธยาเสด็จขึ้น ขณะนั้นชาวประโคมก็ประโคมขึ้นพร้อมกัน ข้าราชการกราบถวายบังคม ๓ ลาอีกครั้ง ๑