ว่าด้วยทุลาวะสา ๔ ประการ

​นะโม อันว่านมัสการ เม แห่งข้า อัตถุ จงมี ตัสสะ ภะคะวะโต แก่พระผู้มีพระภาคย์นั้น อะระหะโต อันหักเสียซึ่งกิเลศธรรมทั้งปวง สัมมาสัมพุทธัสส พระองค์ได้ตรัสรู้แก่พระปะระมาภิเศกสัมโพธิญาณ ด้วยพระองค์เปนอันดี อะหํ อันว่าข้า นะมามิ นมัสการบัดนี้ พุ ธ สํ ซึ่งพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์เจ้า สะหิงคภารา อันเสด็จแต่สหิงคะประเทศ มังคะลํ ซึ่งจะให้เปนมงคลแก่ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลาย จะ อนึ่งโสด สัตถา อันว่าพระโลกนาถสาศดาจารย์เจ้า ชานาติ พระองค์ตรัสรู้ สัพเพมนุสเส ซึ่งมนุษหญิงชายทั้งหลาย ชาเต อันบังเกิดมา อิธะโลเก ในโลกนี้ เตนะ เพราะเหตุนั้น ฉันนะวุติโรคยํ อันว่าโรค ๙๖ จำพวก เอวะมาการํ มีอาการอย่างนี้ สัตถารา อันสมเด็จพระพุทธเจ้า อาราตํ นำมาแล้ว ฐิตํ ตั้งไว้แล้ว นานาเทเสสุ ในประเทศทั้งหลายต่างๆ ปุนะจะปะรํ ทีนี้จะจำแนกแจกบทออกใหม่เล่า อะปะรํวะจะน อันธรรมดาคัมภีร์อื่น สัตถารา อันพระสาศดา วุตตํ ตรัสเทศนาไว้ อิมัสมึปะการะเณ ในคัมภีร์อันนี้ ทุลาวะสายะนามะ ชื่อว่า ทุลาวะสา ติตกา จัดออกไปเปน ๓ ทวัตตึสติ ก็เปน ๓๒ จำพวก อิติ ก็มีด้วยประการดังนี้แล

สิทธิการิยะ พระอาจารย์เจ้าผู้กรุณาแก่สัตว์โลกย์ทั้งหลาย ท่านจึงแต่งคัมภีร์ อันชื่อว่าทุลาวะสา คือว่าจะแจกออกเปน ๓๒ จำพวก คือ ทุลาวะสา ๔ มุตฆาฎ ๔ มุตรกฤจฉ์ ๔ สันทะฆาฎ ๔ องคสูตร ๔ ช้ำรั่ว ๔ อุปะทม ๔ ไส้ด้วน ๔ เปน ๘ ประการด้วยกันดังนี้

(๑) ทีนี้จะว่าด้วยทุลาวะสา ๔ ประการ คือว่าด้วยน้ำปัสสาวะ ๔ ประการ คือ น้ำมูตรเมื่อออกมานั้นถ้าขาวข้นดังน้ำเข้าเช็ดก็ดี ถ้าเหลืองดังน้ำขมิ้นสดก็ดี ถ้าเปนโลหิตสดๆ ก็ดี แดงดังน้ำฝางต้มก็ดี ดำดังน้ำครามก็ดี ย่อมให้ปวดหัวเหน่าให้แสบองคชาต ย่อมให้สบัดร้อนให้สบัดหนาว เปนเวลามีประการต่างๆ แพทย์จะแก้ให้เอา การะบูร ๑ เทียนดำ ๑ ผลเอ็น ๑ อำพัน ๑ แห้วหมู ๑ ขิงแห้ง ๑ เสมอภาคทำผงละลายน้ำผึ้งรวงกิน แก้โรคปัสสาวะขาวดังน้ำเข้าเช็ดนั้นหายแล

แก้ปัสสาวะเหลืองดังน้ำขมิ้น ๖ เอาสมอไทย ๑ มหาหิงคุ์ ๑ เจตมูลแดง ๑ สารส้ม ๑ สุพรรณถันแดง ๑ ยาทั้งนี้เอาสิ่งละ ๑ เทียนดำ ๑ บาท ดอกคำไทย ๒ บาท ทำผงละลายน้ำมะนาวกิน แก้ปัสสาวะเหลืองแล

แก้ปัสสาวะแดงดังน้ำฝางต้ม เอาหัวแห้วหมู ๑ รากมะตูม ๑ รากเสนียด ๑ ใบสะเดา ๑ รากอังกาบ ๑ ผลเอ็น ๑ โกฐสอ ๑ เกลือสินเธาว์ ๑ ทำผงละลายน้ำอ้อยแดง กินแก้ปัสสาวะแดงดีนักแล

แก้ปัสสาวะดำดังน้ำคราม เอารากหญ้านาง ๑ เถาวันเปรียง ๑ รากกะทุงหมาบ้า ๑ ฝาง ๑ แห้วหมู ๑ หัวหญ้าชันกาด ๑ แก่นขี้เหล็ก ๑ รากตะไคร้หางนาค ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ไพล ๑ รากหนาม​รอบตัว ๑ รากหวายขม ๑ เอาสิ่งละเสมอภาค ต้ม ๓ เอา ๑ กินแก้ปัสสาวะดำดังน้ำครามหาย

ยาทั้งนี้กินแก้โรค ๔ จำพวก ที่กล่าวมาแต่หลังหายสิ้นแล