คำนำ

​บุคคลซึ่งเกิดมาในโลกนี้ ย่อมมีความชราพยาธิมรณเปนธรรมดา ความชราแลมรณนั้นเปนของประจำตัวสัตวโลก ถึงผู้มีวิชาความรู้วิเศษประเสริฐเพียงไรก็ไม่สามารถจะป้องกันได้ ส่วนพยาธิคือความเจ็บไข้นั้นมีเครื่องป้องกันอยู่ ถ้ายังไม่ถึงอุปเฉทะกะกรรม คือกรรมซึ่งมาตัดชีวิตินทรีย์เปนแท้แล้ว ก็อาจเยียวยาให้หายเปนปรกติได้ สิ่งที่เปนเครื่องเยียวยารักษาโรคให้หายได้นั้นคือ “ยา” นักปราชญ์ผู้ชำนาญในวิชาแพทย์ได้เรียบเรียงร้อยกรองอาการโรคแลสรรพคุณยาที่แก้ไขให้หายได้นั้น ขึ้นไว้เปนพระคัมภีร์มีอยู่แทบทุกประเทศ ตามส่วนที่ได้เคยทดลองเห็นคุณประโยชน์มาแล้วในประเทศของตนนั้น แต่พึงเข้าใจว่ามีโรคบางอย่าง ที่ใช้ยาประเทศอื่นไม่เหมาะดีเทายาในประเทศนั้นเอง เหตุด้วยดินฟ้าอากาศต่างกัน เพราะฉนั้นภูมิ์ประเทศจึงเปนข้อสำคัญในการรักษาไข้เจ็บอย่างหนึ่ง

พระคัมภีร์แพทย์ในประเทศสยาม ซึ่งนักปราชญ์ผู้รู้ชำนาญในวิชาแพทย์ได้เรียบเรียงไว้ช้านาน แลใช้ต่อมาจนทุกวันนี้นั้น จะหาที่ถูกต้องแท้เปนการยาก ด้วยคัดลอกกันต่อๆมายอมจะขาดเหลือบ้างเปนธรรมดา ยิ่งผู้ที่ไม่มีความชำนาญแล้วก็ไม่สามารถจะตรวจตราให้รู้ผิดรู้ถูกได้ มีเหตุที่จะชี้ให้เห็นได้ คือเมื่อ ร, ศ, ๑๒๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ข้าพเจ้าไปตรวจจัดการ​ระงับไข้เจ็บที่เข้าใจกันว่าเปนไข้ตักศิลา เรียกตามภาษาใหม่ ๆ ว่ากาฬโรคหรือเปล๊ก ซึ่งเกิดขึ้นตามหัวเมือง มีเมืองนครราชสิมาแลเมืองลพบุรีเปนต้น ได้ทราบว่าหมอที่อยู่ในพื้นบ้านเมืองนั้น ๆ ที่มีตำหรับตำราอยู่บ้างคนละน้อย คัดลอกกันต่อมาลบๆเลือนๆ บางแห่งที่อ่านไม่ได้ความว่าอะไรก็มี เหตุอันนี้จึ่งทำให้ไม่เปนที่แน่ใจในการรักษาพยาบาลไข้เจ็บ

เมื่อมีเหตุปรากฎดังนี้แล้ว เห็นว่าถ้ายิ่งนานเข้า พระคัมภีร์แพทย์ก็จะตกหล่นลบเลือนมากขึ้น ข้าพเจ้าจึงได้คิดค้นคว้าหาทางที่จะรวบรวมพระคัมภีร์แพทย์ขึ้นไว้ให้บริบูรณ์ถาวรสืบไป จะได้เปนสมุดคู่มือสำหรับผู้ที่รักศึกษาวิชาแพทย์ แลเปนสมบัติสำหรับบ้านเรือนของท่านผู้ปกครองเคหะถานด้วย การที่จะทำเช่นนี้ ไม่มีวิธีใดจะดีกว่าที่พิมพ์ขึ้นไว้หลายๆร้อยเล่ม การพิมพ์เช่นนี้กรมพยาบาลที่ได้จัดพิมพ์มาคราวหนึ่งแล้ว แต่พิมพ์เปนตอนๆ จะสดวกแก่ความต้องการค้นคว้าอย่างไรนั้นท่านทั้งหลายก็ย่อมทราบอยู่แล้ว เพราะฉนั้นการที่คิดพิมพ์ครั้งนี้ได้รวบรวมตามหมวด เช่นพระคัมภีร์ประฐมจินดาก็รวมไว้ให้อยู่ในหมวดเดียวกัน เพื่อจะได้ดูได้ตลอดตามประเภทแลอาการโรค

แลเมื่อข้าพเจ้าคิดเห็นดังนี้แล้ว จึงได้นำความกราบทูลพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ซึ่งดำรงตำแหน่งกรรมการจัดการหอพระสมุดวชิรญาณด้วย ขอให้พระองค์ท่านทรงช่วยในการนี้ พระองค์ท่านก็ทรงพระดำริห์​เห็นชอบ จึงโปรดเกล้าฯประทานอนุญาตให้ใช้ต้นฉบับพระคัมภีร์ซึ่งมีอยู่ในหอพระสมุด เปนต้นฉบับสำหรับสอบในการพิมพ์แลโปรดเกล้าฯ ให้หลวงจันทรามาตย์ ผู้เปนเจ้าพนักงานหอพระสมุดช่วยเปนธุระตรวจสอบกับต้นฉบับ เพราะฉนั้นพระคัมภีร์แพทย์ที่พิมพ์ขึ้นแล้วนี้ ควรเชื่อได้ว่าเปนพระคัมภีร์อันถูกถ้วนบริบูรณ์ดีแล้ว สมควรที่จะเปนสมุดคู่มือของผู้ศึกษาวิชาแพทย์ได้ แลเปนการสมควรอย่างยิ่งที่ท่านทั้งหลายจะมีไว้ สำหรับบ้านเรือนด้วย

การที่มีพระคัมภีร์แพทย์ไว้สำหรับบ้านเรือนนั้น ย่อมเปนประโยชน์มาก ว่าโดยย่อเวลาเดินทางหรือผู้ที่อยู่ไกลหมอ หรือถึงอยู่ใกล้แต่ตามหมอไม่พบ ดังเคยถูกกันมาแล้วเกือบทุกคน เมื่อเวลาเจ็บไข้ลงจะได้ไม่ใจเสียแต่ไม่ตกใจ เพราะมีพระคัมภีร์แพทย์นั้นประดุจมีหมอที่ดีอยู่ในที่ใกล้แล้วจะได้ค้นคว้าหาวิธีแก้ไข ซึ่งมีแจ้งอยู่ในพระคัมภีร์นั้นแล้วโดยบริบูรณ์ หรือถ้าไข้เจ็บเล็กน้อยไม่จำเปนจะต้องหาหมอ ก็สามารถจะรักษาพยาบาลกันเองได้ และถ้าว่าเปนจะต้องหาหมอมาตรวจรักษาเมื่อเจ้าไข้เข้าใจในวิธีแพทย์อยู่บ้างแล้ว ก็จะปรนนิบัติคนไข้ให้ถูกต้องตามลักษณะอันดี เปนเครื่องอุปการแก่หมอได้มาก

อนึ่งขอแนะนำว่าพระคัมภีร์แพทย์นี้เปนของลเอียดอยู่ยากที่จะเข้าใจได้ง่าย ต้องค่อยอ่านค่อยตรองไป จดจำจริงๆ ถ้าสิ่งไรไม่เข้าใจก็ขอให้สอบสวนศึกษาต่อท่านผู้รู้ให้แจ่มแจ้งก่อน ​จะโดนเดาไปตามความคิดความเห็นของตนเอง ถ้าพลาดพลั้งลงก็จะทำให้เสียความมุ่งหมาย กลับจะได้รับความโทมนัสในภายหลังก็จะเปนได้ ข้อสำคัญก็คือมั่นอ่านแลตฤกตรองศึกษาต่อท่านผู้รู้ก็จะได้รับประโยชน์สมดังความประสงค์ทุกประการ

อนึ่งคัมภีร์แพทย์เล่มนี้ ได้พิมพ์โดยรีบด่วนเพื่อประสงค์จะให้แล้วทันกำหนดในเดือนมินาคม ร, ศ, ๑๒๖ นี้ มีอักษรที่ผิดแลตกหล่นอยู่บ้างได้บอกแก้คำผิดให้ถูกไว้ข้างท้ายเล่มนี้แล้ว ก่อนที่จะอ่านคัมภีร์เล่มนี้ ควรต้องแก้คำที่ผิดเสียให้ถูกต้องแล้วจึงอ่านจึงจะดี

โรงเรียนเวชสโมสร

วันที่ ๑ มีนาคม ร, ศ, ๑๒๖

พระพิศณุประสาตรเวช

ผู้จัดการโรงเรียนเวชสโมสร