(ฉบับที่ ๑๘)

​เมืองพิไชย ขาล่อง

วันที่ ๒๖ ตุลาคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๐

ถึงกรมหลวงเทวะวงษวโรประการ

ด้วยวันนี้เวลาเช้าได้ออกจากเมืองอุตรดิฐ เมื่อไปดูวัดเตาหม้อฤาอิกนัยหนึ่งเรียกว่าวัดท่าถนน เปนพลับพลาเสร็จแล้ว วัดนี้ไม่มีอะไรที่จะดูเพราะเปนวัดสร้างใหม่ เปนแต่ที่เคยหาพระพุทธรูปดี ๆ มาไว้ ได้เชิญไปไว้วัดเบญจมบพิตรเสียองค์หนึ่งแล้ว เหลืออยู่เปนพระเก่าพอใช้ ๓ องค์ แต่สู้ที่วัดไม่ได้จึงไม่ได้เชิญลงไป กับมีหอไตรยที่ใช้เสาใหญ่รูปแปลกอยู่หลังหนึ่งเท่านั้น

เรือไฟต้องส่งล่วงน่าลงไปก่อนทั้งสิ้น เพราะตั้งแต่ขึ้นมาอยู่ที่เมืองอุตรดิฐ น้ำลดลงอิกศอกเศษต้องแจว ออกเวลา ๓ โมงเช้าเศษ ถึงเมืองพิไชยเวลาบ่าย ๔ โมงเศษ ลงเรือเล็กแวะเข้าไปดูคลองคอรุมซึ่งอยู่ฝั่งตวันตกตรงเมืองพิไชย คลองนี้เข้าไปถึงด่านพรมแดนเมืองสวรรคโลกแลเมืองอุตรดิฐ มีไม้สักแลไม้กระยาเลยลงบ้าง ระยะทางเข้าไปประมาณ ๒ ชั่วโมงถึงด่าน วัดเอกาซึ่งมีชื่อเสียงในพงศาวดารนั้นได้อยู่ในคลองนี้ เปนคลองแคบ แต่น้ำเชี่ยวมีเรือแลแพพวกทำปลาตั้งอยู่บ้าง เพราะปลาชุม

กลับลงมาพลับพลา พระยาอัธยาไศรยสุนทรจางวางเมืองสวรรคโลก^๑ ซึ่งชราแลตามืดเปนคนโรคไภยมากงอมแงมดูน่ากลัวอันตรายในการที่ขี่ช้างมาถึง ๘๐๐ เส้น เปนข้าหลวงเดิมในพระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว บิดาถวายเปนเครื่องกัณฑ์เทศน์ แต่เมื่อทรงผนวช เสด็จขึ้นมาเมืองสวรรคโลก

กับพวกจีนได้สร้างตพานในถนนไปเมืองสวรรคโลกยาว ๒๕ วา ​กว้าง ๑๐ ศอก ช้างแลเกวียนเดินได้ จีนก๊กเปนต้นคิด ได้ให้รางวัลเหรียญราชรุจิ กับหลวงคลังเมืองสวรรคโลกซึ่งได้ปฏิสังขรณ์พระธาตุเมืองทุ่งยั้ง ก็ได้ให้เหรียญราชรุจิเหมือนกัน

การซึ่งล่วงมาถึงเมืองพิไชยตามที่กล่าวมานั้น เขาว่าเร็วตามลักษณเรือใหญ่ซึ่งแจวมาเช่นนี้

สยามินทร์