วันที่ ๑ เมษายน ร.ศ. ๑๒๖

เรือมหาจักรกรี น่าสิงคโปร

วันที่ ๑ เมษายน รัตนโกสินทร์๔๐ศก ๑๒๖

ถึงกรมดำรง เธอคงจะรู้แล้ว ว่ามาสิงคโปร์ควรจะไปเที่ยวแห่งใด ขอบอกรายงานแต่ว่าสวนนั้น เดี๋ยวนี้เท่ากับเกาะสีชังเมื่อเวลาร้าง แต่กระนั้นตาครูเจ้าของสวน พบกันกลางทางเมื่อไปยโฮ ขอเอาซึ่ง ๆ หน้าว่าจะโปรดอย่างไร ฉันขี้เกียจยอ บอกว่าดูต้นไม้ไม่แปลกขึ้น แกทำหน้าตื่นอย่างไม่พอใจ เขาว่าแกนั่งมองแต่ใบไม้อยู่ในห้องไม่ออกไปดูสวน ริเซอวัวรอาการยังเสมออยู่ เมื่อไปแล้วนึกถึงใครเธอก็คงเข้าใจ

เซอยอนแอนเดอซันนี้ หน้าตาเปนสัปปุรุษ ใคร ๆ เหนร้องว่าหน้าเหมือนฝรั่งพระอภัยด้วยกันโดยมาก สมใส่เสื้อ​หางแซงแซวแดงหมวกก๊อกแฮด ฉเพาะเจาะจงที่จะถามถึงเธอว่าทำไมจึงไม่มา ถามถึงสโตรเบล

^๑และแปยิต^๒

การที่โปรแกรมแปลกคราวนี้ คือไปยโฮเกิดอินเทอเรสตขึ้นด้วยรถไฟ สุลต่านบอกฉันเองว่าอีกสองปีจะแล้ว ฉันนัดไว้ว่าจะลงมาดู ไปคราวนี้มิใช่พระราชา ไม่ได้นัดสุลต่าน แต่ตาพระที่ที่ฝังศพอาบูบะกา ทักว่าสุลต่านปาซาสยาม แรกไปถึงเที่ยวตามโรงจำนำ แล้วผ่านน่าบ่อนน่าตลาดไปที่ที่ฝังศพ ที่เมืองไทรของเราพอสู้ได้ ออกจากนั้นไปมัสยิด แขกหลงเปนฝรั่ง ๆ หลงเปนเจ๊กไม่ได้การ เลยไม่ได้เข้า เวลามากเลยไปเดินที่อิสตานา แล้วไปโฮเตล โดยแต่เปนพระราชาไม่เคยขึ้นรถจ้าง หัวโดนประตูรถถึงสามครั้ง นี่หากว่ามีหมวก

คราวนี้ความรั่วรู้ไปถึงสุลต่าน

^๓ ขึ้นรถมอเตอคาร์มาที่โฮเตล เปนรถมาเซเดไม่มีเก๋ง อย่างทรงหณุมาน ๔๕ แรงม้า ฉันก็จับตัวแกพาเที่ยวไปที่กล่าวมาแล้วซ้ำอีกทุกแห่ง แปลกแต่ไปที่ริเซอวัวร มีความขายหน้า ที่แกก็มีอันหนึ่งเหมือนสิงคโปร์ งามพอใช้แต่เราไม่มี คราวนี้ต่อไปจากนั้น ถึงที่ปลูกปารารับเบอ มีตึกเล็กซึ่งตัวแกออกไปอยู่ดูทำการ สุลต่านยโฮเดี๋ยวนี้เปลี่ยนเปนคนละคน ไม่เปนองค์วิบุล^๔ ไม่​ข้าคุณดาว เหมือนศรีใส^๕ไม่มีผิดเลย อ้วนโตผึ่งผายขึ้น พูดอังกฤษคล่อง แต่พูดจ้อไม่หยุดปากทีเดียว สับเยกตที่พูดนั้นมีสามเรื่อง ไม่มีม้าอยู่ในนั้นเลย อย่าทายล่วงหน้า เรื่องที่หนึ่งนั้นปารารับเบอ กำลังคลั่งใหญ่เรื่องจะมั่งมี ชักอดีตนิทานใครต่อใครเปนกองที่มั่งมีมาแล้ว ว่ามิสเตอเออไรคนหนึ่งปลูกไม่ช้าเท่าไรได้ถึงวันละพันปอนด์ เดี๋ยวนี้กลับออกไปคิดอ่านจะเอาให้ได้สองพันครึ่ง ฉันออกจะจับ ๆ ลูกคาง^๖ มาปฤกษากับเวสเตนกาดแลแอนเดอซัน สั่นหัวกันอยู่เปนนาน แอนเดอซันจึงเดาออกมาว่าเห็นจะเปนน้ำหนักรับเบอไม่ใช่เงิน ค่อยโล่งไป ในปีนี้จะปลูกให้ได้พันเอเกอ

เรื่องที่สองนั้นวอลันเตีย เหนจะได้ชมเมื่อครั้งดุกออฟคอนอตมา เช้าๆ ออกหัดเองแลไปหัดยิงเป้าที่ริเซอวัวร์ เสียใจที่นัมเบอนั้นร้อยห้าสิบเท่านั้น

เรื่องที่ ๓ ก็มอเตอคาร์เปนธรรมดา ว่าได้ไปเอกแซมิเนชั่นที่ปารีส ชอบถอดเครื่องคุมเครื่องเล่น เคยขับรถร้อยยี่สิบแรงม้า ขับรถแข่ง แลลงใจความนั้น รถอไร ๆ ไม่ดีหมด นอกจากมาเซเด กถามรรคเหมือนกับนักเลงมอเตอคาร์เราพูด ๆ ทุกประการ รวบรวมใจความฉันเห็นว่าแกดีขึ้น แต่คำที่ใคร ๆ พูดถึงว่ากลับไม่ดีลง ระคายที่เขาเล่ากันวันนี้ ว่าแก​พาผู้หญิงมาด้วย เวลาจะมาหาฉันเอาขึ้นไปซ่อนไว้ชั้นบนโฮเตล ให้ดาโต๊ะมหมัดซึ่งเหมือนพระยาบำเรอภักดิ์อยู่เฝ้าหัวกระได

ค่ำวันนี้เลี้ยงโต๊ะปีใหม่ในเรือ เดิมพูดล้อกันเล่นตามเคย ว่าจะให้ดุ๊ก

^๗สปีสภาษาอังกฤษ ดุ๊กแกก็เจ้ากรรมไปเกี่ยงให้เวสเตนกาดสปีสภาษาไทย เวสเตนกาดก็ออกตัวต่าง ๆ ไม่รู้ภาษาพอ คราวนี้ถึงเวลาจริงเข้า กรมประจักษ^๘สปีสเปนลิลิตล้อตาโหรตลอด ยันตรา^๙รู้สึกตัวว่าควรจะแทนเจ้าพระยาภาณุวงษ์^๑๐ฤๅเจ้าพระยาภาส^๑๑ คราวนี้พอสองคนนั้นเสรจ เวสเตนกาดแกก็ลุกขึ้นว่าภาษาไทยเรื่อยทีเดียว ได้เคาะได้โขกกันก้องทั้งโต๊ะ ดุ๊กหน้าซีดทีเดียว จะตีกินเสียให้ได้ คราวนี้ท่านสมมต^๑๒ต้องลุกขึ้นขัดตาทัพ สปีสภาษามคธคล่องกว่าพระลังกามาก ถึงดุ๊กเข้าจะไม่ลุกเสียให้ได้ ลุกขึ้นบ่นไม่เปนภาษาคนสักห้าหกคำ หมดต้องบอกว่าแล้ว ไม่มีใครรู้ ได้ดื่ม คนที่นั่งใกล้สักสองคนเท่านั้น ถ้าเปนคนอื่นได้เข้าใต้โต๊ะ นี่หากว่าเปนดุ๊ก หัวเราะกันจะตาย จบเรื่องวันนี้เท่านั้น ออก​จะไม่ใคร่จะสนุกมาคราวนี้ เพราะฉันนอนไม่หลับเต็มที่ การประฏิบัติไม่ถึงใจ กล่าวคือนวดไม่ได้เลย แลขี้เกียจนอนกันเปนกำลัง ......................... มหาดเล็กพูดอไรก็ไม่เข้าใจ เรียกเอาอไรไม่ได้ จนลงเสี่ยงทายเมื่อคืนนี้ ว่าถ้านอนไม่หลับจะต้องทนเสียเอาอย่างใดอย่างหนึ่ง คือโทรเลขเข้าไปให้ส่งนางเอี่ยมออกมา ให้เขาฦๅว่าเปนบ้ากาม ฤๅเสด็จกลับเข้าไปบางกอก ให้เขาฦๅว่าจวนตายแล้ว ดีกว่าไปตายจริงๆ เดือดร้อนเต็มที ไม่มีความศุขเลย ถ้ากลับมามีแหม่มเข้ามาด้วย อย่าได้เข้าใจว่าไปเกิดคิดเคลิ้มคลั่งขึ้นทั้งแก่ ขอให้เข้าใจว่าเปนเนิสอย่างมิสเตอสโตรเบล

ขอให้พรปีใหม่ แลขอบอกว่าคิดถึงเหลือที่จะคิดถึงแล้ว ขอให้บอกสโตรเบลเรื่องเวสเตนกาดสปีสภาษาไทยด้วย แลหวังใจว่าการที่แกมาส่งฉันจะไม่ทำให้แกเจ็บมากไป ในการที่ได้เวสเตนกาดมานั้น ถึงไม่มีข้อขับขันในราชการที่จะต้องใช้ ก็เชื่อว่าจะเปนเพื่อนเที่ยวได้คนหนึ่งที่พึงใจกัน

สยามินทร์