๑๒ นิทานเรื่องราชบุตรพระเจ้ามัทราชเรียนวิชาเดิรบนน้ำได้

กาลก่อนโพ้นมา มีภารานคร บวรเลิศล้ำ ชื่อบุรัมธานี เจ้าเมืองเรืองศรี มีชื่อมัทราช มีนุชนาฏสององค์ พี่โฉมยงชื่อสิทธี นามน้องนี้ชื่อเทเวศร์ ทั้งสองเชษฐขนิษฐา ลาบิดาไปเรียน ศิลปศาสตรเพียรพอจบ ในสำนักนพทิศา ปาโมกขอาจารย์ จบแล้วกราบกรานลา ครูนั้นมาถึงแม่น้ำ หนึ่งฦกล้ำกว้างขวาง น้องนั้นย่างตามไปก่อน อ่านเวทเสียงดัง ตัวลอยตั้งเพียงฅอ พี่ชายต่อภายหลัง จึ่งข้ามฝั่งไปตาม อ่านเวทงามในใจ เดิรไปได้บนน้ำ ผ้าไมฉ่ำชุ่มไป ครั้นถึงในนคร พอบิดรสวรรคต เสนาหมดมนตรี เชิญสิทธีกุมาร รับพระโองการกองแก้ว ขึ้นนั่งแล้วอภิเษก ให้เปนเอกกระษัตริย์ เสวยราชสมบัติรัตนราช พระยาปิศาจจึ่งว่า แกว่านราตัวนั้น ว่าเราสำคัญดังนี้ ที่เงียบดีกว่าเสียงดัง ได้ยินทั้งเสร็จสิ้น ดุจณินกอบมงคล เปนสุภผลอเนกา เหมือนเรามารับนาง ตามเยี่ยงอย่างภายใน มงคลไซ้ประเสริฐ อันล้ำเลิศอำไพ ท่านขัดไว้มิควร เราจะจวนฤกษดี ในวิถีจิตรเรา วานราเฝ้าจึ่งถาม มงคลงามภายใน เช่นท่านว่านั้นฉันใด เราจะขอฟังก่อนรา พระยาปิศาจจึ่งว่า นาฏนารีเรารักนี้ในใจ ชื่อมงคลในสันดาน อันทำการทั้งนี้ ย่อมอย่างดีภายใน หญิงกับชายได้รักกัน จิตรผูกพันเสนหา ได้ชื่อว่ามงคล เปนสุภผลภายใน จงแจ้งใจพานร ท่านอย่าร้อนเกียจกัน ลูกกุญแจนั้นให้เรา จะได้เข้าไปหานาง นภางคกัลยายอดรัก ท่านรู้จักได้ดีนา ส่วนวานราแจ้งไซ้ ยอมส่งให้ลูกกุญแจ ยื่นให้แก่พระยานั้น ด้วยสำคัญเห็นชอบ ตามระบอบนิยาย พระยาปิศาจร้ายโมหันธ์ ไขกุญแจพลันเข้าไป หานางในห้องหับ เห็นนางสรรพงดงาม ดูอร่ามเรืองรัตน์ นางนั้นทัศนาการ พระยาพาลปิศาจ มโนนาฎชื่นชม อภิรมย์รักใคร่ แกล้งทำใจมารยา ท้าวภูตารึงรัก นางนั้นนักทักถาม ทางที่ความปราถนา นางกัลยาถามไป ท่านมาแต่ไหนถึงนี่ พระองค์นี้ชื่อไร เปนเทพไทฤๅเทวา อมรินทราฤๅคนธรรพ์ กุมภัณฑ์อสุรา ฤๅยักษาวิชาธร อมรฤๅมนุษย์ ปิศาจครุฑเวนไตย จงบอกไปให้ทราบ พระยาภูตภาพบอกนาง นุชสุพางค์โฉมศรี อันตัวเรียมนี้เปนพระยา ปิศาจาธิบดี ชื่อพระยากัลปประไลย เสวยราชสมบัติใน เมืองภตาสุดแดนคน เรียมจรดลมาหา สร้อยสุดานงเยาว์ จักรับเจ้าจรลี เชิญเทวีอภิเษก เปนนางเอกสวัสดี อรรคมเหษีเปนใหญ่ กว่านางในนักสนม นางจึ่งตอบว่า พระองค์เปนอิศราธิบดี ข้าน้องนี้ตกยาก เพราะพลัดพรากบ้านเมือง ได้แค้นเคืองอนาถา บิดามารดาหาไม่ คนเข็ญใจจนนัก พระองค์จะรักมิควร คนจะสรวลเยาะเย้ย อย่ารักเลยล้นเกล้า พระองค์จะเษกข้าทั้งนี้ เปนประเพณีกระษัตรา พระคุณหาที่สุดไม่ แต่ข้าได้ยินมา ผิดภาษาชาติตระกูล จะเกิดวิวาทวุ่นวาย มีนิยายแต่ก่อน ข้าอนุสรเล่าถวาย พระยาภูตร้ายอนุญาต ให้นางนาฏเล่าให้ฟัง