- หม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์ พ.ศ. ๒๔๔๒-๒๔๖๓
- คำนำ
- นิทานเรื่องนำ
- ๑ นิทานเรื่องสุนัขจิ้งจอกปฤกษากันจะอาศรัยราชสีห์
- ๒ นิทานเรื่องวานรโลภตกต้นไม้ตาย
- ๓ นิทานเรื่องชายรักหญิงไม่สมประสงค์โศกเศร้าตาย
- ๔ นิทานเรื่องนางตรีโลคมาวดีทำลายพิธีสองอสูร
- ๕ นิทานเรื่องช้างสารประมาทมนุษย์จึงได้ความลำบาก
- ๖ นิทานเรื่องกาหลอกกินลูกหงส์
- ๗ นิทานเรื่องนางกินรีสำรอกไข่ให้ผัว
- ๘ นิทานเรื่องท้าวธราบาลได้นางกินรีเปนชายา
- ๙ นิทานเรื่องท้าวทศวิชัยจับพระยาหงส์ขี่
- ๑๐ นิทานเรื่องท้าวสุตราชได้นางกินรีเปนชายา
- ๑๑ นิทานเรื่องท้าวรัตนราชได้นางในงาช้าง
- ๑๒ นิทานเรื่องราชบุตรพระเจ้ามัทราชเรียนวิชาเดิรบนน้ำได้
- ๑๓ นิทานเรื่องท้าวดิศราชขอลูกสาวดิศเสนา
- ๑๔ นิทานเรื่องพระยาปักษีแต่งงารกับนกไส้
- ๑๕ นิทานเรื่องท้าวพรหมทัตได้ลูกสาวยักษ์ชื่อสุตรมิตรเปนมเหษี
- ๑๖ นิทานเรื่องท้าวกฤษณุราชได้นางประภาพาลเปนมหษี
- ๑๗ นิทานเรื่องพระยาครุฑผลัดขนให้สัตว์ทั้งหลายเห็น
- ๑๘ นิทานเรื่องท้าวอาดูรถูกเนรเทศ
- ๑๙ นิทานเรื่องท้าวมายันต์เลี้ยงอำมาตย์ทรยศ
- ๒๐ นิทานเรื่องท้าววิไชยหลงพระมเหษีจนถูกปลงพระชนม์
- ๒๑ นิทานเรื่องอำมาตย์ของท้าววิริยายันต์คิดขบถ
- ๒๒ นิทานเรื่องท้าวอำมฤกษณุราชสิ้นพระชนม์เพราะพระชายา
- ๒๓ นิทานเรื่องท้าวสุขมหาราชจะรับนางยักษ์แปลงไปเปนมเหษี
- ๒๔ นิทานเรื่องท้าววิปัสะนรราชหลงลูกสาวโจร
- ๒๕ นิทานเรื่องกระดูกแขวนคอ
- ๒๖ นิทานเรื่องท้าวบรมราชหลงนางสุทธิเทวี
- ๒๗ นิทานเรื่องท้าวมาไลยราชกับท้าวอธิกสงครามรบแย่งนกยูงกัน
- ๒๘ นิทานเรื่องท้าวโมรินทรหลงเชื่อนกสัตวา
- ๒๙ นิทานเรื่องท้าวเกไลยราชหลงเชื่อนกแขกเต้า
- ๓๐ นิทานเรื่องพรานหาปัญญามิได้
- ๓๑ นิทานเรื่องบุรุษถือสัตย์
๑๐ นิทานเรื่องท้าวสุตราชได้นางกินรีเปนชายา
อตีเตกาเลกาลก่อนโพ้น มีภาราชื่อสุตรธานี ท่านท้าวเจ้าเมืองเรืองศรี ชื่อสุตะมหาราชธิบดี มีองค์อรรคมเหษี ชื่อบดีราชกัลยา นงนุชสุดเสนหา โฉมเฉิดฉินทั้งอินทรีย์ วันหนึ่งท้าวสุตะมหา สั่งเสนาแลมนตรี ให้ชุมพลแสนเสนี จะไปประพาสมาตย์มรรคา ครั้นถึงอรัญพนม ท้าวเชยชมสกุณา ได้เห็นนางกินรา รูปร่างงามมาขับรำ เสียงสอนอ่อนโอษฐเอื่อย ฟังฉ่ำเฉื่อยชอบพระไทย ท้าวทรงธรรมให้หาเนสาทมา พราหมณ์เฒ่าชื่อกุรุ รับสั่งลุชื่อให้หา เปนใหญ่แก่พรานป่า สิ้นทั้งนั้นเปนบริวาร สั่งว่าท่านกุรุเฒ่า จงพาเอาพวกเหล่าพราน แต่งข่ายครืนอย่าทันนาน ดักกินรมาให้เรา ถ้าได้เล่าจะประทาน ทรัพย์ศฤงคารให้แก่เจ้า สั่งแล้วประทับเนา อยู่แรมค้างในหิมวันต์ เนสาทล้วนหลักแหลม ดักบ่วงแนมในอารัญ ได้กินรดังสาวสวรรค์ มาถวายกระษัตรา จึ่งตรัสถามนางกินรี ตัวเจ้านี้ชื่อไรนา นางทูลแก่ราชา ข้าชื่อจันทกินรี จึ่งพาเอานางนั้น กลับมาพลันถึงธานี ภิเษกนางกินรี เปนมเหษีสุดเสนหา อยู่นานมานางมีครรภ์ กำหนดนั้นสิบเดือนตรา ประสูติฟองหนึ่งโสภา ใหญ่ประมาณเท่าหอยสังข์ ชาวเมืองเลื่องฦๅชา พูดกันว่าอนิจจัง ลูกเจ้าเปนอัณฑ์ชัง จะเปนโทษบ้านเมือง หฤโหดโกรธราชา ชวนกันมามากนองเนือง ขับพระยาเสียจากเมือง ท่านท้าวไทให้ทุเลา ขอฟักฟองกว่าจะเสร็จ แล้วจะเสด็จพาบุตรา กับนงนุชนางกินรี ไปอยู่ในไพรตรง ชาวเมืองฟังยอมภูมี ฟักฟองราชบุตรี ถึงกำหนดฟองแก่ดี ก็แตกออกเปนกุมารรูปบริบูรณ์ โฉมเฉิดเลิศมนุษย์ ดังเทพบุตรบปานปูน เกิดมาก็บริบูรณ์ ห่าฝนแก้วเจ็ดประการ ตกทั่วพระนคร ที่ลุ่มดอนทุกสถาน ประชาราษฎร์ได้ชื่นบาน ร้องประกาศแก่ราชา ขอพระองค์อย่าพลัดพราก ออกไปจากพระภารา จงอดงดโทษา แก่ตัวข้าขออไภย มหากระษัตริย์เธออดโทษ พระองค์โปรดแก่ข้าไทย กุมารเจ้าเกิดได้ เจ็ดวันวารมารดาตาย เมื่อกุมารได้เจ็ดปี บังเกิดมีกัลปพฤกษสาย ทั้งสี่ทิศสถิตย์ราย รุ่งเรืองมากสมบัติทวี ฝูงคนสิ้นทั้งเมือง ได้รุ่งเรืองด้วยบารมี แห่งกุมารผู้โฉมศรี ได้ครอบครองในกรุงไกร พระยาปิศาจจึ่งตรัสว่า แก่เสนาทั้งสี่ไป ท่านว่าจะเกิดไภย เพราะเราได้นางมนุษย์มา พระยาสุตะมหาราช นั้นต่างชาติกับกินรา ห่าฝนแก้วตกลงมา ย่อมประเสริฐเปนมงคล ว่าแล้วจึ่งลงไป รับนางในเรือโสภณ พานรเฝ้านฤมล เห็นพระยาปิศาจไป ไม่ให้ลูกกุญแจ จึ่งว่าแก่กัลปประไลย ท่านนี้มาแต่ไหน บังอาจใจเห็นผิดธรรม พระยาปิศาจจึ่งว่า แก่วานราด้วยถ้อยคำ เราจะรับนางบุญธรรม ไปอภิเษกเปนมเหษี พานรจึ่งห้ามปราม เห็นเนื้อความผิดท่วงที ดูฤกษก่อนให้จงดี เห็นโชคมีจึ่งทำการ อย่าเพ่อทำด่วนหวนหัน ทำอย่างนั้นเห็นหักหาญ ไม่ต้องตามอย่างโบราณ จะเปนการอัปมงคล ข้าพเจ้าเล่านิยาย แต่ก่อนร้ายให้ยินยล ทำเนียบเทียบยุบล ธรรมเนียมมาแต่เบื้องบรรพ์