คำนำ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ ทรงพระปรารภจะใคร่ทรงพิมพ์หนังสือแจกเนื่องในพระกุศลทักษิณานุปทาน ซึ่งทรงบำเพ็ญในงารศพหม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์ พระธิดาสักเรื่อง ๑ มีรับสั่งมายังหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ให้เลือกเรื่องหนังสือแลจัดการพิมพ์ถวาย แลประทานประวัติสังเขปของหม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์มาให้พิมพ์ไว้เปนที่ระลึกด้วย

ประวัติหม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์

หม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ หม่อมแช่ม กฤดากร ณกรุงเทพ เปนมารดา ประสูติวันที่ ๑๕ เมษายน พระพุทธศักราช ๒๔๔๒ (จันทรคติกาล ๗ ๖ฯ ๖ ค่ำ ปีกุน เอก๓๒ศก จุลศักราช ๑๒๖๑) พระบาทสมเด็จพระรามธิบดีศรีสินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานนาม

ครั้นพระพุทธศักราช ๒๔๕๔ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เกษากันต์ในงารพระราชพิธีเกษากันต์ที่พระที่นั่งอภิเษกดุสิต เริ่มงารวันที่ ๕ พฤษภาคม สวดมนต์ ๓ วัน เกษากันต์วันที่ ๘ พฤษภาคม

หม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์ได้เล่าเรียนศึกษาในโรงเรียนราชินี ครั้นเสร็จการศึกษาแล้ว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้มีการเษกสมรสพระราชทานหม่อมเจ้าปรีดิเทพยพงศ์ ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ณพระที่นั่งเทวราชสภารมย์ ท้องพระโรงพระราชวังพญาไท เมื่อวันอังคาร ที่ ๓๐ พฤศจิกายน พระพุทธศักราช ๒๔๖๓

หม่อมเจ้าหญิงลีลาศหงส์ประชวรไข้เมื่อต้นเดือนมกราคม เนื่องจากเปนบิดเรื้อรังอันตะพิการ อากรมีแต่ทรงกับทรุด สิ้นชีพิตักษัยวันพุธ ที่ ๒ กุมภาพันธ์ พระพุทธศักราช ๒๔๖๓ ชนมายุ ๒๑ ปี ๙ เดือน ๑๘ วัน

ส่วนเรื่องหนังสือซึ่งจะพิมพ์นั้น ข้าพเจ้าได้เลือกหนังสือประชุมปกรณัมภาคที่ ๓ ถวายพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ทรงพิมพ์แจก หนังสือประชุมปกรณัมภาคที่ ๓ นี้ฉเพาะหมวดนิทานซึ่งเรียกว่า “ปิศาจปกรณัม”

นิทานปิศาจปกรณัมนี้ ได้ตรวจหาต้นเดิมว่าจะมาแต่ที่ไหน ได้เค้าเงื่อนว่า นิทานเหล่านี้มีอยู่ในคัมภีร์ปัญจตันตรของลัทธิสาสนาพราหมณ์โดยมาก คงฟังได้ว่าเปนนิทานของเก่าแต่ปรัมปรามีอยู่ในมัชฌิมประเทศ แต่ผู้ใดจะได้เลือกคัดเรื่องนิทานมาเรียบเรียงเปนปิศาจปกรณัมเมื่อใด ต้นฉบับจะเปนภาษาสันสกฤตหรือภาษาบาลี และจะได้เข้ามาถึงประเทศนี้เมื่อใด และใครเปนผู้มาแปลออกเปนภาษาไทย ข้อความเหล่านี้หาทราบไม่ ทราบแต่ว่ามีฉบับในหอหลวง เห็นจะตั้งแต่ในรัชกาลที่ ๑ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๓ กรมหลวงบดินทรไพศาลโศภณ เมื่อยังดำรงพระยศเปนกรมหมื่นอักษรสาสนโสภณ เปนอธิบดีกรมพระอาลักษณ์ และได้ทรงว่าโรงพิมพ์หลวง ทรงพิมพ์ขึ้นในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๑๒ เปนครั้งแรก นิทานปกรณัมยังมีหมวดอื่นอิก กรรมการหอพระสมุด ฯ หวังใจว่าจะพิมพ์ต่อไปตามมีโอกาศ จนกว่าจะครบบริบูรณ์ ขอขอบพระคุณพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ ซึ่งได้โปรดให้พิมพ์ภาคที่ ๓ นี้ และขอถวายอนุโมทนากุศลบุญราศีทักษิณานุปทาน ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ ฯ พระองค์นั้น ได้ทรงบำเพ็ญเปนปัตติทานมัย หวังใจว่าผู้ที่ได้รับหนังสือนี้ไปคงจะถวายอนุโมทนาด้วยทั่วกัน

สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑๕ เมษายน พระพุทธศักราช ๒๔๖๗