๓๓๖ ประกาศว่าด้วยเครื่องรองน้ำฝนอย่างยุโรป

ท่านทั้งปวงจงทราบเถิดว่า เมื่อเดือนอ้ายปีมเสงนพศก เซอรอเบิดสจอมเบิกกงสุลอังกฤษคนใหม่ สมเด็จพระนางกวินวิกตอเรียพระเจ้ากรุงลอนดอน ตั้งให้เข้ามากำกับลูกค้าฝ่ายอังกฤษอยู่ในกรุงเทพฯ นี้ เมื่อกงสุลคนนี้มานั้น กวินวิกตอเรียพระเจ้ากรุงลอนดอน ได้มอบให้คุมพระราชสาส์น แลเครื่องมงคลราชบรรณาการเข้ามาทูลเกล้าฯ แด่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วย ในเครื่องราชบรรณาการจำพวกนี้มีเครื่องรองน้ำฝนวัดประมาณรู้ว่าน้ำฝนตกลงจะมากน้อยเท่าใด จะรู้ได้โดยเลอียดกว่าเครื่องมือที่จัดแจงไว้ใช้มาแต่ก่อน คือนิ้วอย่างอังกฤษนิ้วหนึ่ง แบ่งผ่อนปรนให้เห็นได้ถึงร้อยส่วน เครื่องมือนี้ดีมาก แต่ว่าคนที่รองน้ำฝนแต่ก่อน สันดานไพร่หยาบคายเลวนัก รู้จักแต่จะหุงข้าวต้มแกงตำน้ำพริก กินเข้าแล้วเกียจคร้านที่จะล้างมือแลหาผ้าเช็ดมือ เอาเช็ดหัวตัวเองไม่รู้จักดูแลใช้ของดีๆ เลย ไกลนักหนาแต่ความรู้ละเอียด เพราะฉนั้นก่อนนี้ไปด้วยเครื่องมือนั้นหาได้ความเปนแน่ไม่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ยังไม่ได้ทรงพิจารณาสังเกตทราบโดยถนัด พึ่งได้ทรงตั้งแต่วันจันทรเดือน ๖ แรม ๖ ค่ำมาได้ความเปนแน่ถนัดแล้ว แต่ครั้นจะโปรดให้ลงพิมพ์หนังสือข่าวบอกมาโดยกำหนดนิ้วอย่างอังกฤษตามเครื่องมือ คนไทยทั้งปวงเคยสังเกตแต่นิ้วอย่างไทยก็จะไม่เข้าใจ จึงทรงคำนวณเปนขนาดนิ้วอย่างไทย คือเจ็ดเม็ดเข้าเปลือกตะแคงเปนนิ้วหนึ่ง แต่จะแบ่งเปนสี่กระเบียด ฤๅแปดกระเบียดอย่างนิ้วไทยนั้นหยาบนัก ฝนตกน้อยไม่ถึงกระเบียดก็ไม่มีจำนวนจดบาญชีไว้ ก็เสียเศษไปทุกเวลาฝนตก อย่างเก่าจึงได้แบ่งนิ้วหนึ่ง เปนสิบกระเบียดเรียกว่าทสางค์ ถึงกระนั้นก็ลางเวลาฝนตกน้อยกว่าทสางค์ ก็ยังว่าไม่ได้น้ำ เครื่องมือที่มาแต่เมืองอังกฤษใหม่นี้ แบ่งนิ้วหนึ่งได้ถึง ๑๐๐ ส่วนเรียกว่าสตางค์ สิบสตางค์ จึงเปนทสางค์ สิบทสางค์จึงเปนนิ้วให้รู้เถิด จำชื่อไว้ให้แน่เทอญ