๔
ข้าพเจ้าจำเหตุการณ์ในบ่ายวันนั้นได้ดี ถึงแม้ว่าปีกของเวลาจะได้โบกบินไปอย่างรวดเร็วถึงเกือบ ๒๐ ปีแล้ว วันนั้นท้องฟ้าฉ่ำชุ่มไปด้วยเมฆฝน ที่ท่าบอร์เนียว ญาติมิตรพากันไปส่งข้าพเจ้าหนาแน่น ข้าพเจ้าจำได้ทุกคนและไม่ลืม จำแววตาสีหน้าของผู้ซึ่งเป็นที่รักและอาลัย ทุกคนพยายามยิ้มเช่นเดียวกับข้าพเจ้า เรารู้ว่าเราจะต้องจากกันอย่างน้อย ๘ ปี เวลา ๘ ปีเป็นเวลานานมาก แต่ข้าพเจ้าไม่เคยคิดว่าเวลา ๘ ปีนี้จะนำความเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงมาสู่ญาติมิตรบางคน สำหรับคนเหล่านี้ เราได้จากกันแล้วที่ท่าบอร์เนียว ณ บัดนั้น–เป็นการจากตายเราจะไม่ได้พบกันอีกในรูปร่างเก่า ๆ และความคิดเก่า ๆ เราได้แยกทางกันเดินโดยที่ไม่มีใครรู้สึกตัวเลย
๒๐ ปี–นานเหลือเกิน ๒๐ ปีได้เปิดฉากละครอันประหลาดพิสดารให้ข้าพเจ้าได้เห็น ๒๐ ปีได้ทำให้โลกมนุษย์เต็มไปด้วยเรื่องราวที่ข้าพเจ้าเข้าใจไม่ได้ โอ! ๒๐ ปี—ไม่นึกเลย—
ข้าพเจ้ามารู้สึกเอา ณ บัดนี้ว่า ข้าพเจ้าหรือญาติมิตรบางคนของข้าพเจ้าได้จากกันแล้วที่ท่าบอร์เนียว ณ บ่ายวันนั้น ไม่ใช่จากกันเพียง ๘ ปี แต่ต้องจากกันตลอดชีวิต เราไม่มีทางจะสวมกอดกันได้อีกด้วยความยิ้มแย้มอันบริสุทธิ์ในหัวใจ
ทำไมข้าพเจ้าจึงพูดว่า เราได้จากกันแล้วจนวันตายที่ท่าบอร์เนียวในวันสำคัญวันนั้น? เราได้ตายจากกันไปแล้วจริง ๆ หรือ? ญาติมิตรข้าพเจ้าบางคนเหล่านั้นได้วายปราณ ถูกฝังและถูกเผาไปหมดสิ้นแล้วหรือ? หามิได้ดอกท่าน!
ญาติมิตรบางคนยังมีชีวิตอยู่ เขามีความเจริญรุ่งเรือง เขากลายเป็นมหาเศรษฐี กลายเป็นคนเจ้ายศเจ้าอย่าง เพราะเขามีอำนาจวาสนา กลายเป็นขุนนางผู้ใหญ่ กลายเป็นผู้มีบุญคุณต่อชาติชนิดที่ราษฎรไม่มีทางจะใช้หนี้กันได้หมด คนเหล่านี้เคยเป็นมิตรของข้าพเจ้า เคยบีบมือและสวมกอดกันเมื่อเรือคาลกันจะพรากเอาตัวข้าพเจ้าไปเมืองจีนเมื่อ ๒๐ ปีมาแล้ว
ข้าพเจ้ากลับมาพบญาติมิตรบางคนเหล่านี้ตรงเข้าจับมือถือแขนกับเขาด้วยใจซื่อ แต่–อนิจจา–มือของเขาเย็นเหมือนมือคนตาย ในแววตาของเขาไม่มีความรู้สึกเก่า ๆ เหลืออยู่เลย เขาเป็นคนหน้าใหม่ของข้าพเจ้าไปแล้ว
เงิน–อำนาจวาสนา–สองสิ่งนี้คือหลุมฝังศพของมิตรภาพที่บริสุทธิ์
ข้าพเจ้าพยายามค้นหาเหตุผลว่าทำไมเราจึงจะคบกันไม่ได้ ในเมื่อเราได้เล่นหัวกอดคอกันมาตั้งแต่เล็กแต่น้อย ในชั้นแรกข้าพเจ้าค้นหาไม่ได้ และเข้าใจว่าเราคงจะขาดการติดต่อกันนานจึงเป็นไปเช่นนี้ แต่ในตอนหลังข้าพเจ้าได้รู้แจ้งเห็นจริง ข้าพเจ้ารู้ว่าเราคบกันไม่ได้อีกต่อไป เพราะเวลา ๒๐ ปีทำให้เรามีอะไรไม่เหมือนกันหลายอย่าง เขามีเงิน ข้าพเจ้าไม่มีเงิน เขามีอำนาจวาสนา ข้าพเจ้าไม่มีอำนาจวาสนา เงินกับอำนาจ—อนิจจา!
