ตอนที่ ๒

ฉาก: ในดง.
ออร์ลันโด, ถือกระดาษ, ออก
ออร์.	แขวนอยู่เถอะกลอนสาร, เปนพยานลิ ขอจันทิมาราชินีแห่งนิศากาล. ด้วยเนตร์วิมลวรรณ, จากสวรรค์สกาวฉาน, โปรดช่วยเปนพยานแห่งความปรียะเต็มใจ. อ้ารอสะลินด์! ปวงพฤกษะเปรียบสมุดให้. พี่จาฤกสารไว้ณเปลือกทุกต้นพฤกษา; เพื่อชนพะเนจรจะได้อ่านซึ่งสารา รู้คุณกะนิษฐา, ที่ประดิษฐทุกแห่งหน. ไวไว, ออร์ลันโด; เที่ยวจาฤกไว้ทุกต้น ชมนางศรีวิมล, และวิเศษสุดรำพรรณ. [เฃ้าโรง.]
ตัชส๎โตน กับ คอริน ออก.
คอ.	เออ, การมาอยู่อย่างคนเลี้ยงแกะเช่นนี้, เห็นเปนอย่างไรบ้าง, นายตัชส๎โตน ?
ตัช.	พูดกันจริงๆนะเพื่อน, ถ้าจะพูดไปในส่วนที่ว่าเปนการยังชีพอยู่เท่านั้นละก็มันก็พอสถานประมาณ; แต่ถ้าจะคำนึงถึงการที่มันเปนอาชีพของเมษบาลละก็ไม่เปนรส. ในข้อที่เปนการอยู่วิเวก, ฉันก็ชอบใจพอใช้อยู่; แต่ถ้าจะว่ากันถึงข้อที่เปนการส่วนตัว, ต้องนับว่าเลวเต็มที. ในส่วนข้อที่ว่าถึงการอยู่กลางทุ่ง, ฉันก็เปนที่พอใจ; แต่ในส่วนข้อที่ไม่ได้อยู่ในราชสำนักนั้นหรือ, ทำให้ฉันรู้สึกระอา. โดยเหตุที่การยังชีวิตอยู่เปนไปโดยอาการคับ, ก็นับว่าพอๆสำหรับใจของฉัน; แต่เพราะไม่มีของกินให้ได้มากๆ, ฟังฉันก็ไม่ชอบอยู่เอง. ก็แกมีสติปัญญาในตัวแกบ้างหรือไม่เล่า, ตาคนเลี้ยงแกะ?
คอ.	ฉันมีปัญญาแต่เพียงพอที่จะรู้ได้ว่า ถ้ายิ่งมีโรคมากขึ้น ก็ยิ่งมีความสบายน้อยลง; และว่าผู้ที่ไร้เงิน, โอกาศ, และความพอใจ ก็เท่ากับไร้สหายดีสามคน, รู้ว่าลักษณะของฝนคือทำให้เปียกและลักษณะของไฟคือทำให้ไหม้; รู้ว่าทุ่งหญ้าดีทำให้แกะอ้วน, และว่าเหตุสำคัญที่บันดาลให้เปนกลางคืนก็เพราะไร้ตวัน; รู้ว่าผู้ที่มิได้มีปัญญามาโดยธรรมะชาติหรือโดยแสวงอาจจะบ่นได้ถึงกำเนิดทรามของตน หรือมิฉนั้นก็เปนเชื้อสกุลที่บัดซบเต็มที.
ตัช.	คนเช่นนี้เปนนักปราชญ์โดยธรรมดา. แกได้เคยไปในราชสำนักบ้างไหม, เมษบาล ?
คอ.	ไม่เคยเลย.
ตัช.	ถ้าฉนั้นแกก็ไม่พ้นนรก, เหมือนไข่ที่ย่างไม่ดีสุกแต่ซีกเดียว.
คอ.	ค่าที่ไม่เคยไปในวังเท่านั้นแหละฤๅ? ขอให้ชี้แจง.
ตัช.	อ้าว, ก็ถ้าแกไม่เคยเฃ้ารั้วเฃ้าวัง ก็เปนอันว่ายังไม่เคยเห็นมรรยาทดี; ถ้าแกไม่เคยเห็นมรรยาทดี, มรรยาทของแกก็คงจะต้องชั่ว; และความชั่วก็คือบาป, และบาปก็คือเครื่องพาไปนรก. แกเคราะห์ร้ายพิลึกนะ, เมษบาล.
คอ.	ไม่เปนเช่นนั้นเลย, ตัชส๎โตน: สิ่งซึ่งถือว่าเปนมรรยาทดีในวังเปนของน่าขันในชนบท เท่าๆกับมรรยาทของชาวชนบทเปนสิ่งซึ่งถูกเย้ยหยันมากที่สุดในวัง. แกเล่าให้ฉันฟังเองว่าในราชสำนักต้องจูบมือกันเมื่อปราถนาจะแสดงความเคารพ: แต่ความเคารพอย่างนี้จะกลายเปนของสกปรก ถ้าแม้เสวกเปนเมษบาล.
ตัช.	อุทาหรณ, โดยย่อ; ว่ามา, อุทาหรณ.
คอ.	พวกเรากำลังจับนางแกะของเรา, และแกก็ย่อมรู้, หนังและขนมันเปนน้ำมันย่อง.
ตัช.	ก็มือเสวกไม่มีเหงื่อออกบ้างละฤๅ? แล้วก็มันแกะก็ดี เท่าๆกับเหงื่อมนุษไม่ใช่ฤๅ ? ตื้น, ตื้นนัก. ต้องหาอุทาหรณใหม่; ว่ามา.
คอ.	อีกประการหนึ่ง, มือพวกเราแขงนัก.
ตัช.	ถ้าฉนั้นริมฝีปากที่จูบก็จะรู้สึกเร็วขึ้น. ตื้นอีก. หาอุทาหรณให้ลึกๆอีกหน่อย.
คอ.	และมือมักจะเปื้อนน้ำมันยางบ่อยๆ เพราะเยียวยาแกะของเรา; ก็แกจะให้เราจูบน้ำมันยางเจียวฤๅ? มือเสวกสิลูบไล้หอมไปด้วยชมด.
ตัช.	คนตื้นอย่างเอก! แกเท่ากับเนื้อหนอนกิน, เมื่อเปรียบกับชิ้นเนื้อดี! ขอให้เรียนจากบัณฑิต, และไตร่ตรองดูให้ดี: ชมดมีธรรมะชาติต่ำกว่าน้ำมันยาง, เพราะเปนเพียงมูลของแมวชนิดหนึ่งเท่านั้น. แก้อุทาหรณเสียใหม่, เมษบาล.
คอ.	ปัญญาของแกเฉียบแหลมเหลือที่ฉันจะสู้: ขอให้ฉันยั้งทีเถิด.
ตัช.	จะยั้งอยู่ในฐานเปนผู้ควรตกนรกฉนั้นฤๅ? ขอให้พระเปนเจ้าช่วยด้วยเถิด, ตาคนตื้น! ขอให้พระเปนเจ้าช่วยกอกเลือดแกด้วยเถอะ! แกมันดิบนัก.
คอ.	นาย, ขอให้เฃ้าใจว่าฉันเปนกรรมะกรแท้ๆ: ฉันหาเช้ากินค่ำ, หาผ้าพอปกกาย, ไม่ได้ทำให้ใครชัง, ไม่อิจฉาใครที่ได้ความสุข, ยินดีในความดีของผู้อื่น, สกดใจในส่วนภัยที่มีแก่ตัว, และความพอใจมากที่สุดของฉัน คือเมื่อเห็นนางแกะกินหญ้าและลูกแกะกินนม.
ตัช.	นั่นก็เปนบาปไม่น้อยของแกอีกอย่างหนึ่ง, ในการที่จับนางแกะกับแกะผู้เฃ้าชนกัน และจงใจหาเลี้ยงชีพโดยการผสมปศุสัตว์; ประพฤติเปนสื่อให้แก่แกะตัวนำฝูง, และลวงเอานางแกะน้อยอายุสิบสองเดือนไปให้แกะผู้ที่หัวเบี้ยว, ชรา, และมักมากในกาม, ไม่คู่ควรกันด้วยประการใดๆ เลย. ถ้าแกจะไม่ต้องลงนรกเพราะเหตุนี้ละก็, ยมะบาลเห็นจะเลยไม่ได้มีเมษบาลแน่ละ; ฉันแลเห็นไม่ได้ว่าแกจะรอดได้อย่างไร.
คอ.	นายหนุ่มกานิมีด, พี่ชายของนายผู้หญิงใหม่ของฉัน, มานี่แล้ว.
รอสะลินด์ ออก, ถือกระดาษแผ่นหนึ่ง.
รอส.	[อ่าน] ๏ ทั่วทิศาจวบเฃตเทศอินดี หามะณีเหมือนรอสะลินด์ไฉน. เกียรติของนาง, พลางวายุพาไป, ทั่วโลกัยรอสะลินด์ย่อมฦๅชา ปวงรูปภาพงามเลิดเฉิดเฉลา เปรียบนงคราญปานเขม่าเซานักหนา. ไม่ขอพักตร์ใดในอุรา นอกจากหน้ารอสะลินด์ยุพินเพรา. ฯ
ตัช.	กลอนอย่างนี้ฃ้าจะแต่งให้บ้างก็ได้ไม่ต้องหยุดตั้งแปดปี, เว้นแต่เวลากินเช้าเย็นกับเวลานอน; จังหวะเหย่าๆ ราวกับแม่ค้าหาบเนยไปตลาด.
รอส.	อ้ายบ้า!
ตัช.	เช่นนี้เปนตัวอย่าง: แม้กวางใดไร้นางกวางเปนคู่ จงจู่หารอสะลินด์โฉมเฉลา แม้วิลาใคร่หาคู่คลึงเคล้า, รอสะลินด์นงเยาว์ก็เหมือนกัน. อันเสื้อหนาต้องหาซับในรอง, ท้องหม่อมแม่รอสะลินด์ก็เฉกฉัน. ฃ้าวเกี่ยวกองต้องรวมฟ่อนผูกพัน; ฉนั้นชวนรอสะลินด์ขึ้นระแทะ. ลูกไม้หวานเปลือกนอกมักเปรี้ยวจี๋, ลูกไม้นี้เหมือนรอสะลินด์แหละ. ผู้ใดปองกุหลาบอันงามแงะ ต้องทนหนามตำแยะและรอสะลินด์. นี่เปนกลอนเฃ้าแบบบ้าปานๆกันเทียวไม่ใช่ฤๅ? ก็จะเก็บเอามาเปนอารมณ์ทำไม, ไม่เห็นเปนเรื่องเลย.
รอส.	เลิกที, อ้ายบ้าบัดซบ! กูไปพบอยู่ที่ต้นไม้ต้นหนึ่ง.
ตัช.	ถ้าจริงฉนั้น, ต้นไม้นั้นก็ออกผลไม่ดีเสียแล้ว.
รอส.	กูจะตอนเอามาติดกับตัวมึง, ซึ่งถ้าเช่นนั้นก็จะเปนอันมาฝากกับต้นไม้บ้า: แล้วมันก็จะกลายเปนผลไม้ที่ออกก่อนผลอื่น ๆ ในแถบนี้; เพราะมึงคงจะเน่าเสียก่อนห่าม, ตามวิสัยต้นไม้บ้า.
ตัช.	ก็ตามใจ, แต่ข้อที่นายพูดนี้ถูกหรือมิถูกก็แล้วแต่ป่าจะวินิจฉัยเถิด.
เซเลีย ออก, ถือกระดาษแผ่นหนึ่ง.
รอส.	เลิกที! น้องสาวฃ้ามาแล้ว, อ่านอะไรอยู่ด้วย: อย่ากวนหล่อน.
เซเลีย.	[อ่าน] ๏ อันที่นี้เหตุไฉนเปนไพรสณฑ์? หรือเพราะเหตุหนไพรไม่มีคน? ฃ้าจะคิดเล่ห์กลแก้การนี้. จะเอาลิ้นแขวนทั่วทุกพฤกษา, เพื่อเผยพจน์รจนาสง่าศรี: บ้างกล่าวถึงความสั้นแห่งชีวี ที่วนว่ายในสังสารวัฎ, และแม้ยืดคืบเดียวเท่านั้นไซร้ ก็ทำให้อายุยาวถนัด; บ้างกล่าวถึงความเสื่อมไมตรีวัจน์ ตัดมิ่งมิตร์ฃาดมิตร์ผิดคลองธรรม์: แต่ที่กิ่งงามยิ่งกว่ากิ่งหลาย, อีกที่ปลายประโยคทุกอัน, ฉัน จะเขียนรอสะลินดาเปนแม่นมั่น, เพื่อผู้อ่านทั่วกันได้รอบรู้ ถึงเดือนดาวแวววาวในเวหน และโลกน้อยที่คนเรานี้อยู่. เทพประศาสน์ธรรมะชาติ, ปราชญ์จงรู้, ให้สิริรวมอยู่แห่งเดียวไซร้, และรวมสรรพะคุณวิเศษสรรค์: เหตุฉนั้นธรรมะชาติจึ่งกลั่นให้, แก้มเฮเลน, แต่เว้นไม่ให้ใจ, ให้สง่าของเค๎ลโอปาตรา, ให้สิ่งซึ่งประเสริฐเลิดสมบัติ ของนางอัตะลันตาวิเลฃา, ให้ซึ่งความเสงี่ยมเจียมกายา ของนางลูเค๎รชิยายอดนารี.^๑ ดังนี้เทพประสาทลักษะณา แด่ยุพารอสะลินด์ผู้โฉมศรี, รวมหลายหน้า, หลายตา, หลายใจฉนี้, เพื่อให้มีสิ่งเลิดอยู่รวมกัน. อันเทวาอำนวยอวยพระพร ให้บังอรมีลักษณ์เลิดเลอสรร, อีกมีเทพบัญชาให้ฃ้านั้น เปนฃ้านางนวลจันทร์นั้นแท้เอย ฯ
รอส.	ดูเอาสิ, ท่านนักเทศน์วิเศษเจ้าซา! นี่ท่านมาเทศนาชมชู้รักอะไรจนระอาใจผู้ฟังเหลือประมาณ, และท่านก็มิได้กล่าวเตือนล่วงหน้าเสียก่อนด้วยว่า “จงตั้งใจฟังดีเถิด สัตบุรุษทายก!”
เซเลีย.	อ้อ, อ้อ! นี่กลับมากันแล้วฤๅ? เมษบาล, หลีกไปห่างๆ สักหน่อยเถอะ. มึงก็ไปด้วยกับเฃาเถอะ, อ้ายตลก.
ตัช.	มาเถิด, เมษบาล, เรามาล่าถอยไปโดยไม่เสียทีต่อฃ้าศึก; ถึงเราจะไม่ได้ขนเสบียงและสัมภาระไปด้วย, ก็ไม่เปนอะไรนักดอก. [ตัชส๎โตนและคอรินเฃ้าโรง.]
เซเลีย.	พี่ได้นั่งกลอนนั้นหรือเปล่า?
รอส.	อ๋อ, ได้ฝั่งตลอด, และยิ่งกว่านั้นเสียอีก; เพราะบางตอนก็บาทยาวเกินที่ตัวกลอนจะทนได้.
เซเลีย.	ข้อนั้นไม่เปนไร: บาทอาจจะช่วยทานกลอนไว้ได้.
รอส.	ถูกละ, แต่บาทมันเปลี้ยและทรงตัวเองอยู่ไม่ได้นอกจากอาศัยกลอน เพราะฉนั้นจึงดูกะโผลกกะเผลกอยู่ในกลอน.
เซเลีย.	แต่ก็เมื่อฟังแล้วพี่ไม่นึกประหลาดบ้างหรือ ว่าฉันใดนามของพี่จึ่งไปเที่ยวแขวนหรือจาฤกไว้ที่ต้นไม้เหล่านี้?
รอส.	พี่รู้สึกประหลาดใจเสียมากมายแล้วก่อนที่หล่อนมา; เพราะดูนี่แน่ะที่พี่ไปพบแขวนอยู่กับต้นตาล. พี่ยังรำลึกไม่ออกเลยว่าได้เคยถูกออกชื่อในกาพย์กลอนมากเช่นนี้เมื่อไร, ตั้งแต่ชาติก่อนๆนี้มา.
เซเลีย.	พี่รู้ไหมว่าใครได้เปนผู้แต่ง?
รอส.	เปนผู้ชายละกระมัง? ผู้มีสายสร้อยที่พี่ประทานคล้องคออยู่ พักตร์แดงละสิ?
รอส.	ก็ใครเล่าน้อง?
เซเลีย.	เจ้าประคุณเอ๋ย! มิตร์กับมิตร์จะพบกันนั้นยากนัก; แต่แม้ภูเฃาก็อาจจะขะเยื่อนได้โดยแผ่นดินไหวและได้พบกันโดยเหตุนั้น.
รอส.	แต่ว่าก็ใครเล่า?
เซเลีย.	ไม่รู้จริงๆ เจียวฤๅ?
รอส.	พี่ขอวิงวอนหล่อนจริงๆ, บอกพี่หน่อยเถิด.
เซเลีย.	อ๋อ, น่าพิศวง, พิศวง, และพิศวงอย่างยิ่งยวดในความพิศวง! น้องขอกล่าวอีกว่าน่าพิศวง, และต่ออีกด้วยว่าพิศวงจนเกินที่จะตะโกนบอกให้สิ้นพิศวงได้ทีเดียว!
รอส.	ให้ฟ้าผ่าสิ! น้องนึกหรือ, ว่าค่าที่พี่แต่งตัวเปนผู้ชาย, พี่จะต้องเลยแปลงอารมณ์เปนเสื้อกับถุงตีนตามไปด้วย? ถ้ารอช้าไปอีกนิดเดียวก็จะเท่ากับมาเกณฑ์ให้พี่ต้องเที่ยวคลำอยู่ในความสงสัยสนเท่ห์ไม่มีที่สุดทีเดียวนะ; ฉนั้น ขอจงบอกมาโดยเร็ว, และพูดเร็วๆหน่อย. พี่อยากให้น้องพูดเปนอ่าง, น้องจะได้รินชายที่แฝงอยู่นี้ออกมาจากปาก, เหมือนรินเมรัยจากขวดคอแคบ, ออกมาครั้งเดียวพลักใหญ่, หรือมิฉนั้นก็ไม่ออกเสียเลย. ขอน้องจงเปิดจุกจากปากของน้อง เพื่อให้พี่ได้ดื่มฃ่าวของน้อง.
เซเลีย.	แล้วพี่จะได้เอาผู้ชายเฃ้าใส่ท้องฉนั้นฤๅ?
รอส.	เฃาเปนชายที่พระเปนเจ้าสร้างฤๅ?^๒ เฃาเปนคนอย่างไร? หัวของเฃาควรแก่ราคาหมวกฤๅ? และคางของเฃาควรแก่เคราฤๅ?
เซเลีย.	ส่วนเครานั้นเฃายังมีน้อยอยู่ดอก.
รอส.	อ๋อ, แล้วพระเปนเจ้าก็คงประทานเพิ่มอีก, ถ้าชายผู้นั้นจะรู้สึกขอบพระคุณ พี่จะขอห้ามมิให้เคราเฃาขึ้นก่อน, ถ้าหล่อนจะไม่ให้พี่รู้ว่าคางของเฃาเปนอย่างไร.
เซเลีย.	เฃานั้นคือหนุ่มออร์ลันโด, ผู้ที่ได้ปัดซ่นตีนคนมวยปล้ำและมากระทบหัวใจของพี่ด้วยในคราวเดียวกัน.
รอส.	อย่าล้อกันเล่นหน่อยเลย, ให้ตายสิ: พูดกันจริงๆ จังๆ หน่อยเถิด.
เซเลีย.	จริงๆ นะพี่, เฃาแน่แล้ว.
รอส.	ออร์ลันโดฤ ?
เซเลีย.	ออร์ลันโดนั่นสิ.
รอส.	จะตายจริง! นี่พี่จะเอาเสื้อกับถุงตีนไปทิ้งเสียที่ไหนดี? เฃาทำอะไรอยู่เมื่อหล่อนเห็นเฃา ? เฃาพูดว่ากระไรบ้าง ? เฃาแต่งตัวอยู่อย่างไร ? เฃามาทำอะไรอยู่ที่นี้ ? เฃาถามถึงพี่หรือเปล่า ? เฃาพักอยู่ที่ไหน ? เฃาจากกับหล่อนไปอย่างไร ? และเมื่อไรหล่อนจะพบเฃาอีก ? ขอให้ตอบพี่มาในคำเดียวเถิด.
เซเลีย.	ถ้าฉนั้นพี่ต้องไปขอยืมปากของอสูรการ์กันตูวามาให้น้องก่อน: เพราะถ้าจะให้น้องตอบคำเดียวก็จะเปนคำใหญ่เกินปากคนสมัยนี้มากทีเดียว.^๓ การที่จะให้ดิฉันตอบเรียงให้ถูกทุกข้อที่ถามยากยิ่งกว่าตอบปุจฉาวิสัชนาอีก.
รอส.	แต่ก็เฃาได้รู้หรือหาไม่ว่าพี่มาอยู่ที่ในดงนี้และแต่งตัวเปนผู้ชาย ? ดูหน้าตาเฃาชื่นบานเหมือนเมื่อวันที่เฃาไปปล้ำนั้นฤๅ ?
เซเลีย.	ถ้าจะนับเมล็ดธุลีก็จะง่ายเท่ากับตอบปัญหาต่างๆ ของผู้รัก; แต่พี่จะชิมรสแห่งการที่น้องพบเฃา, และคอยมองดูเองต่อไปให้อร่อยเถิด. ดิฉันพบเฃาอยู่ใต้ต้นไม้, เหมือนลูกเอคอร์นที่หล่นอยู่.
รอส.	ถ้าต้นไม้นั้นมีผลเช่นนั้นละก็ควรแท้ที่จะเรียกว่าต้นเทวะพฤกษ์.
เซเลีย.	โปรดฟังดิฉันหน่อยเถิดเจ้าฃ้า.
รอส.	ว่าไป.
เซเลีย.	เฃานอนอยู่ที่นั้น, เหยียดยาว, ราวกับอัศวินผู้ต้องบาดเจ็บ.
รอส.	ถึงแม้ว่าได้เห็นเช่นนั้นจะเปนที่น่าสงสารก็จริงอยู่, แต่ก็นับว่าเปนสง่าแก่พื้นพสุธา.
เซเลีย.	ขอจงห้ามลิ้นเสียบ้างเถิดเจ้าฃ้า; เต้นมากจนเกินเหตุนัก. เฃาแต่งกายคล้ายพราน.
รอส.	โอย, เปนลาง! เฃาจะมาไล่ฆ่าหัวใจของพี่แล้ว.
เซเลีย.	ดิฉันอยากร้องให้สนุกโดยไม่เศร้า; นี่พี่มาทำให้ดิฉันร้องเสียงเพี้ยนไปเสียแล้ว.
รอส.	น้องไม่รู้หรือว่าพี่เปนหญิง? เมื่อนึกอะไรก็ต้องพูดออกมา. เล่าต่อไปสิ.
เซเลีย.	พี่ทำให้ดิฉันเสียรอยไปเอง. ช้า! เฃามาโน่นแล้วไม่ใช่ฤๅ?
ออร์ลันโด กับ ยาคส์ ออก.
รอส.	เฃาละน้อง: เลี่ยงไปเสียหน่อย, และคอยดูเฃา.
ยาคส์.	ฉันขอบใจที่นายได้มาเปนเพื่อน; แต่แท้จริง, ฉันดูเหมือนจะพอใจเดินคนเดียวมากกว่า.
ออร์.	ฃ้านี้ก็เหมือนกัน; แต่ก็ต้องคำนึงถึงธรรมเนียมบ้าง, จึ่งต้องขอบใจในการที่ท่านได้มากับฃ้าด้วย.
ยาคส์.	พ่อมหาจำเริญ: ถ้าฉนั้นเรามาพบปะกันให้น้อยที่สุดที่จะทำได้ดีกว่า.
ออร์.	ฃ้าก็ปราถนาให้เราได้เปนคนไม่รู้จักกันยิ่งขึ้นอีก.
ยาคส์.	ฉันขออย่าให้นายทำต้นไม้เสียเพราะเขียนเพลงยาวบนเปลือกอีกเลย.
ออร์.	ฉันขออย่าให้นายทำเพลงยาวของฉันเสียเพราะอ่านเถลไถลอีกเลย.
ยาคส์.	คู่รักของนายชื่อรอสะลินด์ฤๅ?
ออร์.	ฉนั้นเทียว.
ยาคส์.	ฉันไม่ชอบชื่อหล่อน.
ออร์.	เมื่อเฃาตั้งชื่อหล่อนนั้นเฃามิได้ตั้งใจที่จะให้นายชอบเลย.
ยาคส์.	หล่อนสูงสักเท่าไร?
ออร์.	สูงพอเสมอดวงใจของฉัน.
ยาคส์.	นายช่างมีคำตอบอย่างไพเราะไว้มากจริงๆ. นี่บางทีนายจะได้เคยชอบกับพวกเมียช่างทอง, และได้คำเพราะมาจากที่เฃาจาฤกแหวนกระมัง?
ออร์.	หามิได้; แต่ฉันตอบท่านจากคำในรูปพระบท, ที่ตัวท่านเองได้ไปลอกเอาคำถามมานั่นสิ.
ยาคส์.	นายมีปัญญาไว: ฉันนึกว่าดูเหมือนจะทำด้วยตีนนางอัตะลันตากระมัง ? มานั่งกับฉันสักครู่เถิดฤๅ ? แล้วเราจะช่วยกันนินทาโลกที่เปนที่รักของเรา, และบ่นถึงความยากของเรา.
ออร์.	ฃ้าไม่ขอนินทาผู้ใดในโลกนี้นอกจากตัวฃ้าเอง, ซึ่งฃ้ารู้อยู่ว่ามีความชั่วมากน้อยเท่าใด.
ยาคส์.	ความชั่วอย่างร้ายที่สุดที่นายมีก็คือการที่รักผู้หญิง.
ออร์.	นั่นเปนความชั่วที่ฃ้าไม่ขอแลกกับความดอย่างเลิดของท่าน. ฃ้าเบื่อท่านจริงๆ นะ
ยาคส์.	เปนความสัตย์, ฉันกำลังเที่ยวเดินหาคนบ้าคนหนึ่งเมื่อพบนาย.
ออร์.	เฃาจมน้ำอยู่ที่ในธาร: ถ้าท่านมองดูในน้ำคงเห็นคนบ้านั้นแน่แท้.
ยาคส์.	ฉันก็คงจะเห็นแต่รูปตัวฉันเอง.
ออร์.	ซึ่งฃ้าเห็นว่าถ้าไม่เปนบ้าก็ไม่มีตัวเท่านั้น.
ยาคส์.	ฉันไม่อยู่กับนายอีกละ: ลาทีเถิด, สินยอร์รัก.
ออร์.	ฃ้ายินดีที่ท่านจะไป, ลาก่อนละ, มองสิเออร์ เหงา. [ยาคส์เฃ้าโรง.]
รอส.	[พูดกับเซเลีย.] พี่จะพูดกับเฃาอย่างคนหนุ่มคะนอง, และล้อเฃาเล่นบ้างโดยลักษณะนั้น.-นี่แน่ะ, ได้ยินไหม, ชาวดง ?
ออร์.	ได้ยินแล้ว: แกประสงค์อะไร ?
รอส.	แกรู้ไหม, ว่ากี่นาฬิกา ?
ออร์.	แกควรจะถามฉันว่าเวลาเท่าใด, ในดงนี้ไม่มีนาฬิกา.
รอส.	ถ้าฉนั้นในดงนี้ก็ไม่มีผู้รักจริง; เพราะถ้ามีอยู่แล้ว การที่ผู้ตกอยู่ในความรักเฃาถอนใจทุกนาทีและครวญครางทุกชั่วโมงก็เพียงพอเปนมาตราวัดย่างอันเกียจคร้านแห่งเวลาได้ดีเท่ากับนาฬิกา.
ออร์.	ไฉนไม่ว่าย่างอันไวแห่งเวลา ? ถ้าจะกล่าวเช่นนั้นจะถูกกว่าไม่ใช่ฤๅ ?
รอส.	หามิได้เลยนาย: เวลาเดินด้วยย่างต่าง ๆ กันสำหรับคนต่าง ๆ ชนิด. ฃ้าอาจจะบอกท่านได้ว่าสำหรับใครเวลาเดินเหยาะ, สำหรับใครเวลาวิ่งสบัดย่าง, สำหรับใครเวลาวิ่งห้อ, และสำหรับใครเวลานิ่งอยู่.
ออร์.	ฉันขอถามว่าสำหรับใครเวลาจึงจะวิ่งสบัดย่าง ?
รอส.	อ๋อ, เวลาวิ่งสบัดย่างสำหรับนางสาวระหว่างวันที่มั่นกับคู่รักกับวันที่แต่งงานสมรส: ถึงแม้เวลาระหว่างนั้นจะเปนแต่เพียงเจ็ดราตรี, ก็ดูเวลาเดินเหยาะเหย่าจนรู้สึกว่านานเท่ากับเจ็ดปี.
ออร์.	สำหรับใครเล่าเวลาจึ่งจะเดินเหยาะๆ ?
รอส.	สำหรับนักบวชที่ไม่รู้ละติน, และคนมั่งมีที่ไม่เปนโรคตีนบวม; เพราะนักบวชนั้นหลับง่ายเพราะไม่สามารถจะศึกษา, และคนมั่งมีอยู่โดยสบายเพราะไม่มีความเจ็บ; นักบวชไร้วิชาที่ทำให้ผอมและเปลืองแรง, และคนมั่งมีไม่ต้องรับภาระแห่งความขัดสนอย่างหนักน่าเบื่อหน่าย: สำหรับคนสองชนิดนี้แหละเวลาเดินไปอย่างเฉื่อยๆ.
ออร์.	ก็สำหรับใครเล่าเวลาวิ่งห้อ ?
รอส.	สำหรับโจรที่กำลังจะไปที่แตลงแกง; เพราะถึงแม้ว่าจะย่องไปอย่างช้าที่สุดที่จะย่างไปได้, ตัวผู้ร้ายเองก็คงยังรู้สึกว่าไปถึงเร็วเกินไป.
ออร์.	ก็สำหรับใครเล่าเวลานิ่งอยู่ ?
รอส.	สำหรับพวกทนายความในเวลาที่ศาลปิด, เพราะพวกเหล่านี้นอนตั้งแต่ศาลปิดหยุดพักจนกว่าศาลจะเริ่มเปิดใหม่อีกภาคหนึ่ง และในเวลาเช่นนี้เฃาแลไม่เห็นทีเดียวว่าเวลาคล้อยเคลื่อนไป.
ออร์.	เธออยู่ที่ไหน, พ่อหนุ่มน้อยรูปงาม ?
รอส.	ฃ้าอยู่กับนางเมษบาลผู้นี้, ที่เปนน้องสาวของฃ้า: อยู่ที่นี้ณชายดง, เหมือนเชิงชายแห่งกระโปรง.
ออร์.	เธอกำเนิดที่นี้ฤๅ ?
รอส.	ก็เหมือนกระต่ายที่นายเห็นอยู่ในแห่งที่มันกำเนิด.
ออร์.	สำเนียงพูดของเธอดูดีกว่าที่จะร่ำเรียนได้ในถิ่นอันห่างไกลเช่นนี้.
รอส.	นี่ก็มีผู้กล่าวแก่ฃ้าหลายรายแล้ว; แต่ตามความจริง ลุงของฃ้าคนหนึ่งผู้มีศีล, และซึ่งเมื่อหนุ่ม ๆ เคยเปนคนอยู่ในเมือง, ได้สอนฃ้าให้พูดอย่างนี้; ลุงผู้นั้นเปนผู้คุ้นแก่การสมาคมผู้ดี, เพราะณที่นั้นแกได้เคยรักผู้หญิง.
ออร์.	เธอจำได้บ้างหรือไม่ว่าเฃาได้กล่าวว่าสิ่งไรบ้างเปนความชั่วร้ายสำคัญของผู้หญิง ?
รอส.	ไม่ปรากฎว่ามีข้อใดสำคัญยิ่งกว่าข้ออื่นๆ; ล้วนเหมือน ๆ กันราวกับเหรียญทองแดงกึ่งเปนนี, ความชั่วร้ายทุกๆ อันดูร้ายกาจมากที่สุดจนกว่าจะมีความชั่วร้ายอีกอันหนึ่งมาแทนที่ให้เทียบกัน.
ออร์.	ขอจงเล่าให้ฉันฟังบ้างสิ.
รอส.	ไม่ได้, ฃ้าจะยอมให้สรรพะคุณยาของฃ้าไม่ได้นอกจากแก่คนไข้, บัดนี้มีชายผู้หนึ่งซึ่งท่องเที่ยวอยู่ในดงนี้, ที่เที่ยวทำร้ายต้นไม้อ่อน ๆ เสียมาก โดยจาฤกนามรอละลินด์ไว้ที่เปลือก, เอากาพย์ยอเกียรติเที่ยวแขวนไว้ตามพุ่มไม้ฮอทอร์น และเอากลอนเพลงยาวเที่ยวแขวนไว้กับกอหนาม; ทุก ๆ อย่างสรรเสริญนามรอสะลินด์, ให้ตายสินา: ถ้าแม้ฃ้าได้พบชายผู้หลงรักผู้นี้เมื่อใด, ฃ้าก็จะให้ความแนะนำอย่างดีๆ, เพราะเฃานี้แหละดูเปนไข้รักทุกๆ วัน ไม่รู้หาย.
ออร์.	ฃ้านี้เองคือชายผู้ที่รักรึงใจ, ขอเธอจงบอกยาแก้ไข้นั้นแก่ข้าเถิด.
รอส.	ดูนายไม่มีอาการปรากฎอย่างที่ลุงของฃ้าสอนไว้เลยจนอย่างเดียว ลุงได้สอนฃ้าไว้ให้สังเกตชายที่รักหญิง; ข้าเชื่อว่าตัวนายมิได้ตกอยู่ที่ในกรงอันซี่ทำด้วยหญ้านั้นเลย.
ออร์.	ลักษณะที่ว่านั้นเปนอย่างไร ?
รอส.	แก้มตอบ, ซึ่งนายไม่เปน; ตาเขียวและกลวง, ซึ่งนายไม่เปน, ความไม่พอใจพูดกับใคร, ซึ่งนายไม่มี; เครารุรังไม่สะสาง, ซึ่งนายก็ไม่มี; แต่ข้อนี้ฃ้ายอมให้อภัย, เพราะเคราของนายมีน้อยอยู่เองเช่นเดียวกับมฤดกของผู้เปนน้องเฃา: นอกจากนี้ถุงตีนของนายควรจะไม่มีสายรัด, หมวกไม่มีผ้าพัน, ข้อมือเสื้อไม่กลัดดุม, เกือกไม่ผูก และทุกๆ สิ่งในตัวควรที่จะแสดงความระอาใจจนไม่อินังแก่การแต่งตัว; แต่นายหาเปนคนเช่นนั้นไม่; นายออกจะพิถีพิถันในการแต่งกาย, ประหนึ่งว่านายรักตัวเองเสียมากกว่ารักผู้อื่น.
ออร์.	พ่อหนุ่มเอ๋ย, ทำไฉนจึ่งจะให้เธอเชื่อได้ว่าฉันรักผู้หญิงจริงๆ ?
รอส.	ให้ฃ้าเชื่อฉนั้นฤๅ! นายจะทำให้หญิงที่นายรักนั้นเชื่อก็ได้เท่ากัน; และฃ้ารับรองเทียว, ว่านายจะทำให้เจ้าหล่อนเชื่อนั้นง่ายกว่าที่จะให้หล่อนสาระภาพว่าเชื่อ: นี่เปนข้อหนึ่งซึ่งผู้หญิงยังคงลวงหลอกใจของตนเอง. แต่พูดกันจริงๆ เถิด, ท่านนี้หรือเปนผู้ที่เอาเพลงยาวเที่ยวแขวนไว้ตามต้นไม้, ชมเชยรอสะลินด์มากมายนัก ?
ออร์.	พ่อหนุ่ม, ฃ้าขอสาบาลต่อหน้าหัดถ์อันนวลใยของรอสะลินด์, ว่าฃ้านี้คือชายผู้นั้น, ชายผู้เคราะห์ร้ายนั้นแล.
รอส.	แต่แท้จริงนายรักเฃามากเท่าที่กล่าวในบทกลอนนั้น ๆ ฤๅ ?
ออร์.	ทั้งกลอนและคำพูดไม่สามารถจะพรรณนาได้ว่าฃ้ารักมากเพียงไร.
รอส.	ความรักก็เปนแต่ความบ้าเท่านั้น; และฃ้าขอบอกว่าสมควรที่จะถูกตีและถูกขังห้องมืดเช่นเดียวกับคนบ้า: และการที่คนบ้ารักไม่ถูกทรมานและรักษา, ก็เพราะความบ้าเช่นนี้มีอยู่เปนของธรรมดามากนักจนตัวผู้เฆี่ยนเองก็พะวงรักอยู่ด้วยเหมือนกัน. แต่ฃ้ารับจะรักษาโดยให้โอวาท.
ออร์.	เธอเคยรักษาผู้ใดบ้างแล้วหรือโดยวิธีนั้น ?
รอส.	เคยแล้ว, รายหนึ่ง, และโดยอาการเช่นนี้. ฃ้าให้เฃาสมมตตัวฃ้าเปนหญิงที่รักของเฃา; และฃ้าเกณฑ์ให้เฃาเกี้ยวฃ้าทุกวัน: ในเวลานั้น, ตูฃ้าผู้เปนแต่เด็กชายที่โลเล, ก็ทำเศร้า, ทำเปนหญิง, กลับไปกลับมา, กระสันและชอบบ้าง; ปั้นปึ่ง, พูดแปลกๆ, ลุกลน, ทำเขลา, ใจง่าย, เต็มไปด้วยน้ำตา, เต็มไปด้วยยิ้มแย้ม; สำหรับอารมณ์ทุกอย่างมีอะไรบ้างนิดหน่อยและสำหรับไม่มีอารมณ์เปนอะไร ๆ ก็ได้แท้ ๆ, เพราะเด็กชายกับผู้หญิงโดยมากก็เปนสัตว์คล้าย ๆ กัน: ประเดี๋ยวก็ชอบเฃา, ประเดี๋ยวก็ชัง; แล้วบางครั้งก็คบกับเฃา, บางครั้งก็เลี่ยงเสีย, บางทีก็ร้องไห้สงสารเฃา, บางทีก็ถ่มน้ำลายรดเฃา; ดังนี้ ฃ้าขับชู้ของฃ้าให้รอดพ้นไปจากไข้หลงรักไปสู่ความเปนบ้าจริงๆ; นี้คือเฃาเลยละความสุขทั้งปวงในทางโลกย์และออกมาบวชอยู่เสียเลย. และเช่นนี้ข้าได้รักษาเฃาหาย; และโดยวิธีนี้แหละฃ้ารับอาสาที่จะล้างตับของนายให้สอาดเหมือนหัวใจแกะอย่างดี, ไม่ให้มีความรักเหลืออยู่แม้แต่สักจุดเดียว.
ออร์.	ฃ้าไม่อยากจะหายไข้นั้นเลย, พ่อหนุ่ม.
รอส.	แต่ฃ้าอยากรักษานาย, ขอแต่ให้นายเรียกฃ้าว่า รอสะลินด์และไปที่เรือนของฃ้าและเกี้ยวฃ้าทุกวัน.
ออร์.	ด้วยความเชื่อมั่นในความรักของฃ้า, ฃ้าจะไป: ขอจงบอกว่าเรือนของเธออยู่ที่ไหน.
รอส.	มาเดินไปที่นั้นกับฃ้าเถิด ฃ้าจะชี้ให้, และอีกประการหนึ่งนายต้องบอกให้ฃ้าทราบว่านายอยู่แห่งใดในดงนี้. ไปหรือยัง ?
ออร์.	เต็มใจทีเดียว, พ่อหนุ่มน้อย.
รอส.	ไม่ได้, นายต้องเรียกฉันว่ารอสะลินด์, น้องสาว, ไปด้วยกันหรือยัง ? [พากันเฃ้าโรง.]

๑. นางทั้ง ๔ ที่ออกนามณที่นี้เปนนางที่ได้มีชื่อเสียงปรากฎมาในตำนานและนิทานโรมและกรีกโบราณ: (๑) เฮเลน, งามเลิดในแดนกรีซ. แต่ใจชั่วตามชู้ไป. จนเปนเหตุให้เกิดสงครามระหว่างกรีซกับตรอย; (๒) เค๎ลโอปาตรา, นางพญาเมืองไอยคุปต์, มีสง่าทำให้คนรัก; (๓) อัตะลันตา, บุตรีอิอาโสสเจ้านครอาร์คาเดีย, เปนผู้ที่รูปงามและวิ่งเรวที่สุดในโลก: ในที่นี้ที่ว่าสมบัติประเสริฐของนางนี้น่าจะหมายความว่าโฉมงาม: ( 4 ) ลูเค๎รชิยา, เปนหญิงชาวโรม ซึ่งตาร์ควินัสผู้เปนใหญ่ในกรุงโรมพยายามเกี้ยวเท่าใดก็ไม่ยินยอม: ตาร์ควินัสจึงฉุดไปด้วยกำลัง, แล้วนางนั้นฆ่าตัวเสียเพื่อล้างอาย. เลยเปนเหตุให้ตาร์ควินัสถูกเนรเทศ. ↩
๒. การ์กันตูวา เปนตัวอสูรในเรื่องนิทานเปรียบเทียบอัน ๑, ซึ่งคนชาวฝรั่งเศสชื่อ ฟรังซัวส์ ราบเลส์ (Francois Rabelais.) เปนผู้แต่ง. ราบเลส์เกิดเมื่อปี พ.ศ. ๒๐๒๖, ตายเมื่อ พ.ศ. ๒๐๗๖. ↩
๓. “เฃาเปนชายที่พระเปนเจ้าสร้างฤๅ ?” หมายความว่าเปนผู้ชายจริงๆ, ไม่ใช่เปนชายแต่เพราะเครื่องแต่งตัวฉนั้นฤๅ. ↩

เรื่องตามใจท่าน

ตอนที่ ๒

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ

ตอนที่ ๒

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ