ตอนที่ ๑
ฉาก: สวนในบ้านของออลิเวอร์. |
|
ออร์ลันโด กับ อะดัม ออก. |
|
ออร์. | ตามที่ฉันทำได้นะ, อะดัม, ข้อความเปนเช่นนี้: ในพินัยกรรมท่านบิดาได้ให้เงินฉันเพียงพันเคราน์, และตามที่แกได้กล่าวมา, สั่งพี่ชายของฉันไว้, ด้วยพรของท่าน, ให้เลี้ยงฉันให้ดี: นี่แหละเปนหัวข้อแห่งความสลดใจของฉัน. พี่ชายใหญ่ได้ส่งยาคส์พี่ของฉันไปไว้ในโรงเรียน, และมีฃ่าวคราวสรรเสริญเฃามามาก: ในส่วนตัวฉัน, พี่ชายได้เลี้ยงไว้เปนคนบ้านนอกอยู่กับบ้าน, หรือถ้าจะว่าไปตามจริงแล้วก็ต้องว่า เอาฉันไว้ที่บ้านโดยมิได้เลี้ยงดูเลย; เพราะว่าการที่เอาไว้ไม่ผิดอะไรกับเอาโคไว้ในคอกฉนี้, จะเรียกว่าเปนการเลี้ยงดูที่ควรแก่ลูกผู้ดีมีสกุลเช่นฉันฉนั้นละฤๅ ? ม้าของเฃาเลี้ยงดีกว่าเสียอีก; เพราะว่านอกจากการที่ได้กินอิ่มหนำสำราญ, ม้านั้น ๆ ยังได้รับความฝึกสอนกิริยา, และได้จ้างสารถีด้วยเงินมากๆเพื่อขี่ขับ: แต่ตัวฉันผู้เปนน้องเฃานั้นสิ ไม่ได้รับผลอะไรจากเฃานอกจากความเติบโต; ในฐานนี้ปศุสัตว์ของเฃาที่บนกองมูลก็ได้รับบุญคุณของเฃาเท่า ๆ กับฉัน นอกจากสิ่งซึ่งพี่มิได้ให้อย่างฟุ่มเฟือย, สมบัติที่ฉันได้รับมาจากธรรมะชาติก็ดูประหนึ่งว่าพี่ชายเฃาแย่งเอาไปเสียด้วยอาการที่เฃาเลี้ยงฉัน: เฃาเกณฑ์ให้ฉันกินกับขี้ฃ้าของเฃา, เกียจกันไม่นับฉันเปนน้อง, และทำลายคุณะสมบัติอย่างผู้ดีที่ฉันมีติดตัวมาด้วยวิธีเลี้ยงดูฉัน. นี่แหละ, อะดัม, เปนสิ่งซึ่งทำให้ฉันโทมะนัส; และเจตะภูตของท่านบิดา, ซึ่งฉันเฃ้าใจว่ามาสิงอยู่ในตัวฉัน, เริ่มจะรู้สึกขัดแขงต่อความกดขี่อันนี้: ฉันจะไม่ยอมทนอีกต่อไป, แต่ก็ยังหารู้ไม่ว่าจะหาหนทางหลีกเลี่ยงได้ฉันใด. |
อะดัม. | โน่นแน่นายของกระผม, พี่ชายของคุณ, มาแล้ว. |
ออร์. | หลีกไปเสียหน่อยเถิด, อะดัม, แล้วแกจะได้ฟังว่าเฃาเร้าฉันอย่างไร. |
ออลิเวอร์ ออก. |
|
ออลิ. | นี่แน่ะ ! เจ้าทำอะไรอยู่ที่นี่ ? |
ออร์. | เปล่า, ฃ้าพเจ้าไม่ได้รับความสั่งสอนให้ทำอะไรเลย. |
ออลิ. | ก็อะไรทำให้เจ้าเสียเล่า ? |
ออร์. | ผมกำลังช่วยพี่ทำลายสิ่งซึ่งพระเปนเจ้าได้สร้างขึ้น, คือน้องผู้ยากและไร้คุณะสมบัติของพี่เอง, ด้วยความเกี่ยวคร้าน. |
ออลิ. | ถ้าฉนั้นจงหาอะไรทำให้ดีกว่านั้น, และไปตายโหงเสียทีเถิด. |
ออร์. | จะให้ผมเลี้ยงหมูของพี่และกินรำกับมันฤๅ ? ผมได้ผลาญทรัพย์ส่วนใดบ้างแล้ว, จึ่งต้องมาตกยากอยู่เช่นนี้ ? |
ออลิ. | เจ้ารู้หรือไม่ว่าเจ้าอยู่แห่งใด ? |
ออร์. | ทราบแล้วขอรับ; อยู่ในสวนผลไม้ของพี่. |
ออลิ. | เจ้ารู้หรือไม่ว่าอยู่จำเพาะหน้าผู้ใด ? |
ออร์. | ทราบดีกว่าผู้ที่ฉันอยู่จำเพาะหน้านั้นเสียอีก. ฉันรู้อยู่ดีว่าท่านเปนพี่ชายใหญ่ของฉัน; และด้วยลักษณะแห่งเลือกผู้ดี พี่ก็ควรจะรู้จักฉันบ้าง. ธรรมเนียมของชาติต่างๆ ยอมให้พี่ดีกว่าฉัน, เพราะเปนบุตร์หัวปี; แต่ถึงแม้จะมีพี่อีกญี่สิบคนระหว่างเราทั้งสอง ประเพณีอันเดียวกันนั้นจะได้ลบล้างเลือดผู้ดีของฉันก็หามิได้: ฉันมีเลือดท่านบิดาอยู่ในตัวเท่าๆกับพี่; แต่ฉันก็ยอมรับว่า การที่พี่ได้เกิดก่อนทำให้พี่ควรได้รับความเคารพซึ่งท่านบิดาเคยได้รับนั้นมากกว่าฉัน. |
ออลิ. | เอ๊ะ ! อ้ายเด็กนี่ ! |
ออร์. | นี่แน่, นี่แน่, พี่, ในทางนี้พี่อ่อนกว่าฉันละ๑ |
ออลิ. | จะมาทำร้ายกูทีเดียวหรือ, อ้ายอัปรีย์ ? |
ออร์. | ฉันไม่ใช่คนอัปรีย์, ฉันเปนบุตร์คนเล็กของ เซอร์ โรลันด์ เดอะ บัวส์; ท่านผู้นั้นเปนบิดาของฉัน, และถ้าผู้ใดกล่าวว่าท่านบิดานั้นมีบุตร์เปนคนอัปรีย์ ผู้นั้นเองแหละเปนคนอัปรีย์ตรีคูณ. ถ้าแม้ว่าแกมิใช่พี่ของฉันแล้ว, ฉันคงจะไม่ปล่อยมือนี้จากคอของแกจนกว่ามืออีกฃ้างหนึ่งจะได้ดึงเอาลิ้นของแกออกมาจากปากเพราะกล่าวเช่นนั้น; นี่แกด่าตัวแกเองด้วยมิใช่ฤๅ ? |
อะดัม. | นายขอรับ, อดโทโษเสียเถิด: จงรำลึกถึงท่านบิดา, และที่กันเสียเถิด. |
ออลิ. | บอกว่าให้ปล่อยกู ! |
ออร์. | ฉันจะไม่ปล่อยจนกว่าฉันจะพอใจ: แกต้องฟังฉัน, ท่านบิดาได้สั่งแกไว้ในพินัยกรรมให้จัดให้ฉันได้รับความอบรมดี: แกได้อบรมฉันเหมือนชาวนา, และลบล้างและแฝงบรรดาคุณะสมบัติอย่างผู้ดีเสียจากฉัน. วิญญาณของท่านบิดาได้เติบโตขึ้นแล้วในตัวฉัน, และฉันจะยอมอดทนต่อไปอีกไม่ได้แล้ว: ฉนั้นขอให้ฉันได้รับศึกษาอย่างที่ควรแก่กุลบุตร์, หรือมฉนั้นก็จงให้ฉันได้รับส่วนมฤดกอันน้อยเท่าที่ท่านบิดาให้ไว้แก่ฉันโดยพินัยกรรม, ด้วยมฤดกนั้นฉันจะได้ไปแสวงหาทางเจริญของฉันเอง. |
ออลิ. | แล้วต่อนั้นไปเจ้าจะทำอย่างไร ? เมื่อมฤดกหมดแล้วจะเที่ยวขอทานฉนั้นฤๅ ? ก็ตามทีเถิด, จงเฃ้าไปในเรือน: ฃ้าจะไม่ต้องร้อนใจเพื่อเจ้าต่อไปอีกเท่าใดแล้ว, เจ้าจะได้สมปราถนาส่วนหนึ่งละ: เวลานี้ขอให้ไปเถิด. |
ออร์. | ฉันก็ไม่อยากจะกวนพี่ยิ่งไปกว่าที่สำหรับประโยชน์ของตัวฉันเอง. |
ออลิ. | เจ้าก็จงไปกับเฃาเถิด, อ้ายหมาเถ้า. |
อะดัม. | นี่การถูกด่าว่า “อ้ายหมาเถ้า” หรือเปนบำเหน็จของผม ? จริงทีเดียวผมได้รับใช้นายมาจนฟันหักแล้ว. ขอพระผู้เปนเจ้าจงทรงคุ้มเกรงรักษานายเก่าของผมเถิด! ท่านคงจะไม่กล่าวคำเช่นนี้เปนแน่แท้ |
[ออร์ลันโด กับ อะดัม เฃ้าโรง.] |
|
ออลิ. | เปนได้ถึงเช่นนี้ละฤๅ ? จะเริ่มอวดดีกับกูละฤๅ ? กูจะวางยาแก้โรคของมึง, และจะไม่ให้เงินพันเคราน์นั้นด้วย เฮ้ย, เด็นนิส ! |
เด็นนิส ออก. |
|
เด็น. | พระคุณให้หาหรือขอรับ ? |
ออลิ. | ชาร์ลส๎, คนมวยปล้ำของเจ้าหลวง, ยังไม่ได้มาหากูฤๅ? |
เด็น. | ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด, เฃามาคอยอยู่ที่ประตูและรับเร้าจะเฃ้ามาหาพระคุณ. |
ออลิ. | ไปเรียกเฃามา. [เด็นนิส เฃ้าโรง.] นี้จะเปนหนทางดี, และพรุ่งนี้เองเปนวันมีมวยปล้ำ. |
ชาร์ลส๎ ออก. |
|
ชาร์. | ขอให้พระคุณมีความเจริญ. |
ออลิ. | นี่แน่, มองสิเออร์ ชาร์ลส๎, มีฃ่าวใหม่อะไรบ้างที่ราชสำนัก. |
ชาร์. | ฃ่าวที่ราชสำนักไม่มีอะไรหามิได้, ขอรับ, นอกจากฃ่าวเก่า, คือ เจ้าหลวงเก่าได้ถูกอนุชาผู้เปนเจ้าหลวงใหม่เนรเทศไปแล้ว, และขุนนางผู้จงรักสามหรือสี่คนได้เนรเทศตนเองด้วยความเต็มใจตามออกไปด้วย, และเจ้าหลวงใหม่ได้ริบบรรดาที่ดินและทรัพย์สมบัติของเฃาทั้งหมด; ดังนี้เจ้าหลวงจึ่งตามใจให้ไปเที่ยวซัดเซคเณจร. |
ออลิ. | กล่าวได้หรือไม่ว่ารอสะลินด์, ธิดาของเจ้าหลวง, ได้ถูกเนรเทศไปกับบิดาหรือหาไม่ ? |
ชาร์. | หาไม่; เพราะธิดาของเจ้าหลวงใหม่, ผู้เปนน้อง, รักใคร่นางนั้นมาก, เพราะได้เปนเพื่อนเล่นด้วยกันมาตั้งแต่ยังอยู่ในเปล, ฉนั้นดูเหมือนน่าจะตามออกไปจากนครด้วย, หรือถ้ามิได้ไปด้วยก็อาจจะถึงตาย. เจ้าหญิงนั้นจึ่งยังคงอยู่ในราชสำนัก, และเจ้าอาว์ที่รักใคร่ไม่น้อยกว่าธิดาของเธอเอง; และบรรดาหญิงจะหาไหนที่รักกันเท่าสองนางนั้น ยากนัก. |
ออลิ. | เจ้าหลวงเก่าจะไปอยู่หนไหนเล่า ? |
ชาร์. | เฃากล่าวกันว่าเธอไปอยู่แล้วที่ในดงอาร์เด็น๒ และมีบริวารอยู่ไม่น้อย; และณที่นั้นเฃาอยู่กันคล้าย ๆ รอบินฮูด ในประเทศอังกฤษก่อนนี้:๓ เฃาเล่ากันว่าชายหนุ่ม ๆ ผู้ดีได้พากันเฃ้าไปหาเจ้าหลวงนั้นหลาย ๆ คนทุกวัน, และเฃาอยู่กินกันอย่างสำราญปราศจากความรำคาญใจ, เช่นเดียวกับเมื่ออยู่ในบ้านในเมืองฉนั้น. |
ออลิ. | นายจะปล้ำต่อหน้าเจ้าหลวงใหม่พรุ่งนี้ละมิใช่ฤๅ ? |
ชาร์. | ขอรับ, ผมจะได้ถวายตัว; และผมได้มาเพื่อบอกท่านให้ทราบ, ผมได้ทราบฃ่าวทางลับ ว่าออร์ลันโดน้องชายของท่านมีความตั้งใจที่จะปลอมตัวเฃ้าไปลองแรงกับผมสักนอนหนึ่ง, พรุ่งนี้นะขอรับ, ผมปล้ำสำหรับเอาชื่อเสียง; และผู้ใดที่รอดไปจากผมได้โดยแขนขาไม่หักสักฃ้างหนึ่งแล้วก็จะนับว่าเก่งมาก. น้องของนายยังหนุ่มและอ่อนอยู่ และเพราะผมรักนาย, ผมก็จะไม่เต็มใจทำให้เฃาแพ้, ซึ่งถ้าแม้เฃาขืนเฃ้าไปผมก็จะต้องกระทำเพื่อรักษาเกียรติคุณ ของตัวผม: ฉนั้น, เพราะผมรักนาย, ผมจึ่งได้มาณที่นี้เพื่อบอกให้นายทราบเค้า, เพื่อนายจะได้ห้ามปรามน้องมิให้ไปตามความคิด, หรือมิฉนั้นก็จะต้องทนความอายซึ่งน้องผู้นั้นอาจได้รับ; ข้อนั้นเปนข้อที่เฃาแส่หาเอง และเปนสิ่งซึ่งผมมิได้ปราถนาเลย. |
ออลิ. | ชาร์ลส๎, ฉันขอบใจที่มีไมตรีจิตแก่ตัวฉัน, ซึ่งแกคงจะได้เห็นว่าฉันจะตอบแทนด้วยไมตรียิ่ง. ฉันเองได้ทราบความปราถนาของน้องชายฉันแล้วในข้อนี้, และได้ใช้อุบายนานาเพื่อห้ามปรามมิให้เฃาทำเช่นนั้น, แต่เฃาก็หาเชื่อฟังไม่, ฉันขอบอกให้แกทราบนะชาร์ลส๎:- เฃาเปนคนดื้อที่สุดในเมืองฝรั่งเศส; เต็มไปด้วยความมักใหญ่, เปนคนมักเอาอย่างคุณะสมบัติของผู้อื่นเพราะความฤศยา, มุ่งร้ายโดยทางลับและอย่างร้ายกาจต่อฉันผู้เปนพี่ของเฃาแท้ ๆ: เหตุฉนี้แกจงใช้วิจารณของแกเองเถิด; ส่วนฉันถ้าแกจะหักคอเฃาเสียหรือหักนิ้วก็เท่าๆ กัน. และแกควรจะคอยระวังไว้; เพราะว่าถ้าแม้แกทำให้เฃาได้รับความอายแม้แต่สักเล็กน้อย, หรือถ้าเฃายังมิได้เอาเปรียบแกได้อย่างมากๆแล้ว, เฃาก็คงจะเล่นงานแกด้วยยาพิษ, ล่อลวงแกด้วยกลมายาอย่างใดอย่างหนึ่ง, และองจะไม่ทิ้งแกจนกว่าจะได้เอาชีวิตเสียได้แล้วด้วยวิธีลับอย่างใดอย่างหนึ่ง; เพราะฉนั้นฉันขอบอกอย่างจริงใจ, และฉันเกือบจะกลั้นน้ำตามได้เมื่อพูดเช่นนี้, ว่าในเวลานี้ไม่มีใครเลยที่จะเปนคนหนุ่มอันมีใจเหี้ยมโหดเท่าเฃา. ฉันพูดถึงเฃาเช่นนี้อย่างฉันพี่น้อง; แต่ถ้าฉันบรรยายถึงเฃาโดยพิศดารให้แกฟังตามที่เฃาเปนจริงแล้ว ฉันก็จะต้องหน้าชาและร้องไห้, และแกก็จะต้องหน้าเผือดและนึกประหลาดใจ. |
ชาร์. | ผมดีใจนักหนาที่ผมได้มาหาท่านณที่นี้. ถ้าแม้เฃาเฃ้าไปพรุ่งนี้, ผมจะให้เฃาได้รับสิ่งซึ่งควรแก่เฃา, ถ้าเฃาเดินได้โดยลำพังอีกต่อไปฃ้างหน้าผมก็จะไม่ปล้ำเอารางวัลอีกต่อไป ดังนี้, ผมขอลาพระคุณก่อน. |
ออลิ. | ไปดีเถิดชาร์ลส๎, [ชาร์ลส๎ เฃ้าโรง] บัดนี้เราจะต้องไปยุยงอ้ายนักเลง: ขอให้ได้เห็นมันล่มจมเถิด; เพราะว่าไม่รู้ว่าเพื่อเหตุใด ใจของเราเกลียดอะไรไม่เท่ามันอีกแล้ว. แต่มันก็มีมรรยาทดีอยู่; ไม่เคยศึกษา, แต่ปัญญามันก็มี; เต็มไปด้วยความมุ่งดี; มีคนทุกชนิดรักใคร่เปนอันมาก; และแท้จริงมันเปนที่ถูกใจโลก, และสำคัญที่สุดคือถูกใจคนของเราเอง, ซึ่งรู้จักมันดียิ่งกว่าใคร ๆ, จนทำให้ตัวเราเองถูกดูหมิ่นมากทีเดียว: แต่จะต้องไม่ให้เปนฉนี้ต่อไปอีกนาน; คนมวยปล้ำผู้นี้จะเปนผู้แก้ได้ทั้งสิ้น: บัดนี้ไม่มีอะไรเหลือนอกจากที่เราเองจะยุยงอ้ายหนุ่มให้มันเฃ้าไป; ซึ่งเราจะไปกระทำณบัดนี้. [เฃ้าโรง.] |
-
๑. หมายความว่า ถึงจะแก่กว่าในทางอายุอ่อนกว่าในทางกำลัง. ↩
-
๒. ในเรื่องลครบอกสถานที่ไว้ว่าดงอาร์เดนน์ส์ (Ardennes) ในแดนฟลานเด้อร์, แต่สันนิษฐานว่าในข้อความชมดงดูหมือนเชกส๎เปียร์ จะคำนึงถึงดงอาร์เดน (Forest of Arden) ในมณฑลวอริคก์เซอร์, อังกฤษ, ซึ่งอยู่ใกล้เมืองสแต๎รตฟอร์ด-อ็อน-เอวอน, เมืองกำเนิดของตนเอง. ↩
-
๓. ตามตำนานเล่าสู่กันต่อๆ มาในประเทศอังกฤษว่า รอบิน ฮูด เดิมเปนขุนนาง, แต่ได้ประพฤติผิดกฎหมายโดยดาลโทษะ, แล้วเลยหนีออกไปเปนนายซ่องอยู่ในดงเชอร์วูด, และเฝ้าแต่คอยปล้นบาดหลวงกับขุนนางที่กดขี่คนจน, เอาเงินที่ปล้นได้นั้นแจกแก่คนที่ขัดสน, คนจึงนิยมไปเฃ้าเปนลูกสมุนมาก. ↩