๕ นิทานเรื่องกาขออาศัยนกกระทุงพัก

ณะกาลก่อนยังมีต้นไม้ยางต้น ๑ มีกิ่งสาขาพิศาลสูง ๓๐ วา อยู่แทบใกล้เมืองพาราณสี มีนกกระทุงทองคำจำพวก ๑ อาศรัยทำรังอยู่บนต้นไม้ยางนั้น อยู่เปนสุขมาช้านานไม่มีผู้ใดเบียดเบียนทำอันตรายได้

ณะกาลวัน ๑ เวลาจะใกล้สนธยากาล มีกาสวามีภรรยา ๒ ตัว ไปเที่ยวหาผลไม้ มาจวนเวลาจะพลบค่ำจะไปรังตัวมิทัน จึงว่าแก่นกกระทุงว่า ท่านจงเมตตาข้าพเจ้าเถิด ข้าพเจ้าจะขออาศัยนอนด้วยสักคืน ๑ แต่พอเวลารุ่งเช้าแล้วจะลาไป นกกระทุงจึงว่า คำผู้เฒ่าท่านสอนไว้ว่า ปักษีจรซัดพลัดมา แม้นไม่รู้จักคุ้นเคยจะมาขออาศัยอยู่ในสถานที่อยู่ของเราอย่าให้รับ

กาจึงอ้อนวอนว่า ท่านผู้เปนสัปุรุษ ให้ที่อาศัยอยู่แก่ข้าพเจ้า เพียงค่าคบไม้ยางสักคืน ๑ เถิด

นกกระทุงเสียอ้อนวอนมิได้ ก็ยอมอนุญาตให้กานอนอยู่ที่ค่าคบไม้ยาง ครั้นเวลาจะใกล้รุ่งกาทั้ง ๒ ก็ถ่ายอุจจาระลงไว้ในค่าคบไม้แล้วไป ครั้นฝนตกต้องผลไทรซึ่งเปนอุจจาระกาก็งอกงามขึ้น ครั้นไม้ไทรเจริญใหญ่มีรากย้อยยานลงถึงแผ่นดิน พรานนกผู้ ๑ เดิรมาเห็นก็ปีนรากไทรขึ้นไปฆ่านกกระทุงทั้งหลายมาสู่บุตรภรรยาขายเลี้ยงชีวิต

อ้นว่ากาอัปมงคล แม้นผู้ใดสมาคมแลฟังถ้อยคำ ความฉิบหายก็จะถึงตัวดุจดังนกกระทุง

นกแขกเต้าจึงว่าแก่นกกาเรียนว่า เมื่อท่านติเตียนกาเสีย แลท่านมายกว่ากาดีแล้วจงชักนิทานคุณกามา เราจะขอฟัง

ขณะนั้นนกกาเรียนก็อัปภาคแก่นกแขกเต้า ๆ ก็ได้ความสิริศักดิ์ในท่ามกลางนกทั้งหลาย

นกสาลิกาตัว ๑ จึงกล่าวว่า แน่ะท่านทั้งหลาย อันว่านกแขกเต้ามีปัญญา รู้อย่างธรรมเนียมโบราณ ครั้งนี้มีชัยชนะนกกาเรียน ควรเราทั้งหลายจะตั้งนกแขกเต้าให้เปนอธิบดี จะได้ช่วยสุขทุกข์ญาติทั้งหลายให้เปนสุขสืบไป

นกทั้งหลายก็ถามว่า นกแขกเต้ามีปัญญาอย่างไรบ้าง

นกสาลิกาจึงเล่านิยายถึงนกแขกเต้า ให้นกทั้งหลายฟังดังนี้ว่า