- คำนำ
- ประวัติพระยาสุริยเดชวิเศษฤทธิ์ ฯ
- นิทานเรื่องนำ
- ๑ นิทานเรื่องกาแต่งงารกับหงส์
- ๒ นิทานเรื่องหงส์หามเต่า
- ๓ นิทานเรื่องกาวิดน้ำทเล
- ๔ นิทานเรื่องปุโรหิตผูกเวรกา
- ๕ นิทานเรื่องกาขออาศัยนกกระทุงพัก
- ๖ นิทานเรื่องนกแขกเต้าอาสาไปเอามะม่วงหิมพานต์
- ๗ นิทานเรื่องนกแขกเต้ากับมาณพอกตัญญู
- ๘ นิทานเรื่องฤษีทุศีลติดใจแกงนกพิราบ
- ๙ นิทานเรื่องมาณพชาวชนบททำคุณแก่งูเห่า
- ๑๐ นิทานเรื่องนกกระทาเปนครู
- ๑๑ นิทานเรื่องฤษีปลอมกินนกกระทา
- ๑๒ นิทานเรื่องตั้งแร้งเปนพระยา
- ๑๓ นิทานเรื่องแมวจำศีล
- ๑๔ นิทานเรื่องทำชอบเปนผิด
- ๑๕ นิทานเรื่องทำคุณเปนโทษ
- ๑๖ นิทานเรื่องโปรดสัตว์ได้บาป
- ๑๗ นิทานเรื่องทำดีเปนคุณ
- ๑๘ นิทานเรื่องวิชาเสื่อมเพราะโกหก
- ๑๙ นิทานเรื่องนกกางเขนตกฟองที่หาดทราย
- ๒๐ นิทานเรื่องนกไส้กับช้าง
- ๒๑ นิทานเรื่องแร้งแต่งงารกับนกไส้
- ๒๒ นิทานเรื่องเทวพรหมากับโลกพรหมา
- ๒๓ นิทานเรื่องคนใช้ของรัตนเศรษฐี
- ๒๔ นิทานเรื่องนกมูลไถกับเหยี่ยว
๑๔ นิทานเรื่องทำชอบเปนผิด
ณะกาลก่อนทุรพลสวามีภรรยา มีบุตรหญิงคน ๑ อายุได้ ๑๐ เดือน มารดาเปนโรคกล้าถึงแก่กรรม ยังแต่ทุรพลมาณพผู้บิดาเลี้ยงบุตรอยู่กับพังพอนตัว ๑ อาศัยปลูกทับอยู่แดนคันธารนคร ทุรพลมาณพนั้นไปเที่ยวหาอาหาร เอาบุตรใส่เปลไว้ให้พังพอนอยู่เฝ้ารักษา
กาลวัน ๑ ทุรพลมาณพไปอาบน้ำชำระกาย มีงู!ห่าตัว ๑ สูดขึ้นบนเปล พังพอนเห็นก็ไล่ขบงูเห่า ๆ ก็ขบทารกในเปลถึงแก่ความตาย งูนั้นพังพอนก็ขบตายอยู่ใต้เบาะในเปล พังพอนก็รักษาบุตร์อยู่ข้างเปลนั้น ทุรพลมาณพนั้นครั้นกลับมาจากท่าน้ำ เห็นบุตรของตนตายอยู่ในเปลก็ตกใจ ดูรอยแผลแลโลหิตย้อยหยดอยู่ที่ตัวบุตรแลเบาะปรากฎดังนั้น ก็สำคัญว่าพังพอนขบบุตรตนให้ถึงแก่ความตาย ทุรพลมาณพก็โกรธจับไม้ตีพังพอนตาย แล้วก็ยกบุตรขึ้นจากเปลเพื่อจะไปฝังเสีย จึงเห็นงูเห่าซึ่งพังพอนขบตายอยู่ในเบาะเปล จึงรู้ว่างูเห่าขบบุตรตนตาย แลทุรพลมาณพก็มีความโศกเปนสองซ้ำ ด้วยปราศจากบุตรแล้วแลมิได้พิจารณา มาฆ่าพังพอนอันหาโทษมิได้ให้ถึงแก่ความตาย แลทุรพลมาณพนั้นก็มีความโทมนัส ละบ้านช่องของตนเสียเที่ยวไปอาศัยอยู่ยังบ้านอื่น
นกดุเหว่าก็เล่านิยายผู้ทำคุณเปนโทษ ให้นกทั้งหลายฟังต่อไปว่า