๒๔ นิทานเรื่องนกมูลไถกับเหยี่ยว

ณะกาลก่อนมีนกมูลไถตัว ๑ สอนลูกว่า เจ้าเกิดมาหาที่พึ่งมิได้ เจ้าจะหาอาหารเลี้ยงชีวิต จงหากินที่ระแหงพอจะบังตัวเจ้าได้ เจ้าจงหากินในที่อันนั้นเถิด จึงจะพ้นภัยอันตรายแห่งเจ้า

ยังมีแม่เหยี่ยวตัว ๑ สอนลูกว่า เจ้าจะหากินไปข้างหน้า ถ้าผู้ใดทำความชอบตั้งอยู่ในคำสอนบิดามารดาแล้ว เจ้าอย่าได้ทำอันตรายแก่ผู้นั้นเลย ถ้าเจ้าทำอันตราย ความฉิบหายก็จะบังเกิดแก่ตัวเจ้า ครั้นนกทั้งสองสอนลูกแล้ว ต่างตนก็ถึงแก่ความตาย ลูกนกมูลไถก็หาอาหารกินตามคำมารดาสอน จึงดูที่ระแหงพอจะบังตนได้ก็ลงกินอยู่ที่นั้น ก็ได้ความสุขสำราญอยู่ทุกเมื่อ

ครั้นอยู่มาวัน ๑ ลูกนกมูลไถคิดว่า เราหากินในที่ระแหงตามคำมารดาสอนก็ช้านานมาแล้ว เราจะออกไปหากินในที่แจ้งบ้างเถิด วันนั้นลูกเหยี่ยวจับอยู่ที่กิ่งพฤกษา แลเห็นลูกนกมูลไถออกไปหากินที่แจ้ง เหยี่ยวก็ฉาบลงมาจับเอาลูกนกมูลไถ ๆ รำพึงถึงคำมารดาว่าเรามิได้ตั้งอยู่ในคำสอน จึงถึงความฉิบหายในครั้งนี้ ลูกนกมูลไถเสียใจจึงร้องน้ำตาตกถูกเท้าเหยี่ยว ๆ จึงว่ากับลูกนกมูลไถว่า เกิดมาเปนชายกลัวความตายฤๅจึงร้องไห้ ลูกนกมูลไถจึงตอบเหยี่ยวว่า เรามิได้กลัวความตายดอก เรามีความน้อยใจแก่ตัวเราเอง ด้วยมารดาสอนเรา ๆ มิได้ฟังคำมารดาเรา ๆ มาละคำมารดาสอนเสีย เราออกมาหากินในที่แจ้งท่านจึงจับเอาตัวเรามาได้ ถ้าเราฟังคำมารดาเราแล้วที่ไหนท่านจะจับเอาตัวเรามาได้ ลูกนกมูลไถก็เชื่อลงในคำมารดาสอนเปนที่พึ่งโดยจริง ลูกเหยี่ยวจึงว่าแก่ลูกนกมูลไถว่า เองจงไปอยู่ที่ชอบตามคำมารดาเองสอนเหมือนเองกล่าวนั้นเถิด เราจะเอาเปนอาหารให้จงได้ ลูกนกมูลไถจึงกล่าวว่า ถ้ากระนั้นท่านจงปล่อยเราลงไปเถิด ลูกนกมูลไถให้สัญญาแก่ลูกเหยี่ยวแล้ว ลูกเหยี่ยวก็ปล่อยลูกนกมูลไถลงไปอยู่ที่ระแหงพอจะบังตัวได้ ก็เอาตัวลอดลงไปอยู่ที่นั้นแล้วร้องบอกแก่เหยี่ยวว่า บัดนี้เราได้ที่ชอบกลตามคำมารดาเราสอนแล้ว ท่านจะทำประการใดก็ตามปัญญาของท่านเถิด เหยี่ยวได้ฟังดังนั้นก็ลืมคำมารดาสอนเสีย เกิดโทษะขึ้นมาก็บินฉาบลงไปด้วยกำลัง หวังจะเอาลูกนกมูลไถเปนอาหารให้จงได้ อกเหยี่ยวก็กระทบปถพีถึงแก่ความตายในที่นั้น แม่นกอินทรีจึงว่าแก่ลูกนกว่า เจ้าจงรู้เถิดบุทคลผู้ใดทำความเพียรแล้วมาละความเพียรเสีย แลมีใจจะใคร่ทำความเพียรต่อไป เชื่อมั่นคงอิกเหมือนลูกนกมูลไถเช่นนั้น แลกลับมาคิดถึงคำมารดาสอนแล้วก็กลับทำความเพียรเอาตัวรอดจากความตายได้ บุรุษที่อยู่กับเศรษฐีเอาทรัพย์ของเศรษฐีหนีไปแล้วคืนมาหาเศรษฐี แล้วคิดว่าถ้าเศรษฐีไว้ใจเรา ๆ จะเก็บเอาทรัพย์เศรษฐีหนีไปอิก บุรุษนั้นกลับมาหาเศรษฐีดังเก่า ในใจจะคิดร้ายเศรษฐีนั้นแล้วจะ หนีไป แลมืจิตต์ไม่ซื่อตรงต่อเศรษฐี ๆ จึงมิได้ไว้ใจบุรุษผู้นั้น จึงให้จำไว้จนตาย เจ้ารู้ด้วยประการดังนี้เถิด

ลูกนกจึงถามมารดาว่า ท่านผู้กระทำความเพียรอันผ่องใสอยู่แล้วแลมาละความเพียรเสียประกอบด้วยมลทิน แลจะเอาตัวมาประดับอาภรณ์จะงามเหมือนดังเก่าฤๅ ท่านว่าผู้กระทำความเพียรมาก่อนแล้วมาละความเพียรเสีย แล้วจะคืนเข้ามาทำความเพียรต่อไปเล่า ท่านว่าได้นั้นข้ายังสงสัยอยู่

แม่นกอินทรีจึงว่าแก่ลูกนกว่า บุทคลผู้ใดจะทำความเพียรสืบไป ถึงว่าตัวเปนมลทินโสโครกอยู่ก็ดี ให้ชำระตัวเสียก่อนด้วยน้ำ ๓ ประการ

ลูกนกจึงถามแม่นกว่า น้ำ ๓ ประการคือน้ำอันใดบ้าง

แม่นกอินทรีจึงว่า น้ำ ๓ ประการนั้น คือน้ำบุรุษลึงค์ ๑ น้ำอิตถีลึงค์๑ น้ำนปุงสกะลึงค์๑ แลน้ำ ๓ ประการนี้เจ้าจงรู้เถิด

ลูกนกจึงถามสืบไปว่า น้าบุรุษลึงค์นั้นคือน้ำอันใด น้ำอิตถีลึงค์นั้นคือน้ำอันใด

แม่นกจึงบอกแก่ลูกนกว่า น้ำบุรุษลึงค์นั้น คือน้ำธารน้ำคลอง น้ำอิตถีลึงค์นั้น คือน้ำในแม่น้ำ น้ำนปุงสกะลึงค์นั้น คือน้ำสระแลบ่อ ถ้าจะชำระตัวให้เกิดสิริ ให้เอาน้ำบุรุษลึงค์ชำระ เมื่อจะชำระนั้นให้เอาภาชนะอันสอาดมาใส่น้ำไว้ แล้วจึงเอาน้ำใส่ลงในภาชนะอัน ๑ เมื่อจะลงนั้นให้ทำสัตยาธิษฐานตามปราถนาให้มั่นคง เชื่อลงแล้วเปนประสิทธิแล แล้วจงเอาน้ำนั้นมากินมาอาบเถิด ประเสริฐนักแล

ถ้าจะให้เทวดามนุษย์รักษา ให้เอาน้ำอิตถีลึงค์น้ำในแม่น้ำทำเหมือนกันกับน้ำบุรุษลึงค์ ถ้าจะให้หายโรคเอาน้ำนะปุงสกะลึงค์มาทำดุจก่อน เปนสิริประสิทธิประเสริฐ

ลูกนกจึงถามมารดาว่า จะทำการได้แต่น้ำ ๓ ประการดอกฤๅ

แม่นกจึงว่า น้ำกลางทุ่งกลางนานั้นเลี้ยงต้นเข้าอยู่ใช้ไม่ได้ ห้ามมิให้เอาน้ำมาทำส้องเสพย์เปนโทษเจ้าจงรู้เถิด แม่นกจึงว่าแก่ลูกนกว่า ดึกแล้วเรานอนเสียบ้างเถิด

ฝ่ายว่าโลกพรหมาอยู่ใต้ต้นพฤกษานั้น ได้ยินลูกนกอินทรีถามปัญหาปฤศนา ๘ ประการนั้นก็จำได้ ครั้นรุ่งขึ้นเปนวันคำรบ ๗ โลกพรหมาไปคอยเทวพรหมาอยู่ ครั้นถึงเวลาสัญญากัน เทวพรหมาก็ลงมาเห็นโลกพรหมาคอยอยู่ เทวพรหมาจึงถามว่า ท่านคิดปัญหาปฤศนาได้แล้วฤๅ โลกพรหมาจึงทูลว่า ข้าพเจ้าคิดได้แล้ว โลกพรหมาแก้ไขปัญหาปฤศนา ๘ ประการให้เทวพรหมาฟัง เหมือนได้ยินมาแต่สำนักนกอินทรีนั้น แล้วเทวพรหมาก็ร้องสาธุการสรรเสริญว่าจงรักษาโลกอย่าประมาท ถ้าผู้ใดทำตอบท่าน ๆ จงรักษาผู้นั้นเถิด แล้วเทวพรหมาก็คืนไปยังสถานที่อยู่ของตนแล

จบปักษี