สมเด็จกษัตรศึก
โคลง ๔๏ แถลงปางจักริศเจ้า | จอมศึก |
ทรงสดับศัพท์ลึก | สุดร้าย |
ข่าวกรุงยุ่งหยุกหยึก | ยิ่งใหญ่ |
เมืองจะเป็นเมืองหม้าย | หม่นไหม้ใจตรอม ฯ |
๏ อยุธยาเยินยับแล้ว | ฤานาน เลยนอ |
ธนจะถึงอวสาน | อีกไสร้ |
บ่ายบุญพระภูบาล | บริเฉท |
รัฐจะเป็นรัฐไข้ | โรคเค้นเป็นไฉน ฯ |
๏ เสียแรงแสวงเลศได้ | ดังคิด |
ไทยประมวญเป็นมิตร | หมดไว้ |
กลมเกลียวเอี่ยวเอกจิต | ผจงจัด |
ทำนุกปลุกปลอบให้ | เหือดเศร้าเนาเกษม ฯ |
๏ เสียแรงเหื่อต่างน้ำ | ทำมา |
ยอบแยบยามอยุธยา | ย่อยแล้ว |
ดำเนินเนิ่นนานหา | ที่มั่น |
บากบั่นกลั่นพลแกล้ว | กาจกล้าราวี ฯ |
๏ เสียแรงแสดงเดชสร้าง | สัมฤทธิ์ |
กู้ประเทศเขตทิศ | ทั่วได้ |
เสียแรงแข่งคณามิตร | เม็งม่าน |
ปรามปราบราบเรียบไร้ | อริกล้าพาเหียร ฯ |
๏ เสียแรงเปนแหล่งกล้า | การีย์ |
สมส่ำกำลังมี | มากล้วน |
อยู่กินถิ่นฐานดี | ดังเก่า |
ร่มราษฐ์ปราศทุกข์ถ้วน | ทุกท้องทำเล ฯ |
๏ ความเจริญเดินน่านั้น | นานนัก |
เดือนละเดือนเชือนชัก | เชื่องช้า |
คราวเอือมเสื่อมเร็วลัก | ษณเลื่อน ลงแล |
วันละวันปั่นคว้า | ป่วนคว้างทางสลัว ฯ |
๏ ฉันใดอยุธเยศล้ม | ลงสลาย |
ยศยุบหุบโอษฐ์อาย | อกเศร้า |
หลายแฉกแยกกันกจาย | กเจิงถิ่น |
ต่างก๊กยกเป็นเจ้า | จัดตั้งยังตน ฯ |
๏ ฉันนั้นธนบุเรศสิ้น | รัศมี |
ไทยจะเกิดการกลี | รุ่มเร้า |
ภายในไม่สามคี | ครัดเคร่ง |
โอกาศชาติอื่นเข้า | ขี่ข้ามตามเคย ฯ |
๏ เม็งม่านพลุกพล่านได้ | ดังเพรง |
เราจะมัวกลัวเกรง | กริ่งม้วย |
เสียงปืนจะครืนเครง | ครรชิต |
ไทยจะล่มจมด้วย | แก่งแย้งแคลงกัน ฯ |
โคลง ๒๏ จอมศึกนึกเช่นนี้ | โปร่งปล่อยเห็นช่องชี้ |
ช่วงชั้นเชิงสลาย ฯ | |
๏ ไอศวรรย์ปั่นป่วนไซร้ | ใครจะยอมใครให้ |
อยู่เกล้าเนาเศียร ฯ |
โคลง ๔๏ ข่าวไฉนในขณะนั้น | นึกแหนง |
ว่าจะผลุนผลันแผลง | เพลี่ยงพล้ำ |
ลู่ทางฉวางแวง | เฉวียนฉวัด |
ข่าวตะคอกชอกช้ำ | ใช่ช้ามาถึง ฯ |
ร่าย๏ ขณะนั้นม้าใช้ เข้าเฝ้าไท้ทูลความ ตามที่ราชภาคินัย สุริยอภัยพระยา ถวายประดาข่าวสด ว่าเกิดขบถใหญ่แล้ว เชิญธกลับทัพแกล้ว โก่นสร้างทางสงบ ใหม่เทอญ ฯ
โคลง ๔๏ ยินข่าวผ่าวอุระเร้า | จักริศ |
กาละเข็ญเห็นสนิท | แน่แล้ว |
ชักช้าชล่าจิต | จักล่ม |
รัฐจะหักดักแด้ว | ดึ่งด้นหนกษัย ฯ |
๏ คำนึงถึงเมื่อนั้น | ในผลู โน้นนา |
คำที่ซินแสดู | เด่นไว้ |
คาบนี้น่าที่กู | เป็นแน่ แล้วนอ |
ที่จะจัดรัฐให้ | เฟื่องฟื้นคืนคง ฯ |
ร่าย๏ ไท้ธทรงปฤกษา ราชภาดาสุรสีห์ ว่ากลีมาเยือน เตือนให้รีบไปจัด บำบัดเหตุลุกลาม ยามผู้คนอลหม่าน เกลือกทัพม่านมากวน ยวนประยุทธ์เอาเปรียบ เรามิเรียบราบอยู่ ศัตรจู่โจมตี จักไม่มีเลศสู้ เว้นแต่เราเข้ากู้ รวบร้วมแรงไทย ไว้แฮ ฯ
๏ ดำรัศส่งบังคับ ทัพเจ้าพระยาสุรสีห์ ระวังไพรีด้านเขมร แล้วนฤเบนทร์บัญชา เตรียมโยธาสรรพสล้าง พระเสด็จขึ้นเกยช้าง เนตรไท้ทัศนา พลนา ฯ
พัณณรังสี
โคลง ๔๏ อำพนพลพยุหพร้อม | เพรียงกัน |
สังเกตเหตุมหัศจรรย์ | แจ่มรู้ |
รังสีพระฉวีวรรณ | ไวโรจน์ |
ผาดผุดดุจดังผู้ | ผ่านฟ้ามาดิน ฯ |
๏ นายกองนายทัพทั้ง | ทวยหาญ |
อิ่มมโนโอฬาร | เลื่องแสร้ |
โอภาศราชสมภาร | เพ็ญภาคย์ |
บุญบ่มสมศักดิ์แท้ | เทียบไท้ใครถึง ฯ |
๏ ยอบกายถวายหัตถ์ซร้อง | สาธุ |
พระจักพลันบรรลุ | ราชย์ได้ |
โสภิตนิมิตอุ | ดมเอก นี้นอ |
แท้เทพสังหรณ์ให้ | เหตุเอื้ออารี ฯ |
ร่าย๏ ฤกษ์งามยามชัยโชค โบกธวัชสัญญา ให้ยาตราโยธี ภูมีเถลิงคชพ่าห์ กูบสี่น่ายรรยง งามสารทรงสูงเยี่ยม เอี่ยมอาภรณ์พรรณราย ดังพลายทรงองค์อินทร์ งามพลสินธวาณึก งามอธึกพลเท้า เต้าจากค่ายรายเรียง นำตามเคียงขุนเศิก แผ่อาตย์เอิกเกริกเร้า แรงรักภักดีเจ้า จักสู้สู่สงบ ใหม่แฮ ฯ
๏ พระเสด็จเดินทัพผ่าน ทางด่านพระจาฤก คักคึกพลโยธา จวบปราจิณบุรี ข้ามนทีทางมุ่ง วิถีทุ่งแสนแสบ ชนทกแถบที่ได้ ข่าวกลับแห่งทัพไท้ แซ่ซร้องสาธุการ ท่านนา ฯ
โคลง ๔๏ ฝ่ายหลวงสรวิชิตผู้ | นามหน |
ข่าวกลับทัพอนุสนธิ์ | ทราบเค้า |
สวนผลูสู่ตำบล | แสนแสบ |
นบบาทนรนาถเข้า | ขี่ม้านำพล ฯ |
๏ เดือน ๕ แรม ๙ ค่ำ | ปีขาล |
ในดิถีโสรวาร | สอบไว้ |
๑๑๔๔ กาล | จุลศก |
กำหนดเวลาได้ | เมื่อเช้า ๒ โมง ฯ |
๏ เสด็จถึงฝั่งแม่น้ำ | เจ้าพญา |
เทียบสุริยคติวา | ระชี้ |
วันที่ ๖ เมษา | ยนมาศ |
เริ่มราชวงษ์ใหม่นี้ | เมื่อนั้นวันงาม บารนี ฯ |