สรรคที่ ๑๙
อินทรวงศ์ฉันท์
| ๑๒๏ เมื่อนั้นพระทรงธรรม์ |
ฤตุบรรณ์อนันต์ขจร |
| ยศยงอลงกรณ |
สิริโรจน์อโยธยา |
| ๏ ยินถ้อยสุเทพทูล |
จิตหวังพระอังคนา |
| นึกนางสอางตา |
ปถพินทร์ถวิลกระสัน |
| ๏ ภูธเรศธเรียกวา |
หุกสารถีขยัน |
| จอมขัติย์ดำรัสพลัน |
พรพจน์พระภูบดี |
| ๏ อ้าท่านชำนาญม้า |
จิตฃ้าคำนึงนรี |
| นางทัมะยันตี |
วนิดาประภาสมร |
| ๏ คิดใคร่หทัยตู |
จรสู่วิทรรภ์นคร |
| พรุ่งนี้สยุมพร |
อรไทยวิไลยระหง |
| ๏ ท่านรับจะขับรถ |
จรบถวิทรรภะตรง |
| จักทันมิทันจง |
ระบุบอกบ่หลอกบ่เลือน ๚ |
| ๑๒๏ เมื่อนั้นพระนลวา |
หุกจิตก็อิดก็เอือน |
| จักคิดจะบิดเบือน |
ฤจะรับจะขับดุรงค์ |
| ๏ อ้ำอึ้งรำพึงใน |
หฤทัยพะว้าพะวง |
| จักจริงมิจริงปลง |
จิตเชื่อก็เหลือจะจริง |
| ๏ นางคิดชนิดนี้ |
ยุวดีประสงค์ประวิง |
| หลากหลายอุบายหญิง |
ดุจน้ำณะลำนที |
| ๏ เหตุทุกขะเทียมเฃา |
อรเยาวะภาวินี |
| ฟุ้งซ่านทยานมี |
มลจิตบ่คิดระวัง |
| ๏ ฤๅนางจะล่อตู |
จรสู่วิทรรภ์กระมัง |
| โฉมฉายจะหมายยัง |
ผลเพื่อประโยชนะเรา |
| ๏ ยากเย็นบ่เห็นหน้า |
ภสดาก็เดือดกำเดา |
| เจ็บใจกระไรเยา |
วะกนิษฐะคิดบ่ดี |
| ๏ เยี่ยงหญิงประวิงเจ |
ตนะเล่หะกลสตรี |
| แยบคายก็หลายมี |
นยะลึกจะนึกก็เลือน |
| ๏ เราเล่าก็เหลือเลว |
ชลเหลวก็เหลวบ่เหมือน |
| นางนวลก็ควรเบือน |
จิตจากบ่อยากจะดู |
| ๏ นึกไปก็ไม่น่า |
กลยาณินวลพบู |
| จักร้างจะห่างตู |
ก็บ่ควรจะด่วนหทัย |
| ๏ ใคร่ครวญบ่ควรเชื่อ |
นุชเนื้ออุไรวิไลย |
| นงเพ็ญจะเปนไป |
ดุจนั้นก็มั่นบ่เปน |
| ๏ ลูกเต้าก็มีอยู่ |
พระพธูจะเคืองจะเข็ญ |
| ยามเปลี่ยวผิเหลียวเห็น |
บุตรน้อยก็ค่อยสบาย |
| ๏ จักเชื่อมิเชื่อไซร้ |
หฤทัยระส่ำระสาย |
| จักจริงมิจริงหมาย |
จรสู่จะรู้ยุบล |
| ๏ ควรรับจะขับรถ |
จรบถวิทรรภ์สถล |
| แม้นโหดประโยชน์ตน |
ก็ประโยชน์พระภูบดี |
| ๏ คิดพลางทำนูลพลัน |
ฤตุบรรณ์วิบูลย์พลี |
| ฃ้าแต่พระภูมี |
อธิราชมไหศวรรย์ |
| ๏ ฃ้ารับจะขับรถ |
จรบถสถลวิทรรภ์ |
| ขับควบประจวบวัน |
ก็จะถึงมิพึงลำเค็ญ |
| ๏ ทูลพลางก็ทูลลา |
นรศาระทูละเพ็ญ |
| สู่โรงดุรคเห็น |
หยะพลันก็สรรดุรงค์ |
| ๏ เห็นหัยกำไรแรง |
พลแขประดุจประสงค์ |
| ผอมซูบและรูปทรง |
ดุจหาญทยานอำพร |
| ๏ ขวัญดีก็มีถ้วน |
ทศล้วนวิไลยบวร |
| แม่นมาดจะอาจจร |
กลพายุพาคระไล |
| ๏ ลักษณ์เลิศกำเนิดสิน |
ธวถิ่นดุรงค์กำไร |
| จมูกกว้างและคางไห |
ยะก็เติบและเอิบกำลัง |
| ๏ สี่ม้าเสมอกัน |
นลสรรประดุจะหวัง |
| นิ่งนานวิจารณ์ดัง |
จิตแน่บ่แปรหทัย |
| ๏ ปางองค์พระทรงธรรม์ |
ฤตุบรรณ์อนันต์อำไพ |
| เห็นสูตะดูไห |
ยะกษัตริย์ก็ตรัสประหาร |
| ๏ สารถีฉนี้หรือ |
กิจคือคุณูปการ |
| เลือกหัยจะให้ปาน |
พยุพัดกระพืออำพร |
| ๏ ม้าผอมก็ย่อมไร้ |
พลไปณะป่าณะดอน |
| สิ้นแรงบ่แขงจร |
ก็จะล่าจะช้าบ่ทัน |
| ๏ แสนโซมโนมัย |
ก็และใครจะเลือกจะสรร |
| ขับควบประจวบวัน |
ก็จะล้มบ่สมหทัย ๚ |
วาหุกทูลว่า
| ๑๒๏ อ้าองค์พระทรงศรี |
หยะสี่ประเสริฐกำไร |
| สิบขวัญสำคัญใน |
คตินี้จะชี้ตำรา |
| ๏ ขวัญหนึ่งณะหน้าผาก |
ดุจแบบบุราณะมา |
| สองขวัญณะอกปรา |
กฎแท้บ่แปรบ่ผัน |
| ๏ สองขวัญณะหัวม้า |
ผิวหาจะเห็นสำคัญ |
| สีฃ้างก็สี่ขวัญ |
หยะฃ้างละสองละสอง |
| ๏ ขวัญหนึ่งณะหลังม้า |
ดุจฃ้าทำนูลลบอง |
| สิบขวัญสำคัญปอง |
จิตพบก็สบประสงค์ |
| ๏ อันสี่ดุรงค์นี้ |
จรลีจะสมจำนง |
| วิ่งวางณะทางตรง |
ก็จะถึงประหนึ่งหทัย |
| ๏ มาตรแม้นพระองค์ทรง |
พระประสงค์ดุรงคะใด |
| จอมกษัตริย์ดำรัสไป |
และก็ฃ้าจะโดยจำนง ๚ |
พระฤตุบรรณ์ตรัสว่า
| ๑๒๏ อ้าท่านชำนาญอัศ |
วะจะจัดจะเลือกดุรงค์ |
| ตูไซร้มิได้จง |
จิตหาญจะค้านจะติง |
| ๏ เลือกไหนบ่ขัดวา |
หุกอย่าพะวงประวิง |
| ม้าไหนจะไวจริง |
จรลีบ่รีบ่รอ |
| ๏ เครื่องงามอร่ามรัต |
นะจรัสดุรงค์ลออ |
| รีบเทียมและเตรียมพอ |
รถเสร็จจะเตร็จทยาน ๚ |
| ๑๒๏ เมื่อนั้นพระนลวา |
หุกจาตุริกชำนาญ |
| ยินตรัสพระภูบาล |
จรรีบตุรงคะเทียม |
| ๏ สี่หัยะไวว่อง |
นลคล่องทำนองทำเนียม |
| รถเก็จสำเร็จเตรียม |
ฤตุบรรณ์ก็พลันเถลิง |
| ๏ ปางสัตวะสี่ม้า |
กิริยาก็ร่าก็เริง |
| ยืนกรานชำนาญเชิง |
กลดื้อสดัมภะกร |
| ๏ สี่ม้าก็นอนลง |
บ่มิปลงหทัยจะจร |
| ไนษัธธตรัสสอน |
คติชอบพระปลอบพระโยน |
| ๏ บังเหียนพระรวบกำ |
หยะล้ำก็เผ่นกระโจน |
| เทียมพายุพาโผน |
รถเก็จระเห็จถลัน |
| ๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์ยืน |
จรขึ้นก็แทบบ่ทัน |
| เร็วกลจะย่นมรร |
คะสถลณะพนณะไพร |
| ๏ นลเร่งดุรงค์รีบ |
จรถีบธุลีคระไล |
| เร็วรุดประดุจใจ |
พยุพัดกระพืออำพร |
| ๏ ปางองค์พระทรงขัณฑ์ |
ฤตุบรรณ์วิบูลย์บวร |
| รถปลิวละลิ่วจร |
นรนาถประหลาดหทัย |
| ๏ ฝ่ายวาร์ษเณย์คนึง |
จิตอึ้งรำพึงไฉน |
| หลากจิตจะคิดไป |
ก็บ่คล่องทำนองคะดี |
| ๏ สารถีฉนี้หรือ |
ก็และคือพระมาตลี |
| ผู้เทวะสารถี |
สุรราชวรามรินทร์ |
| ๏ ชรอยมาตลีมา |
ดุจสารถีบดินทร์ |
| ใครเลยจะเคยยิน |
ชนหาญชำนาญเสมอ |
| ๏ ฤๅหนึ่งพระนลนา |
ยกมากระมังนะเออ |
| ชาญม้าวิชาเธอ |
ดุจเทพสารถี |
| ๏ ใครอื่นจะหาหนึ่ง |
บ่มิถึงพระมาตลี |
| อื่นใครก็ไม่มี |
ชนหนึ่งจะถึงพระนล |
| ๏ คนนี้ก็ใครเล่า |
ดุจเจ้านิษัธถกล |
| เริงแรงกำแหงรณ |
รถคล่องทำนองดุรงค์ |
| ๏ สามารถเสมอนล |
สุรพลพิชาผจง |
| ชาญอัศวะทัดองค์ |
นลราชนราธิเบนทร์ |
| ๏ แม้นใช่พระไนษัธ |
ก็สมรรถเสมอนเรนทร์ |
| ฉันใดพระนลเจน |
จิตหาญชำนาญดุรงค์ |
| ๏ วาหุกก็ฉันนั้น |
ดุจกันบ่แผกจำนง |
| เที่ยงแท้บ่แปรปลง |
จิตมั่นสำคัญหทัย |
| ๏ แปลกกันก็แต่รูป |
นลเลิศประเสริฐวิไลย |
| วาหุกวิรูปไน |
ยนะพิศก็อิดระอา |
| ๏ วัยสองเสมอกัน |
ดุจมั่นเสมอวิชา |
| นลแสร้งจะแปลงวา |
หุกหรือก็คือพระนล |
| ๏ วาร์ษเณย์คนึงตรอง |
ก็บ่ถ่องทำนองยุบล |
| สนเท่ห์คเนจน |
จิตอยู่บ่รู้คะดี |
| ๏ ฝ่ายองค์พระทรงธรรม์ |
ฤตุบรรณ์อนันต์พลี |
| เอมอิ่มกระหยิ่มมี |
มนเหมเกษมกมล |
| ๏ รถรุดประดุจปลิว |
จรฉิวณะแถวสถล |
| หวิว ๆ ละลิ่วปน |
พยุแล่นณะราวพนม |
| ๏ มารุตบ่อยุดพัด |
พนชัฎระงายระงม |
| รถรัตน์ก็ทัดลม |
หยะห้อบ่รอกำลัง ๚ |
จบสรรคที่ ๑๙ ในนิทานเรื่องพระนล
