พระราชปุจฉาที่ ๓๙

ว่าด้วยมีพระราชประสงค์จะทรงฟังพระวินัยปิฎกจะควรฤๅไม่

----------------------------

​๏ วันสุกรแรมสิบห้าค่ำเดือนหก จุลศักราช ๑๑๖๒ ปีวอกโทศกเพลาเช้า สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัวบรมธรรมฤกมหาราชาธิราชเจ้า พระองค์เปนอรรคบรมสาสนูปภัมภ์พระบวรพุทธสาสนา เสด็จออกถวายสังฆภัตรทานแก่พระสงฆ์ชิโนรส ณพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน พร้อมไปด้วยมุขมาตยาเสนามนตรีกระวีราชโหราจารย์ผู้ใหญ่ผู้น้อย เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทยุคลบงกชมาศ จึงมีพระราชบริหารดำรัสสั่งออกญาพระเสด็จให้ไปนมัสการเผดียง สมเด็จพระสังฆราช พระราชาคณะทั้งปวงว่า มีพระราชกุศลเจตนาโสมนัส ศรัทธาจะทรงฟังพระวินัยปิฎก จะควรด้วยพระบรมพุทธาธิบายฤๅไม่ควรประการใด ให้พระคุณเจ้าทั้งปวงสอบสวนพระไตรปิฎกธรรมดู แล้วถวายพระวิสัชนามาให้แจ้ง จะได้เปนขัติยราชประเพณีสืบต่อไป ตราบเท่าพระพุทธสาสนา ถ้วนห้าพันพระพรรษา

แก้พระราชปุจฉาที่ ๓๙

๏ อาตมภาพ สมเด็จพระสังฆราช ๑ พระพนรัต ๑ พระพิมลธรรม ๑ พระธรรมอุดม ๑ พระพุทธโฆษาจารย์ ๑ พระธรรมเจดีย์ ๑ พระญาณสังวร ๑ พระวินัยรักขิต ๑ พระโพธิวงศ์ ๑ พระญาณวิริย ๑ พระพรหมมุนี ๑ พระเทพมุนี ๑ พระญาณโพธิ ๑ พระเทพกระวี ๑ พระธรรมไตร​โลก ๑ พระนิกรม ๑ พระสมุห์ ๑ พระปลัด ๑ รวม ๑๘ รูปพร้อมกันถวายพระพรว่า ซึ่งอนุปสัมบัน คือสามเณรแลฆราวาศจะฟังพระวินัยไม่ได้นั้น เปนบุราณคติต่อกันมายังไม่พบพระบาฬี บัดนี้พิจารณาพระบาฬีในพระคัมภีร์ต่างๆ ได้เนื้อความในคัมภีร์พระปฐมสมันตปาสาทิกา ต้องกันกับคัมภีร์พระมหาวงศ์ว่า

“อวเสสาปี ภิกขู สราชิกา จ ปริสา อตฺตโน อตฺตโน ปตฺตาสเน นิสีทึสุ ฯ ล ฯ วินยปิฎกํ ปกาเสติ” แปลเนื้อความว่า ครั้งสมเด็จพระเจ้าเทวานํปิยดิศ เผดียงถามพระมหินทเถรว่า เมื่อไรรากพระสาสนาจะหยั่งลงในลังกาทวีป

พระมหินทเถรถวายพระพรว่า เมื่อใดทารกบุตรชาวลังกาบวชในลังกา เล่าเรียนพระวินัยบอกกล่าวต่อๆ กันไปในลังกาทวีปแล้ว รากพระสาสนาจึงจะหยั่งลงในลังกาทวีปเมื่อนั้น

พระมหากระษัตริย์จะใคร่เห็นรากพระสาสนา อันหยั่งลงในลังกาจึงให้แต่งพระมหามณฑปอันใหญ่ ในบริเวณแห่งเมฆวนาภัยอำมาตย์ เหมือนมหามณฑปพระเจ้าอชาตสัตรู ตามคำพระมหามหินทเถรแล้วตั้งพระไทยจะใคร่เห็นรากพระสาสนาอันหยั่งลง จึงเสด็จมายังถูปารามกับเสนาพฤฒามาตย์มากกว่าพัน

ครั้งนั้นพระภิกษุหกหมื่นแปดพันประชุมในถูปาราม พระมหามหินทรเถร จึงอาราธนาพระมหาอริฎฐะเถระให้นั่งเหนือธรรมาศน์ พระมหาเถร​ห้าสิบแปดองค์ มีพระมหามหินทรเถรเปนประธาน นั่งล้อมธรรมาศน์ พระมัตตาภัยเถรผู้เปนพระอนุชาธิราชแห่งพระมหากระษัตริย์ กับพระภิกษุห้าร้อยรูป มีอุสาหะว่าจะเรียนพระวินัยปิฎก จึงนั่งแวดล้อมธรรมาศน์พระมหาอริฎฐะ ภิกษุอันเศษนอกกว่านั้นกับทั้งปริสัช มีพระมหากระษัตริย์เปนประธาน นั่งเหนืออาศนะแห่งตนๆ พระมหาอริฎฐเถร จึงสำแดงพระวินัยนิทาน โดยพระบาฬีเปนอาทิว่า “เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา”

ครั้งนั้นก็บังเกิดมหัศจรรย์ เปนต้นว่าแผ่นดินไหว พระมหากระษัตริย์ตกพระไทย จึงเผดียงถามก็ได้เนื้อความประจักษ์แจ้ง ว่ารากพระสาสนาหยั่งลงแล้ว จึงกระทำสักการบูชาเปนอันมาก แต่นั้นพระมหาอริฎฐเถร จึงสำแดงพระวินัยปิฎกทุกวันๆ แต่ต้นจนอวสาน

บัดนี้สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารผู้เปนสาสนนูปถัมภ์ ปราถนาจะฟังพระวินัยปิฎก ก็ควรโดยพุทธจักรอาณาจักรอยู่แล้ว ขอถวายพระพร ๚