พระราชปุจฉาที่ ๒๙

&#8203(ไม่พบพระราชปุจฉา มิแต่คำถวายวิสัชนา)

ว่าด้วยเสวตรฉัตรมีกี่ชั้น

----------------------------

แก้พระราชปุจฉาที่ ๒๙

๏ อาตมภาพ พระธรรมอุดม พระพุทธโฆษาจารย์ ขอถวายพระพรให้ทราบ ด้วยทรงพระกรุณามีพระราชปึจฉาตรัสเผดียงถามอาตมภาพว่า เสวตรฉัตรมีกี่ชั้นนั้น อาตมภาพพบพระบาฬี ในคัมภีร์มโนรถปุรณีอรรถกถาอังคุตรนิกายปัญจกนิบาต โลกสัณฐานบัญญัติโลกทิปกสาร จักรวาฬทิปนี อรรถกถาอปทาน วีสตินิบาตชาดก อรรถกถาฎีกาพระวินัยทั้งห้าคัมภีร์ ได้เนื้อความต่างๆ กัน ในมโนรถปุรณีอรรถกถาอังคุตรนิกายปัญจกนิบาตนั้น มีพระบาฬีว่า “ปสฺส มยฺหํ สมฺปตฺตึ สตฺตเสตฉตฺตสฺส เหฏฺฐา สิริสยเน นิปนฺโนสฺมิ ตฺวํ นีจมฺเจ พนฺธอฏฺฐรณมตฺเต นิปนฺโนติ” เนื้อความว่าพระภิกษุสององค์ๆ หนึ่งบำเพ็ญสาราณิยธรรม องค์หนึ่งบำเพ็ญภัตตัคควัตร ครั้งสาสนาพระพุทธกัศยป จุติจากชาตินั้นเที่ยวไปในสงสารวัฏ ในพระพุทธสาสนานี้พระภิกษุผู้บำเพ็ญสาราณิธรรม บังเกิดในครรภ์พระอรรคมเหษีสมเด็จพระเจ้าโกศลราช ภิกษุผู้บำเพ็ญภัตตัคควัตรนั้น บังเกิดในครรภ์แห่งนางนักสนม ชาวพนักงานตกแต่งพระราชกุมาร ทั้งสองเสร็จแล้วนำมาไว้แห่งเดียวกันนั้น ในวันอันถวายพระนาม พระราชกุมารทั้วสองรฦกชาติได้ พระราชกุมารผู้บำเพ็ญสารานิยธรรม จึงว่าแก่&#8203พระราชกุมารซึ่งบำเพ็ญภัตตัคควัตรว่า ท่านจงเลงแลดูศิริสมบัติของเรา ๆ นอนเหนือที่ศิริไสยาศน์ภายใต้เสวตรฉัตรเจ็ดชั้น ท่านนอนเหนือเตียงต่ำถักด้วยไม้เรียบ เพราะเหตุมิได้ฟังคำเราแต่ชาติก่อน ในคัมภีร์บาฬีชินาลังการมิบาฬีว่า “อเนกสาขฺจ สหสฺสมณฺฑลํ มรูฉตฺตมธารยุํ มณฺฑลิกฺเข” เนื้อความว่าเมื่อสมเด็จพระสัพพัญญูโพธิสัตว แรกประสูตรจากพระครรภ์ เทพดาเอาเศวตฉัตรมีซี่เปนอันมาก มีชั้นเปนอันมากมากั้นเห็นปรากฎลอยอยู่ในอากาศ องค์เทพดานั้นมิได้ปรากฎในพระคัมภีร์โลกสัณฐานบัญญัติโลกทีปกสารจักรวาฬทิปนี อรรถกถาอรุณวดี ฎีกาชินาลังการ มีบาฬีว่า “เต ปพฺพตา วิสุํวิสุํ สมุทฺเท โอตริตฺวา ฉตฺตมณฺฑลิกาวิย ิตา ยุคนฺธราทโย ปน ฉตฺตมณฺฑลิกาวิย อาวฏฺฏโต สิเนรุํ ปริกฺขิปิตวา ฐิตา” เนื้อความว่าเขาสัตตปริภัณฑ์ทั้ง ๗ นั้นมีเขายุคนธรเปนต้น หยั่งลงในมหาสมุท แวดล้อมเขาพระสิเนรุราชต่างๆ กัน มีสัณฐานดังชั้นฉัตร ในคัมภีร์อรรถกถาวินัยฎีกาวินัยห้าคัมภีร์ วิสุทธชนะวิลาสินี อรรถกถาพระอปทานนั้น มีพระบาฬีว่า “ฉตฺตธิฉตฺตนฺติ ฉตฺตสฺส อธิฉตฺตํ ฉตฺตาธิฉตฺตํ ฉตฺตสฺส อุปรุปริ ฉตฺตนฺติ อตฺโถ” เนื้อความว่า พัสดุอันบุทคลกระทำเปนชั้นๆ คือชั้นน้อยซ้อนชั้นใหญ่ต่อๆ กันขึ้นไปโดยลำดับ ชื่อว่าฉัตตาธิฉัตร เรียกว่าฉัตร ด้วยอรรถว่ากั้นแดดแลฝน โดยบทว่า “ฉาทิยติ สํวริยติ อาตปนฺติ ฉตฺตํ” ในอโยฆรบัณฑิตชาดกวีสตินิบาตนั้นว่า เสวตรฉัตรประดับดอกไม้ทอง โดยบาฬีว่า “กาญจนมาลเสตฉตฺตํ อุสฺสาเปถ” มีบาฬีในคัมภีร์ต่างๆ เปนพยานความต้องกันดังนี้ จึงถวายวิสัชนาว่า เสวตรฉัตรสำหรับราชาภิเษกนั้นมีเจ็ดชั้น ขอถวายพระพร ๚