๙๘ ประกาศพระราชบัญญัติให้ใช้เงินเหรียญนอก

ณวันพุธ เดือนสิบสอง แรม ๑๐ ค่ำ ปีมะเสง นพศก

มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ให้ประกาศแก่ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยและลูกค้าพานิชในประเทศ นอกประเทศ และราษฎรนอกกรุงในกรุง และหัวเมืองเอก เมืองโท เมืองตรี เมืองจัตวา ปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือให้จงรู้ทั่วกัน ด้วยแต่ก่อนได้มีหมายประกาศว่า ให้ใช้เงินเหรียญกับความแจ้งอยู่ในหมายประกาศทั้ง ๒ ฉบับนั้นแล้ว และทุกวันนี้ลูกค้าในประเทศนอกประเทศ คุมเงินเหรียญเข้ามาใช้ซื้อสินค้าในกรุงเทพฯ มากขึ้นทุกคราวเรือไป คิดดูตามบาญชีถึงสามสิบแสนเหรียญเศษแล้ว เจ้าของเงินเหรียญคุมเงินเข้าไปแลกเงินบาท เจ้าพนักงานทำเปนเงินบาทก็ไม่ใคร่จะทันการที่จะใช้ จนถึงเดือนกำหนดเบี้ยหวัดก็ต้องแจกเบี้ยหวัดเปนเงินเหรียญไปแก่ข้าราชการ และข้าราชการทั้งปวงรับเงินเหรียญไปแล้วจะเอาไปใช้ก็มีผู้จะรับบ้างไม่มีผู้รับบ้าง ได้ความลำบากเพราะจะต้องไปแลกเงินบาท หมายประกาศไปให้ใช้เงินเหรียญถึง ๒ ครั้งแล้วก็ยังหาใช้เงินเหรียญทั่วกันไปได้ไม่ และตั้งแต่นี้ไปจะต้องมีพระราชบัญญัติให้มีเบี้ยปรับเสียบ้าง เพราะไม่ฟังทำตามบังคับพระเจ้าแผ่นดินและเสนาบดีพร้อมกันบังคับประกาศมา

บัดนี้จึงมีพระราชบัญญัติพร้อมกับความคิดท่านเสนาบดีมาให้รู้ทั่วกันว่า ตั้งแต่นี้ไป ถ้าข้าราชการก็ดีลูกค้าในประเทศนอกประเทศ และราษฎรคนใดที่มีเงินเหรียญ จะใช้ถ่ายข้าตัวทาสและใช้หนี้ เงินกู้ เงินยืม และใช้เงินค่าสินค้าซึ่งเกี่ยวค้างกันมาแต่ก่อน ก็ให้ผู้เจ้าหนี้นายเงินรับเงินเหรียญคิดสามเหรียญเปนเงินตราห้าบาทตามพิกัดซึ่งหมายแต่ก่อน ถ้าเจ้าหนี้นายเงินไม่รับเงินเหรียญไว้จะรับแต่เงินตราบาทฝ่ายเดียว ที่กรุงเทพฯ ให้ผู้เปนลูกหนี้มาร้องต่อเจ้าพนักงานพระคลังสินค้า ซึ่งได้ตั้งรับแลกเงินเหรียญอยู่ณพระคลังสินค้า ที่หัวเมืองให้ผู้เปนลูกหนี้มาร้องต่อผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการ จะได้หมายไปหาตัวเจ้าหนี้นายเงินผู้ไม่รับเงินเหรียญมาว่ากล่าวให้รับเงินเหรียญไป แล้วให้เจ้าพนักงานพระคลังสินค้า และผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการ คิดหักไว้เปนพิไนยหลวงร้อยละห้าตามเงินมากและน้อย เพราะเจ้าหนี้นายเงินมิได้ทำตามหมายประกาศแต่ก่อน และลูกค้าในประเทศนอกประเทศจะซื้อขายต่อไปภายหน้าว่าราคาสินค้าตกลงกันแล้ว จะสัญญาใช้กันเปนเงินตราเงินเหรียญก็ให้มีหนังสือสัญญาสำคัญเปนพยานกันไว้ ถ้าไม่มีหนังสือสัญญาเปนสำคัญจะมีความทุ่มเถียงต่อกัน ก็ให้เจ้าพนักงานและผู้สำเร็จราชการเมืองกรมการ ตัดสินให้ใช้เงินเหรียญกันได้ แล้วให้ชักไว้เปนเงินพิไนยร้อยละห้า ตั้งแต่ณวันพุธ เดือนอ้าย เริ่มค่ำ ๑ ปีมะเสงนพศกทุกราย ด้วยมิได้มีหนังสือสัญญาสำคัญต่อกันดังหมายประกาศนี้

ประกาศมาณวันพุธ เดือน ๑๒ แรม ๑๐ ค่ำ ปีมะเสงนักษัตรนพศก