- คำนำ
- ๗๑. ประกาศว่าด้วยตราประจำหมายประกาศ
- ๗๒. ประกาศว่าด้วยผู้ที่จะรับทำภาษีอากรต่างๆ ให้ทำเรื่องราวยื่นตามกรม
- ๗๓. ประกาศว่าด้วยเขตรที่ซึ่งฝรั่งจะเช่าฤๅซื้อได้
- ๗๔ ประกาศว่าด้วยการประพฤติต่อฝรั่งเศสอังกฤษและอเมริกัน ที่มาอยู่ในเมืองไทย
- ๗๕ ประกาศเตือนให้ราษฎรซื้อข้าว เพราะจะเปิดให้จำหน่ายออกนอกประเทศ
- ๗๖ ประกาศเรียกอากรมะพร้าว ๓ ต้นสลึง
- ๗๗ ประกาศอนุญาตให้ชาวกรุงฯ รับจ้างฝรั่ง
- ๗๘ ประกาศห้ามไม่ให้คนตื่นข่าวเรื่องเรือรบไปมา
- ๗๙ ประกาศว่าด้วยกลับตั้งอากรค่าน้ำและลดค่านาคู่โค
- ๘๐ ประกาศพิกัดอากรค่าน้ำ
- ๘๑. ประกาศเตือนสติผู้ซื้อข้าวขายข้าว
- ๘๒. ประกาศให้ใช้เงินเหรียญนอก (ครั้งที่ ๑)
- ๘๓ ประกาศทรงตักเตือนไม่ให้ทิ้งศพสัตว์ลงในน้ำ และให้ทอดเตาไฟอย่าให้เปนเชื้อเพลิง และให้คิดทำลิ่มสลักรักษาเรือน
- ๘๔ ประกาศเรื่องให้หนังสือคุ้มภาษีอากรโดยพลการ
- ๘๕ ประกาศกำหนดเวลาถวายฎีกา
- ๘๖ พระบรมราโชวาทพระราชทานรางวัลเพิ่มเบี้ยหวัดพระบรมวงศานุวงศ์
- ๘๗ พระบรมราโชวาทพระราชทานเงินและทรงสั่งสอนพระเจ้าลูกเธอฯ
- ๘๘ ประกาศห้ามไม่ให้ใช้คำบางคำกราบบังคมทูล ฯ
- ๘๙ ประกาศสงกรานต์ปีมะเสงนพศก
- ๙๐ ประกาศตักเตือนเรื่องซื้อข้าวขายข้าวในปีมะเสง
- ๙๑ ประกาศอนุญาตให้คนในบังคับสยามรับทำงานของกงสุลอังกฤษได้
- ๙๒ ประกาศกำหนดอำนาจเจ้าบ้าน และเจ้าพนักงานในการจับกุม
- ๙๓ ประกาศห้ามไม่ให้เอาทองเหรียญเงินเหรียญแต่งตัวให้เด็กและอนุญาตให้ใช้เงินเหรียญนอก
- ๙๔ ประกาศยกเลิกการยิงกระสุนและอนุญาตให้ราษฎรเฝ้าได้ในทางเสด็จพระราชดำเนิร
- ๙๕ ประกาศเรื่องความทาสลูกหนี้และภรรยาหนีไปอยู่วังเจ้าบ้านผู้มีบรรดาศักดิ์สูง
- ๙๖ ประกาศให้ใช้เงินเหรียญครั้งที่ ๒
- ๙๗ ประกาศแผ่พระราชกุศลซ่อมแซมถนน
- ๙๘ ประกาศพระราชบัญญัติให้ใช้เงินเหรียญนอก
- ๙๙ ประกาศห้ามไม่ให้พระสงฆ์สามเณรเที่ยวแตร่ในทางเสด็จพระราชดำเนิร
- ๑๐๐ ประกาศการรักษาพระนคร คราวเสด็จประพาสหัวเมืองชายทเลตวันออก
- ๑๐๑ ประกาศให้ผู้ที่ไปราชการหัวเมืองและต่างประเทศทำหนังสือกราบบังคมทูลโดยตรง
คำนำ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบันบัวผัน จะทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชัณษาครบ ๖๐ ปีบริบูรณ ในเดือนตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้ มีพระประสงค์จะพิมพ์หนังสือเปนมิตรพลีเนื่องในการพระกุศลที่ทรงบำเพ็ญสักเรื่อง ๑ มีรับสั่งมายังหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ให้กรรมการหอพระสมุดฯ ช่วยเลือกเรื่องหนังสือและจัดการพิมพ์ถวาย มีพระประสงค์จะใคร่ได้หนังสือเปนพระราชนิพนธ์สมเด็จพระบรมชนกนาถ พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ข้าพเจ้าจึงเลือกประกาศรัชกาลที่ ๔ จัดการพิมพ์ถวายตามพระประสงค์
หนังสือประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ นี้ หอพระสมุดฯ ได้พิมพ์ภาคที่ ๑ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ ในภาคนั้นมีประกาศซึ่งออกในปีกุญ พ.ศ. ๒๓๙๔ อันเปนปีแรกที่พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ กับปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ และปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖ รวม ๓ ปี ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๕ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ จะทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชัณษาครบ ๗๐ ปีบริบูรณ จึงโปรดให้พิมพ์ประชุมประกาศภาคที่ ๒ เปนประกาศซึ่งออกในปีขาล พ.ศ. ๒๓๙๗ กับปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ เปนมิตรพลีเนื่องในการพระกุศลซึ่งทรงบำเพ็ญนั้น ส่วนประชุมประกาศภาคที่ ๓ เล่มนี้ มีประกาศซึ่งออกในปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๙๙ กับปีมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐ ต่อมาอิก ๒ ปี เปนประกาศ ๓๑ ฉบับ
ในประชุมประกาศภาคที่ ๑ ข้าพเจ้าได้อธิบายความว่าด้วยลักษณะประกาศในรัชกาลที่ ๔ ไว้โดยพิสดาร เห็นไม่จำเปนจะต้องนำความนั้นมาแสดงในเล่มนี้อิก แต่มีความอยู่ข้อ ๑ ซึ่งเห็นควรจะกล่าวซ้ำไว้เพื่อกันความเข้าใจผิด คือ ประกาศรัชกาลที่ ๔ ที่ยังใช้เปนกฎหมายและประเพณีอยู่ก็มีบ้าง ที่เลิกเสียแล้วก็มีมาก การที่หอพระสมุดฯ รวบรวมพิมพ์ประสงค์จะให้เจริญความรู้ในทางวรรณคดีและในทางพงศาวดารเปนที่ตั้ง เพราะฉนั้นขออย่าให้ผู้อ่านหนังสือประชุมประกาศซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์ เอาไปอ้างใช้เปนบทกฎหมายในอรรถคดีใดๆ โดยลำพังหนังสือซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์นี้เลย
โดยโอกาศที่ได้จัดการพิมพ์หนังสือถวายในงานฉลองพระชนมายุครั้งนี้ กรรมการหอพระสมุดฯ ขอถวายพระพรแด่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบันบัวผัน ขอให้พระองค์ทรงพระเจริญพระชนมายุ วรรณ สุข พล ปฏิภาณ คุณสารสมบัติสรรพสิริสวัสดิ พิพัฒนมงคล ทุกประการเทอญ
สภานายก
หอพระสมุดวชิรญาณ
วันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖