- คำนำ
- อธิบายประชุมคำพากย์รามเกียรติ์
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๑
- พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ
- พากย์กระบวนทศกัณฐ์ลงสวน
- พากย์นางลอย
- พากย์นาคบาศ
- พากย์พิธีพรหมาสตร์
- พากย์กระบวนทัพมังกรกัณฐ์
- พากย์กระบวนมังกรกัณฐ์ ยกไปขัดตาทัพ
- พากย์ศึกมังกรกัณฐ์
- พากย์ทศกัณฐ์ บอกข่าวมังกรกัณฐ์ล้ม
- พากย์พรหมาสตร์
- พากย์เอราวัณ
- พากย์นางสีดามาสนามรบ
- พากย์รถต่าง ๆ
- พากย์กระบวนทัพม้าวิรุณจำบัง
- พากย์ทัพม้า
- คำพากย์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๒
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๓
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๔
- ภาคผนวก ตำราเล่นหนังในงานมหรสพ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ
ตอน หนุมานถวายแหวน
๑๖
| ๏ นารายณ์บันเทิงปรีดา | ปรึกษาเสนา |
| จะยาตรพยุหควรไฉน | |
| ๏ มนตรีพร้อมกันทูลไท | ยกยาตรพลไป |
| ทีเดียวจะแสนยากเย็น | |
| ๏ ด้วยท่าทางนั้นขัดเข็ญ | หนึ่งไม่ไปเห็น |
| สมเด็จพระอรรคชายา | |
| ๏ จำจะให้แต่งทูตา | คุมพลไปหา |
| จงสบสมเด็จมหิษี | |
| ๏ แล้วจึงดำเนินโยธี | ภายหลังจะดี |
| ค่อยรู้หนทางไปมา | |
| ๏ พระให้ทำตามปรึกษา | เร่งจัดเสนา |
| ตรีทูตผู้เรืองฤทธี | |
| ๏ สุครีพทูลไทธรณี | เห็นแต่กระบี่ |
| หนุมานผู้ชาญเดชา | |
| ๏ เคยข่มขี่มารยักษา | ได้พรอิศรา |
| นุภาพเหี้ยมหักหาญ | |
| ๏ หนึ่งดูเพลาพระกาล | ศรีชมพูพาน |
| จะบอกยุบลร้ายดี | |
| ๏ องคตลูกท้าวพาลี | แม้นพบไพรี |
| จะแก้ด้วยเพโทบาย | |
| ๏ พาทีอาจหาญแยบคาย | รู้ลักษณภิปราย |
| ในรณเรืองวิทยา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ภูวกวักเรียกหนุมานมา | ตรัสสั่งกิจจา |
| ให้แจ้งประจักษ์ใจจง | |
| ๏ แล้วถอดจักรรัตนธำมรงค์ | กับผ้าร้อยองค์ |
| ยุพินทรให้นำไป | |
| ๏ ผิวนางยังแหนงน้ำใจ | จงแนะความใน |
| มิถิลราชโบรา | |
| ๏ อันปรากฏจริงใจมา | เมื่อตาต่อตา |
| ประจวบบนบัญชรไชย | |
| ๏ ถ้าท่านกลับคืนครรไล | มาจวบทรงใด |
| จะยกบำนาญพานร | |
| ๏ แล้วสั่งสุครีพฤทธิรอน | ให้เกณฑ์นิกร |
| ไปโดยทั้งสามเสนี | |
| ๏ สุครีพรับราชวาที | มาจัดกระบี่ |
| ได้สองสมุทรเรืองไชย | |
| ๏ จึ่งกฎหมายให้สามไป | เดือนหนึ่งจอมไตร |
| ดำรัสให้เร่งคืนมา | |
| ๏ กษณะนั้นหนุมานฤทธา | องคตมหา |
| นุภาพชมพูพาน | |
| ๏ ทั้งสามก้มเกล้ากราบกราน | พาพวกพลหาญ |
| สำคัญทักษิณทิศจร ฯ |
ฯ กราว ฯ
| ๏ ไต่ตามสถลมารคดงดอน | ข้ามโขดสิงขร |
| แลห้วยละหานธารไศล | |
| ๏ สามนายนำพลครรไล | สามโยชน์บไกล |
| ก็ถึงสำนักสระศรี | |
| ๏ สระนั้นกว้างขวางยาวรี | กุ้งกั้งเต่าตรี |
| มัจฉาประพาสหลายพรรณ | |
| ๏ กอเบญจกุสุมเนืองนันต์ | นิลุบลสัตตบรรณ |
| สโรชเบิกบานขจี | |
| ๏ ฟักแฟงใบบัดชลธี | มั่วหมู่ภุมรี |
| มาเฟ้นสุคนธ์บุษบง | |
| ๏ โดยดังสมญาสระสรง | สมมุตินามตรง |
| อุทกท้าวพันตา | |
| ๏ พอเย็นยอแสงสุริยา | ทั้งสามเสนา |
| ก็ยั้งนิกรริมธาร | |
| ๏ เที่ยงคืนปักหลั่นขุนมาร | ขึ้นจากสระสนาน |
| แสวงมาพบพลพฤนท์ | |
| ๏ ค่อยย่องมองดูพานรินทร์ | ผาดเห็นหลานอินทร์ |
| อันนอนอยู่กลางโยธา | |
| ๏ อสุรทะลวงวางมา | ถีบถูกอุรา |
| กระบิลบุตรพาลี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ องคตตื่นขึ้นราวี | ยักษ์ไหว้แล้วมี |
| สุภาพถามทันใด | |
| ๏ ท่านนี้สมญาชื่อไร | จะไปข้างไหน |
| มาหยุดเอาทับริมคลอง | |
| ๏ หลานอินทร์จึ่งตอบสารสนอง | กูมาทั้งผอง |
| คือทูตนารายณ์รามา | |
| ๏ ปักหลั่นจึงแถลงกิจจา | โดยเดิมโทษา |
| อันคบด้วยเทพบุตรี | |
| ๏ มัฆวานสาปมาทันที | ให้เปนยักษี |
| อยู่เฝ้ายังสระสินธุ์สรง | |
| ๏ แม้นสัตว์ผู้คนซอนซง | จรล้ำมาลง |
| สำนักสถานวาริน | |
| ๏ ให้หักคอสูบเลือดกิน | เปนภักษ์อาจิณ |
| ไปจวบนารายณ์ไวกูณฐ์ | |
| ๏ เมื่อวงศ์อโยทธประยูร | ใช้ทูตจำทูล |
| ยุบลไปเยียนสีดา | |
| ๏ ข้าได้รบด้วยทูตา | จึงพ้นโทษา |
| ไปเกิดในห้องไตรตรึงษ์ | |
| ๏ ที่นี้ทูตามาถึง | ต้องตัวกูจรึง |
| แลกูจะพ้นไปสวรรค์ | |
| ๏ ว่าแล้วบัดเดี๋ยวบทัน | พรับตากุมภัณฑ์ |
| ก็ฟื้นชีวิตวายชนม์ ฯ |
ฯ เหาะเชิด ฯ
| ๏ กษณะนั้นเสนีรี้พล | บมินอนกลัวตน |
| ก็นั่งระมัดถือตา | |
| ๏ ครั้นแสงสุริยะส่องโสภา | ใสสว่างเวหา |
| กระบิลก็ยกพลไป |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ จากนั้นดั้นดงพงไพร | โดยมรคาลัย |
| ก็พบถนนมหิมา | |
| ๏ เอาเงินดาดพื้นรถยา | สามนิ้วโดยหนา |
| ก็เห็นอร่ามเรืองงาม | |
| ๏ บมีผู้คนจักถาม | พานรทั้งสาม |
| ก็คิดฉงนใจใจ | |
| ๏ อัศจรรย์เมืองนี้เปนไฉน | เหมือนเมืองหัสนัยน์ |
| อันเลิศวิลาสลำยอง | |
| ๏ รั้ววังเรือนหลวงทั้งผอง | ล้วนแก้วแกมทอง |
| ฉลักเฉลาเพราพราย | |
| ๏ ฉันใดผู้คนโหดหาย | นรชาติหญิงชาย |
| บมีบมาพานตา | |
| ๏ แต่มาตรแม้นหมู่นกกา | ห่อนบินแววมา |
| จะใกล้จะกรายธานี | |
| ๏ รวยรวยรสคนธ์อันดี | ฟุ้งทั่วบุรี |
| ขจรตรลบอบอาย | |
| ๏ องคตจึงกล่าวภิปราย | จงลูกพระพาย |
| ระเห็จไปดูถึงใน | |
| ๏ ปราสาทสุวรรณเรืองไร | เหตุการณ์ฉันใด |
| จึงเมืองนี้ดูอัศจรรย์ | |
| ๏ หนุมานยุรยาตรผาดผัน | ขึ้นสู่สุวรรณ |
| ปราสาทประเสริฐโสภา ฯ |
ฯ แพละ ฯ
| ๏ เห็นบมีธุลีผงพานตา | เตียนตะลิบเคหา |
| ดั่งหนึ่งจะมีผู้คน | |
| ๏ ขุนกระบิลย่างเยื้องจรดล | เข้าในไพรชน |
| ก็พบอนงค์นารี ฯ |
ฯ แพละ ฯ
| ๏ ทิพรูปแน่งน้อยมีศรี | พักตร์เพียงจันทรี |
| ชำเลืองชม้อยคอยตา | |
| ๏ หนุมานมีสารเสน่หา | เจ้าเยาวยุพา |
| ยุพินทรเอี่ยมอัปสร | |
| ๏ เหตุผลกลใดบังอร | มาอยู่นคร |
| อันเปล่าประชาดรธาน | |
| ๏ นางฟ้านบนอบตอบสาร | ข้าทุกข์ทรมาน |
| ก็ช้ามาสามหมื่นปี | |
| ๏ เพราะต้องคำสาปโกษีย์ | เจ้ามานี้มี |
| นุกิจใดจำนง | |
| ๏ จึงสู่ล้ำหล้าดานดง | ฤๅเปนทูตองค์ |
| นเรศวรอันเรืองไชย | |
| ๏ ถ้าใช่เชิญเจ้าเร่งไป | อย่าอยู่เกรงภัย |
| ธิราชท้าวมัฆวาน | |
| ๏ ผิเปนองค์อรรคทหาร | ย่อมหาวเปนภาณ |
| ณุมาศแลดวงดารา | |
| ๏ ข้าจึงจะสิ้นกังขา | แม่นมั่นสัญญา |
| เปนองค์ทหารจักรี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานยิ้มแล้วพาที | เปนบุญโฉมศรี |
| จะพ้นซึ่งโทษทรมาน | |
| ๏ แต่เริ่มเดิมเหตุก่อนกาล | ผิไฉนมัฆวาน |
| จึงลงด้วยเทวทัณฑ์ | |
| ๏ นางกล่าวแถลงเรื่องดำบรรพ์ | ว่าท้าวหนึ่งอัน |
| สมรรถชื่อพันตา | |
| ๏ เปนบุตรเจ้าไตรตรึงษา | ใคร่สร้างนครา |
| ให้เหมือนพิภพโกษีย์ | |
| ๏ คำนึงชนกาธิบดี | วัชรินทร์ก็มี |
| มาโนชมาดลลูกชาย | |
| ๏ พันตานอบนิ้วภิปราย | ทูลขอเมืองหมาย |
| ให้เหมือนวิมานแมนสวรรค์ | |
| ๏ พระอินทร์สั่งวิษณุกรรม์ | ตระบัดรังสรรค์ |
| ปราสาทวิจิตรยรรยง | |
| ๏ จัตุรงค์แน่งนางนวลหง | เหมือนล้างสวรรค์ลง |
| มาตั้งอยู่พื้นปัฐพี | |
| ๏ แล้วโกษิตเษกภูมี | พันตาเรืองศรี |
| ให้ครองพิไชยมายัน | |
| ๏ นานมาพันตาอาสัญ | คืนขึ้นไปสวรรค์ |
| ก็ละแต่เมืองเปล่าดาย | |
| ๏ มีท้าวตาวันฦๅสาย | เวียนขึ้นไปถวาย |
| บังคมบรมอินทรา | |
| ๏ ให้ข้าชักนางรำภา | แล้วลักพามา |
| ไว้ในนครมายัน | |
| ๏ พระอินทร์หานางในสวรรค์ | บมิพบจบจรัล |
| ก็ลงมาสู่ธรณี | |
| ๏ แกว่งขรรค์ฟอนฟาดเกศี | ตาวันสิ้นชี |
| วกลิ้งในแท่นไสยา | |
| ๏ ตรีเนตรอุ้มนางรำภา | ขึ้นไปตรึงษา |
| ก็ถามว่าใครชักชวน | |
| ๏ รำภาแจ้งเหตุทั้งมวล | ท้าวโกรธหุนหวน |
| ก็สาปผู้ข้ามาพลัน | |
| ๏ แม้นทิพโภคาสบสรรพ์ | จะกินจงบัน |
| ดาลดุจก้อนเหล็กแดง | |
| ๏ สิงสัตว์ผู้คนโดยแถลง | อย่ากรายกำแพง |
| แต่มาตรว่าหมู่นกกา | |
| ๏ ข้าทูลถามท้าววชิรา | เมื่อไรโทษา |
| จะสิ้นกำหนดคืนสถาน | |
| ๏ สองสรวงสระเอื้อนโองการ | ปางใดอวตาร |
| สฤษฏิเปนรามา | |
| ๏ ใช้กระบี่ตรีทูตไปหา | มหิษีสีดา |
| มาแวะณเมืองมายัน | |
| ๏ ต่อพบหนุมานแขงชัน | หาวเปนดวงจันทร์ |
| อาทิตย์แลดาราราย | |
| ๏ ข้าจึงพ้นสาปโหดหาย | คืนสำราญกาย |
| ยังชั้นพิมานโกษีย์ | |
| ๏ หนุมานครั้นฟังยินดี | ยิ้มพลางพาที |
| ว่าเจ้าอย่าแหนงแคลงใจ | |
| ๏ กษณะนี้นารายณ์เสด็จไว | ยกูณฐ์มาใน |
| ประยูรอโยทธนคร | |
| ๏ ใช้พี่ทูลสารสู่สมร | บเจนทางจร |
| ตำแหน่งนิเวศกุมภัณฑ์ | |
| ๏ จงเจ้าช่วยแนะแนวมรร | คาให้จรจรัล |
| จะส่งไปคืนตรึงษา | |
| ๏ พลางเข้าสร้วมกอดกัลยา | โลมถามมรคา |
| จะข้ามไปเกาะทศกัณฐ์ | |
| ๏ นางผลักข่วนค้อนผินผัน | จะเอาสำคัญ |
| สิ่งไรก็ไม่เห็นมี | |
| ๏ อย่าทำมายาพาที | เราไม่ใยดี |
| จงไปให้พ้นมณเฑียร | |
| ๏ ท่าทางลงกาทศเศียร | ได้ยินระเบียน |
| ระบิลบูราณสืบมา | |
| ๏ เมื่อยังไม่เห็นฤทธา | ใช่เชิงอาสา |
| จะบอกหนทางอย่างไร ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานกอดแก้วกลอยใจ | อ้าโอษฐอำไพ |
| ก็หาวเปนดาวดวงจันทร์ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พุ่งไถงไพโรจน์แสงพรรณ | เลื่อมเลื่อมแลวรร |
| ณุภาสทั้งปรางค์รจนา | |
| ๏ บุษมาลีเห็นหรรษา | กราบไหว้ขุนวา |
| ยุบุตรขออภัย | |
| ๏ ทีนี้จะลุล่วงไป | ยังสวรรคาลัย |
| เพราะบุญกำแหงหนุมาน | |
| ๏ แล้วบอกเรื่องราวข่าวสาร | ว่าข้าเนาสถาน |
| บได้จะไปแห่งไร | |
| ๏ แต่รู้ว่ามีน้ำไหล | ข้างทักษิณไกล |
| แต่นี้ไปสามโยชน์ปลาย | |
| ๏ น้ำนั้นใครอาบบาปหาย | ท่านถามอภิปราย |
| แม่น้ำจะบอกมรคา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานช้อนเชยกานดา | โอบแอบอุรา |
| ประกับประกิตชิดชน | |
| ๏ เสพสมชมแก้วโกมล | รวยรื่นรสคนธ์ |
| กระเษมกระสันรัญจวน | |
| ๏ ขุนกระบิลจึงบอกแสนสงวน | พี่จำจากนวล |
| เพราะราชกิจติดพัน | |
| ๏ ว่าแล้วนำอรสู่บัญ | ชรแก้วแพรวพรรณ |
| กระบิลก็โยนนารี | |
| ๏ ขึ้นยังหาสห้องเมฆี | นางสิ้นชีวี |
| ไปดลนิเวศหัสนัยน์ ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ตระบัดหนุมานคลาไคล | ถึงพวกพลไกร |
| ก็แจ้งแก่สองพานร | |
| ๏ แล้วพาพวกพลพเนจร | ผ่านแสนสิงขร |
| แลหุบละหานธารชล ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ เดินดั้นกันดารอารญ | รอนแรมมาดล |
| ยังฝั่งมหาธารา | |
| ๏ หนุมานจึ่งร้องเรียกหา | แม่น้ำเอ๋ยมา |
| ช่วยบอกหนทางอย่านาน | |
| ๏ พระสมุทรตีฟองฉ่าฉาน | ร้องถามหนุมาน |
| ว่าท่านจะไปหนใด | |
| ๏ ขุนกระบี่บอกว่าจะไป | เมืองลงกาไกล |
| จงบอกตำบลหนทาง | |
| ๏ พระสมุทรจึงบอกบพราง | เร่งข้ามน้ำขวาง |
| ไปเฉียงข้างฟากชลธี | |
| ๏ ต่อทิศอาคเนย์วิถี | จะพบคีรี |
| จงเลี้ยวลงทิศทักษิณ | |
| ๏ ข้ามโขดลงเขาถึงดิน | จะพบวาริน |
| ลงเลียบไปหว่างคีรี | |
| ๏ บ่ายหน้ามาทิศหรดี | จะพบฤๅษี |
| จงถามหนทางสืบไป ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานครั้นฟังสงสัย | ถามว่าเหตุใด |
| แม่น้ำจึ่งรู้เจรจา | |
| ๏ พระสมุทรแถลงโดยบูรพา | กูกับพันตา |
| แต่เดิมจะไปดุษฎี | |
| ๏ พี่เราสวามิตรฤๅษี | น้ำใจอารี |
| จึงให้ข้าอยู่โปรดคน | |
| ๏ แม้นใครหลงทางมาดล | สายชลวังวน |
| ให้บอกอรัญมรรคา | |
| ๏ ขุนกระบิลได้ยินหรรษา | รู้ว่าเทวา |
| บันดาลด้วยเดชกลับกลาย | |
| ๏ จึงน้ำนี้อาบบาปหาย | วานรทั้งหลาย |
| ก็ชวนกันอาบอาศัย ฯ |
ฯ ลงสรง ฯ
| ๏ หนุมานม้วนหางซัดไป | ข้ามฟากน้ำไหล |
| ดั่งอย่างตะพานรจนา | |
| ๏ พวกพลไต่หางขุนพา | นรข้ามสายสา |
| คเรศพ้นชลธาร | |
| ๏ จึงยกโยธาทวยหาญ | เดินดั้นกันดาร |
| มหาสิงขรดอนดง ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ พอจวนสิ้นแสงสุริยง | เรื่อยรอนอ่อนลง |
| ก็ถึงวนาอาศรม | |
| ๏ สามท้าวเข้าไปบังคม | นักพรตอุดม |
| บพิตรสิทธาจารย์ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ บอกว่าตรีทูตทูลสาร | นารายณ์อวตาร |
| จะไปยังเกาะลงกา | |
| ๏ ไม่เจนตำบลมรคา | ขอพระสิทธา |
| ช่วยบอกหนทางเมืองมาร ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระสิทธฤๅษีสนองสาร | ทางไพรกันดาร |
| จงหมายไปทิศทักษิณ | |
| ๏ ขึ้นเขาแล้วเลี้ยวลงดิน | เจ็ดชั้นศีขริน |
| ลำบากเปนสุดแสนทวี | |
| ๏ เขาหนึ่งชื่อนิลคีรี | สีนิลแสงศรี |
| เขียวแหลมแลแนมเมฆา | |
| ๏ เขานั้นเปนหลักลงกา | เทเวศสมญา |
| สำคัญที่ข้ามเมืองมาร ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สามนายไหว้ฤๅษีสาร | ขอพักบริพาร |
| อาศัยในราษราตรี | |
| ๏ ครั้นรุ่งจึ่งลาฤๅษี | ยกยาตรโยธี |
| เข้าสู่วนาอารญ | |
| ๏ ดั้นเดินโดยทางพนสณฑ์ | ข้ามห้วยเหวชล |
| ธีศีขรจรลี | |
| ๏ พ้นเจ็ดชั้นขุนคีรี | ไต่ตามวิถี |
| พาพบภูเขามหิมา | |
| ๏ สูงสุดอากาศเวหา | ใหญ่พ้นคณนา |
| บอาจอ้อมอิดใจ | |
| ๏ ตรงขึ้นเดินเนินไศล | ข้ามเขาพลไป |
| จึงถึงนิลาราตรี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ มาถึงมรคาวิถี | พอจวนราตรี |
| จะค่ำจะย่ำถึงเขา | |
| ๏ มืดคลุ้มชอุ่มลับเงา | บมีทางเทา |
| รุกขาชอ่ำอนธการ | |
| ๏ กุณฑลในหูหนุมาน | ใสสว่างชัชวาล |
| ดั่งไต้อันส่องทางไกล | |
| ๏ ขึ้นไปสูงสุดยอดไศล | บมิรู้ที่ไป |
| ทั้งสามก็ยั้งยืนฉงน | |
| ๏ บ้างว่าเมืองสวรรค์ชั้นบน | เดือนดาวดาษหน |
| ดังหนึ่งจะเอื้อมถึงมือ | |
| ๏ แม่นมั่นอันเขานี้คือ | พระสุเมรุพันฦๅ |
| จะใกล้ถึงไตรตรึงษา | |
| ๏ หนุมานบอกหมู่โยธา | มิใช่สรรคา |
| เปนพื้นภูเขาสันดาน | |
| ๏ แม้นว่าเมืองสวรรค์วิมาน | เรามาถึงสถาน |
| อันเหงื่อแลไคลไม่มี | |
| ๏ จึงชมพูพานเรืองศรี | เรียกสองเสนี |
| มาหยุดอยู่นั่งปรึกษา | |
| ๏ นารายณ์กฎให้เรามา | เดือนหนึ่งโดยตรา |
| ให้กลับไปถึงทรงธรรม์ | |
| ๏ เรามาช้าสิบห้าวัน | กลับไปไม่ทัน |
| จะผิดกำหนดภูวไนย | |
| ๏ ฤๅเราจะกลับคืนไป | เห็นควรฉันใด |
| ด้วยกิจกำหนดกฎหมาย | |
| ๏ หนุมานจึงสนองภิปราย | อาสานารายณ์ |
| จะกลับไปเปล่าป่วยการ | |
| ๏ พระสั่งให้ไปเมืองมาร | จำไปถึงสถาน |
| จนพบพระอรรคเทพี | |
| ๏ ให้รู้จักร้ายแลดื | แม้นม้วยเปนผี |
| จะม้วยด้วยทำอาสา | |
| ๏ อย่างขุนสดายุมรณา | ทั่วไตรโลกา |
| จึ่งนับว่าเชื้อชาติชาย | |
| ๏ พวกเราเผ่าเทพสืบสาย | ควรจะสู้ตาย |
| ให้เหมือนอย่างขุนปักษี | |
| ๏ กษณะนั้นสกุณสัมพาที | ได้ยินกระบี่ |
| ก็แล่นทะลวงมาพลัน | |
| ๏ พวกพลตกใจตื่นกัน | หนีดั้นไพรวัน |
| เข้าเร้นในเวิ้งหว่างเขา | |
| ๏ บ้างวิ่งลงลุ่มเหวเซรา | บ้างแล่นลับเงา |
| สุมทุมแลเร้นราบกราน | |
| ๏ ยังอยู่แต่ศรีหนุมาน | บมิจรจากสถาน |
| ก็ยืนอยู่ดูท่วงที ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ สกุณออกจากคิรี | บมิเห็นกระบี่ |
| ก็คิดในใจรำพึง | |
| ๏ เมื่อกี้ผู้คนอื้ออึง | ครั้นออกมาถึง |
| มันหายไปแห่งหนไร | |
| ๏ ปักษีทอดตาแลไป | เบื้องขวาบมิไกล |
| ก็เห็นกำแหงหนุมาน | |
| ๏ ยืนอยู่ไป่คลาดจากสถาน | จึ่งถามอาการ |
| ถึงน้องผู้ร่วมชีวา | |
| ๏ กระบิลแถลงเล่ากิจจา | ว่าขุนปักษา |
| พินาศด้วยรบทศกัณฐ์ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สัมพาทีฟังเหตุพลัน | ทอดตัวจาบัลย์ |
| พิลาปลาญสมประดี | |
| ๏ โอ้โอ๋อนุชปักษี | มาม้วยชีวี |
| แลกูจะอยู่เยียใด | |
| ๏ กูจะตายตามนุชไป | ยังสวรรคาลัย |
| เปนเพื่อนสกุณอนุชา ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ หนุมานผู้ชาญอาสา | เห็นขุนสกุณา |
| พิลาปก็กล่าวคำหวาน | |
| ๏ ว่าท่านมีปรีชาญาณ | ไตรภพจบสถาน |
| เกิดแล้วก็ตายวายชนม์ | |
| ๏ จงเอาปัญญาผ่อนปรน | จะโศกากล |
| ใช่ว่าจะรอดคืนมา | |
| ๏ หนึ่งข้าขอถามกิจจา | ขนทั้งกายา |
| ไฉนจึ่งหล่นหลุดหาย ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สกุณจึ่งสนองภิปราย | จะกล่าวบริยาย |
| แต่ช้ามาโกฏิปีมี | |
| ๏ กูกับสดายุปักษี | อยู่ยอดสิมพลี |
| พอพระอุทัยไขแสง | |
| ๏ เรืองรองรัศมีสีแดง | เลื่อมเลื่อมเรืองแฝง |
| พระเมรุมาศชัชวาล | |
| ๏ น้องกูสดายุขุนหาญ | วิงวอนรำคาญ |
| กันแสงจะกินสุริย์ใส | |
| ๏ กูห้ามบมิฟังขัดใจ | โบยบินขึ้นไป |
| จะจิกเอาดวงสุริยา | |
| ๏ กูบินไปตามอนุชา | พระสุริยโกรธา |
| ก็แผดมหิทธิรังสี | |
| ๏ ร้อนดังเพลิงกาฬอัคนี | กูแผลงฤทธี |
| กางปีกเข้ากั้นอนุชา | |
| ๏ ขนกูต้องแสงสุริยา | ลุ่ยหล่นสหัสา |
| แต่น้องกูปลอดรอดภัย | |
| ๏ ทินกรซั้นสาปบัดใจ | อย่าให้ขนไชย |
| กูงอกทั้งพื้นกายา | |
| ๏ กูทูลถามไททิวา | เมื่อไรโลมา |
| จะงอกดั่งเก่าฤๅบมี | |
| ๏ ว่าต่ออวตารเรืองศรี | ใช่ทูตกระบี่ |
| ไปเยี่ยมสมเด็จพนิดา | |
| ๏ พบกูแล้วโห่สามลา | จึ่งให้โลมา |
| กูงอกดั่งเก่าอย่านาน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานจึ่งกล่าวสนองสาร | หนทางเมืองมาร |
| สกุณยังรู้ฤๅไฉน | |
| ๏ แม้นรู้จงบอกให้ไป | จะเรียกพลไกร |
| มาโห่ให้ขนขึ้นมา | |
| ๏ จึ่งสัมพาทีปักษา | ดำเนินกฤษฎา |
| ให้แจ้งแก่ขุนวานร | |
| ๏ ว่ากูผู้ฤทธิกำจร | กมลาศน์หลั่งพร |
| ประสิทธิ์ให้แลเห็นไกล | |
| ๏ พันโยชน์กูแลเห็นไป | เมืองลงกาไกล |
| จะดูก็เห็นแก่ตา | |
| ๏ ท่านจงป่าวพวกพลพา | นรโห่สามลา |
| ให้ขนกูงอกบัดดล | |
| ๏ จึ่งขี่กูขึ้นเวหน | จะพาข้ามชล |
| ไปดูให้เห็นลงกา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ลูกลมจึ่งร้องเรียกหา | พวกพลโยธา |
| ไฉนจึ่งตื่นแตกฉาน | |
| ๏ วานรพังเสียงหนุมาน | วิ่งมายังสถาน |
| ก็เห็นสกุณปักษี | |
| ๏ ขุนกระบิลบอกตามวาที | แล้วสั่งกระบี่ |
| ให้โห่จงถ้วนสามลา | |
| ๏ กระบิลวานรินทร์เสนา | เรียกหาโยธา |
| ครั้นพร้อมก็โห่สามที ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ กษณะนั้นจึ่งขุนปักษี | ครั้นขนคืนดี |
| ก็ลองกำลังฤทธา | |
| ๏ แล้วขุกคิดถึงอนุชา | เสวยโศกโศกา |
| พิลาปร่ำรำพัน ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ สามนายปลอบโลมด้วยพลัน | ท่านอย่าโศกศัลย์ |
| จงผ่อนให้ค่อยเคลื่อนคลาย | |
| ๏ น้องท่านทำความชอบตาย | เยี่ยงเราทั้งหลาย |
| จะให้ไปเหมือนปักษี | |
| ๏ สกุณค่อยคลายโศกี | ครั้นพระสุริย์ศรี |
| จำรูญจำรัสชัชวาล | |
| ๏ เรียกสามพานรผู้หาญ | ขี่กูอย่านาน |
| จะพาไปดูลงกา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สามนายขึ้นขี่ปักษา | สกุณลีลา |
| ขึ้นเหยียบภูเขาหลวงหมาย | |
| ๏ ถีบภูเขาแตกโทรมทลาย | เผ่นบินข้ามสาย |
| สมุทรเห็นเมืองมาร ฯ |
ฯ แพละ ฯ
| ๏ จึ่งบอกสามนายบมืนาน | ดูลงกาสถาน |
| จงจำสลักสำคัญ | |
| ๏ แล้วกลับเหาะเหิรจรจรัล | ถึงพวกพลขันธ์ |
| ก็ชวนกันชุมปรึกษา | |
| ๏ จะข้ามเกาะกรุงลงกา | ใครจะอาสา |
| ไปได้มิได้เปนไฉน | |
| ๏ จึ่งชมพูพานเฉลยไข | กำลังฤทธิไกร |
| ข้าเหาะไม่ถึงลงกา | |
| ๏ องคตจึ่งตอบวาจา | ข้าหย่อนฤทธา |
| เพราะอยู่ในท้องหกเดือน | |
| ๏ อาสาข้าไม่บิดเบือน | กำลังไม่เหมือน |
| นุภาพกำแหงหนุมาน | |
| ๏ จะข้ามสมุทรกันดาร | เห็นท่านห้าวหาญ |
| ผู้เดียวจะถึงลงกา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ หนุมานฟังคำปรึกษา | จึ่งลาสกุณา |
| ก็ไปยังนิลคิรี | |
| ๏ ครั้นถึงจึ่งสั่งเสนี | องคตเรืองศรี |
| พิไชยชมพูพาน | |
| ๏ จงปกป้องพวกพลหาญ | อย่าไว้ใจมาร |
| เปนแดนอสุรยักษี | |
| ๏ สั่งแล้วผาดแผลงฤทธี | ถีบนิลคีรี |
| ตระบัดก็เหาะเหิรทะยาน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ เขานั้นทรุดถึงบาดาล | เดโชขุนหาญ |
| นุภาพเข้มแข็งขัน | |
| ๏ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรอัน | ท่านท้าวทศกัณฐ์ |
| ให้อยู่ตระเวนหว่างชล | |
| ๏ เห็นพานรล่วงแดนตน | เกรียงโกรธานนต์ |
| ก็เผ่นขึ้นจากคงคา | |
| ๏ อ้าปากแลบลิ้นเหลือกตา | แผดร้องด้วยอา |
| นุภาพออกราวี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ หนุมานรณรงค์ยักษี | หัตถาแกว่งตรี |
| ระเห็จเข้าทางปากมาร | |
| ๏ ออกโดยช่องกรรณบนาน | ตระบัดขึ้นทะยาน |
| เข้าโดยจมูกอสุรี | |
| ๏ พานรแหวะเวิ้งนาภี | ลากไส้ยักษี |
| ออกโยนยังท้องสมุทรไท | |
| ๏ แถวโลหิตมารลูมไหล | บนานขาดใจ |
| พินาศคือคีรี ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ ครั้นเสร็จสังหารยักษี | วรราชกระบี่ |
| ก็เหาะระเห็จเตร็ดพลัน | |
| ๏ มาสบเสื้อเมืองกุมภัณฑ์ | กรกรายเขนขรรค์ |
| ออกยืนยังพื้นคัคนานต์ | |
| ๏ ห้าหน้าสิบมือนมยาน | เรียกเร่งทวยหาญ |
| เข้ากลุ้มจะกุมพานร | |
| ๏ ลูกลมโลดไล่ฟันฟอน | สังหารราญรอน |
| อสุรยอบยับยี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ไหวหวั่นครั่นครื้นธรณี | พระสมุทรใสศรี |
| ก็ขุ่นกระฉอกชลธาร | |
| ๏ เสื้อเมืองต้านต่อหนุมาน | สิ้นกำลังหาญ |
| ก็เหาะระเห็จเตร็ดหนี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ลูกลมติดตามอสุรี | ตัดเศียรยักษี |
| ให้ล้มพินาศในสมร ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ แล้วกำบังกายพานร | เข้าในนคร |
| ก็เที่ยวเฉวียนเวียนวน | |
| ๏ สิ้นทั้งวังในไพชยนต์ | เที่ยวทุกแห่งหน |
| บสบสมเด็จมหิษี | |
| ๏ เข้าในปราสาทมณี | พิเภกอสุรี |
| ก็ถือกระดานคูณหาร | |
| ๏ กับคัมภีร์โหราจารย์ | ยักษีพิสดาร |
| มาเรียนคัมภีร์โหรา | |
| ๏ มหิษีแน่งนวลเสน่หา | บุตรีรจนา |
| ดั่งนางบำเรอโกษีย์ | |
| ๏ ขึ้นมณเฑียรรัตน์รูจี | สิบเศียรอสุรี |
| ประกอบสุรางค์สรรพสรรพ์ | |
| ๏ มณโฑนิทรแนบทศกัณฐ์ | งามล้ำสาวสวรรค์ |
| ดีร้ายนี่นางสีดา | |
| ๏ ดูดู๋มารักยักษา | ขบฟันโกรธา |
| ชักตรีที่อกบมินาน | |
| ๏ เงื้อง่าจะฆ่าเยาวมาลย์ | เทวาในสถาน |
| ก็ดลจิ้งจกทักทาย | |
| ๏ วานรหยุดยั้งฉงนฉงาย | จิ้งจกเพรียกพราย |
| ชะรอยมิใช่มหิษี | |
| ๏ ขุนกระบิลแก้ผมอสุรี | ผูกผมเทวี |
| มณโฑให้ชิดติดพัน | |
| ๏ แล้วมาจากแท่นทศกัณฐ์ | เข้าห้องสุวรรณ |
| ยังแท่นสุวรรณพรรณราย | |
| ๏ อินทรชิตฤทธิ์เพียงไฟพราย | แสนนางรอบราย |
| ก็ถือธนูดูยง | |
| ๏ บมิพบสีดานวลหง | ฉวัดเฉวียนเวียนวง |
| ทุกแห่งบสบเยาวมาลย์ | |
| ๏ จึ่งออกมานอกราชฐาน | เที่ยวในวนานต์ |
| ก็พบอาศรมศาลา | |
| ๏ แปลงเปนลิงเล็กเข้ามา | ก้มเกล้าวันทา |
| ฤๅษีแล้วแจ้งแถลงไข | |
| ๏ ข้าสถิตในลงกาไกร | เที่ยวล่าเล็มไพร |
| ได้ยินระบือฦๅมา | |
| ๏ ว่าทศเศียรเจ้าลงกา | ได้นางโสภา |
| ประเสริฐล้ำโฉมสวรรค์ | |
| ๏ มาไว้แห่งไรทรงธรรม์ | พระผู้แสวงบรร |
| พชิตยังรู้ฤๅไฉน | |
| ๏ ฤๅษีปรีชาชาญไชย | บอกวานรไพร |
| ว่าทศพักตร์ยักษา | |
| ๏ ไปลักมารศรีสีดา | เมียพระรามา |
| มาไว้ในสวนอุทยาน | |
| ๏ ให้บุตรชื่อสหัสกุมาร | คุมไพร่พลหาญ |
| ได้สองสมุทรรักษา | |
| ๏ หนุมานก้มเกล้าวันทา | ข้าขอนิทรา |
| อาศัยพระสิทธมุนี | |
| ๏ วันนี้ค่ำคล้อยสุริย์ศรี | ต่อรุ่งราตรี |
| จะลาไปล่าเล็มไพร | |
| ๏ ฤๅษีนิมิตศาลาลัย | เอ็งไปอาศัย |
| ศาลาที่หน้าอาศรม ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ หนุมานนอบนิ้วบังคม | นึกในอารมณ์ |
| ฤๅษีมาอยู่เมืองมาร | |
| ๏ ผิดกิจสิทธฤๅษีสาร | ใคร่รู้เดชดาล |
| ประภาพเพียงใดไฉน | |
| ๏ แปลงตัวโตคับศาลาลัย | แล้วร้องบอกไป |
| ศาลานี้เล็กหนักหนา | |
| ๏ ฤๅษีรู้กลมารยา | นิมิตศาลา |
| ให้กว้างให้ยาวออกไป | |
| ๏ ศาลาใหญ่ออกเท่าไร | วานรโตไป |
| จนคับศาลาอาศรม | |
| ๏ มันจะแกล้งลองอาคม | พระสิทธอุดม |
| ก็เขาสมาธิบัดดล | |
| ๏ บันดาลวายุพัดห่าฝน | เซ็งซ่าภูวดล |
| ก็หนาวดังนอกจักรวาฬ | |
| ๏ ตกต้องสกนธ์กายขุนหาญ | เย็นพ้นทนทาน |
| คุดคู้ก็งอย่อกาย | |
| ๏ บมิทำฤทธิ์ได้โดยหมาย | รูปนิมิตกลับกลาย |
| ไปคงเปนองค์หนุมาน | |
| ๏ ฤๅษีจึ่งร้องกล่าวสาร | เหวยลิงสามานย์ |
| มึงจงมาผิงอัคคี | |
| ๏ ขุนกระบิลเห็นฤทธิ์ฤๅษี | มาผิงอัคคี |
| ครั้นอุ่นก็นอนในสถาน | |
| ๏ พระสิทธนึกในอาการ | วานรอวดหาญ |
| จะทำให้หนำน้ำใจ | |
| ๏ ครั้นเห็นวานรหลับไหล | จับไม้เท้าไป |
| ถึงสระก็เสี่ยงสัตยา | |
| ๏ ไม้เท้าจงเปนชลุกา | วานรลงมา |
| เร่งเกาะให้มั่นทันใจ | |
| ๏ แม้นปลิดแผลงฤทธิ์อย่างไร | ปลิงอย่าหวาดไหว |
| จงเกาะให้ติดตรึงตรา | |
| ๏ เสี่ยงแล้วคืนเข้าคฤหา | พอพระสุริยา |
| อรุณรุ่งเรืองไร | |
| ๏ ลูกลมตื่นขึ้นบัดใจ | ลงในสระใส |
| กินน้ำชำระพักตรา | |
| ๏ จึ่งปลิงไม้เท้าสิทธา | โผนผุดขึ้นมา |
| ก็เกาะเอาคางบัดดล | |
| ๏ หนุมานเกลียดปลิงพองขน | ปลิดสะบัดบัดดล |
| บหลุดดั่งใจจินดา | |
| ๏ เหาะขึ้นสูงสุดเวหา | ฉุดชักด้วยอา |
| นุภาพกำลังหาญ | |
| ๏ อัศจรรย์ปลิงเท่าสายพาน | มิหล่นด้วยการ |
| อันใดฉะนี้ดูฉงน | |
| ๏ เหาะลงมาพื้นภูวดล | ขัดแค้นคำรน |
| ก็นึกคะนึงแหนงใจ | |
| ๏ ไปวอนนักสิทธทันใด | ช่วยปลิดปลิงไป |
| ให้พ้นที่คางวานร | |
| ๏ พระสิทธฤๅษีสาทร | จึ่งยื่นวรกร |
| ไปปลิดก็หลุดบมินาน | |
| ๏ ปลิงกลับเปนไม้เท้าธาร | ว่าไยขุนหาญ |
| ปลิงนิดจึงปลิดไม่ไหว | |
| ๏ หนุมานกราบไหว้บัดใจ | รู้อิทธิฤทธิไกร |
| ก็ลาพระสิทธมุนี | |
| ๏ มายังอุทยานสวนศรี | เห็นหมู่อสุรี |
| อเนกล้อมรอบราย | |
| ๏ วานรนึกในใจหมาย | หมู่มารเห็นกาย |
| กูใหญ่จะใคร่รณรงค์ | |
| ๏ ก็จะเสียกิจการพระองค์ | ไม่พบโฉมยง |
| จะเกิดวิวาทกลางหน | |
| ๏ คิดแล้วนิมิตบิดตน | เปนวานรปน |
| กับฝูงกระบี่ทั้งหลาย ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ เล็ดลอดสอดดูแยบคาย | สกัดมารเพรียกพราย |
| ก็โผนขึ้นไม้ใบบัง | |
| ๏ ถึงสุวรรณพลับพลาโดยหวัง | ค่อยลอดลงยัง |
| โศกใหญ่ที่ริมพลับพลา | |
| ๏ เห็นโฉมมหิษีสีดา | ศิริลักษณ์ลักขณา |
| อัปสรเทพฤๅทัน | |
| ๏ เหตุไฉนยักษ์ร้ายทศกัณฐ์ | จึ่งไม่ใฝ่ฝัน |
| มาทิ้งไว้ในสวนศรี | |
| ๏ หนุมานแฝงคอยท่วงที | ต่อค่ำราตรี |
| จะลอบลงทูลสายสมร | |
| ๏ สมัยนั้นท้าวยี่สิบกร | สถิตบรรจถรณ์ |
| สิงหาสน์พิมานแมนถวาย | |
| ๏ แจ่มแจ้งแสงจันทร์พรรณราย | หมดเมฆเฉิดฉาย |
| เหมือนพักตรสีดาดวงสมร | |
| ๏ วินิจคิดพลางอาวรณ์ | เพลิงราครึงรอน |
| ก็ดาลระลุงฤทัย | |
| ๏ ปานปืนพิษมตรึงใจ | สั่งกำนัลใน |
| ให้บอกกระบวนยาตรา | |
| ๏ แสนสาวอสุรรับบัญชา | มายังทวารา |
| ก็สั่งจะเสด็จจรดล | |
| ๏ มุขมาตย์มนตรีถ้วนตน | เทียบพลพหล |
| แลราชรถบมินาน | |
| ๏ จึ่งองค์อสุรปิ่นกรุงมาร | สรงสหัสธรธาร |
| ตรลบสุคนธ์กำจร | |
| ๏ ทรงเครื่องเคยปลอบอัปสร | ขัดขรรค์ฤทธิรอน |
| ยุบาทวิลาสลาวัณย์ | |
| ๏ ดั่งครั้งปลอมสมสาวสวรรค์ | กรายกรจรจรัล |
| มาขึ้นพิไชยรถทรง | |
| ๏ พรึบพร้อมจัตุรงค์ชาญณรงค์ | งามรถงามองค์ |
| ดั่งอินทรออกพโนทยาน | |
| ๏ แหนแห่แตรสังข์กังสดาล | ธงธวัชฉัตรฉาน |
| ระยาบระย้าจามร | |
| ๏ ประทีปเทียนทองส่องสลอน | เถือกสว่างอัมพร |
| จำรูญจำรัสชัชวาล | |
| ๏ ครั้นถึงอุทยานพิศาล | สารถีชำนาญ |
| ก็หยุดประทับพลับพลา | |
| ๏ จึ่งเยื้องยุบาทยาตรา | อสุรผู้รักษา |
| ถวายกรแล้วผ่อนผันหนี | |
| ๏ ครั้นใกล้สีดานารี | โองการสารศรี |
| สโรชสุนทรปราศัย | |
| ๏ ไยโฉมสิริลักษณวิไล | มาอยู่เดียวใด |
| รันลุงด้วยแสนโศกา | |
| ๏ พี่หวังบำเรอรักษา | สงวนเชยวนิดา |
| บให้ระคายหฤทัย | |
| ๏ ผัวเก่าเขาไม่อาลัย | ซัดอรไว้ใน |
| วนานตเออาทวา | |
| ๏ หากพี่ไปพบพามา | เยียวอยู่ชีวา |
| จะม้วยเปนภักษ์หมู่มาร | |
| ๏ อันเรียมรักเยาวยุพาล | สู้สิ้นเสียปราณ |
| บทิ้งให้น้องหมองสมร | |
| ๏ ผัวนางผู้เดียวเที่ยวซอน | อาศัยสิงขร |
| บมีพิริยโยธา | |
| ๏ เฉกชาติทุพลพาลา | ที่ไหนจะสา |
| แก่มืออสูรสังหาร | |
| ๏ วันนั้นร้องก้องดงดาน | เห็นจะถึงกาล |
| ด้วยกวางกระลีบีฑา | |
| ๏ ขอเชิญอรสู่นครา | ครองแสนศวรรยา |
| เปนจอมจรรโลงบริบาล | |
| ๏ สีดาฟังคำขุนมาร | เพียงเหล็กแดงดาล |
| มาแทงในกรรณกัลยา | |
| ๏ เคืองขัดกลัดใจโกรธา | จึ่งจับไม้มา |
| ปักลงยังพื้นธรณี | |
| ๏ แล้วแสร้งด่าเปรียบทศศีร์ | ว่าจอมจักรี |
| สฤษฎิเปนรามา | |
| ๏ หวังผลาญโคตรวงศ์ยักษา | สิบเศียรอสุรา |
| จะตกอยู่กลาดกลางสมร | |
| ๏ ช่างว่าไม่กลัวภูธร | กูเห็นเศียรกร |
| ไม่ครันกำลังศิลป์ไชย | |
| ๏ ปางหนึ่งแต่บรรพเกือบไกล | มีท้าวหนึ่งใจ |
| สมรรถชื่ออรชุน | |
| ๏ ทรงศักดาเดชอดุล | จับมารทารุณ |
| ทะเวนประจานจำจอง | |
| ๏ กิจนี้แจ้งทั่วทั้งผอง | ครั้งนี้อย่าปอง |
| ประมาทสมเด็จจักรา | |
| ๏ ทศเศียรฟังเสียงสีดา | แจ้วจับวิญญา |
| ก็ดาลระลุงสมประดี | |
| ๏ บมิเจ็บช้ำน้ำคำเทวี | ยิ้มแล้วจึ่งมี |
| สโรชสุนทรเอาใจ | |
| ๏ ว่าพี่พิศวาสทรามวัย | ดุจดวงหฤทัย |
| แลเนตรอันเนื่องในสกนธ์ | |
| ๏ บมิให้เขินค้างกลางหน | จะเษกนฤมล |
| เปนใหญ่ในกรุงลงกา | |
| ๏ ปลอบพลางกราบไหว้สีดา | เจ้าจงเมตตา |
| ดำรงเสน่ห์เรียมนาน | |
| ๏ จึ่งโฉมสีดาดวงมาลย์ | บมิได้ตอบสาร |
| ขึ้งขัดสะบัดเบือนหนี | |
| ๏ ถ่มเขฬะลงธรณี | ด่าดุอัปรีย์ |
| แก่ไม้ประเทียบเปรียบปราย | |
| ๏ กูใช่หญิงสามานย์หมาย | จะส้องเสพชาย |
| ผู้อี่นอันใช่สวามี | |
| ๏ สู้สิ้นเสียชีพชีวี | จะไว้ความดี |
| ให้โลกเลื่องฦๅชา | |
| ๏ มึงโกหกยกฤทธา | ทั้งโคตรยักษา |
| จะพลันพิบัติเหตุหาย | |
| ๏ สิ้นทั้งลงกาวอดวาย | ด้วยศรนารายณ์ |
| อันทรงพหลเดชา | |
| ๏ หนุมานแฝงไม้ใบหนา | ลอบดูอสุรา |
| ก็ดาลพิโรธรึงใจ | |
| ๏ คิดใคร่ผลาญให้บรรลัย | หากกริ่งเกรงใน |
| จะเกินกำหนดโองการ | |
| ๏ จึ่งจำถ้อยคำขุนมาร | ถ้วนถี่พิสดาร |
| จะทูลสมเด็จภูธร | |
| ๏ ฝ่ายองค์อสุรยี่สิบกร | ปลอบโยนบังอร |
| มิปลงสนิทนิทรา | |
| ๏ ร่านร้อนหฤทัยอสุรา | อ้าดูรกานดา |
| จงดับวิจลหฤทัย | |
| ๏ แม้นยังบลงปลงใจ | เหตุเอื้ออาลัย |
| ถึงผัวจึ่งไม่ใยดี | |
| ๏ พี่จะตามใจค่อยถนอมศรี | นุชอยู่จงดี |
| จะลาครรไลเลอสถาน | |
| ๏ แล้วกลับกลุ้มคิดรำคาญ | สมเด็จกรุงมาร |
| ก็ออกมากริ้วโกรธา | |
| ๏ ไยฝูงอสุรีรักษา | ไม่ปลอบกัลยา |
| ให้ยอมสนิทพิสมัย | |
| ๏ อันครั้งนี้กูแล้วไป | มึงพูดเอาใจ |
| สีดาให้อ่อนจงดี | |
| ๏ เบื้องหน้าผิวบเสร็จสมศรี | จะผลาญชีวี |
| อสุรผู้บริบาล | |
| ๏ ว่าแล้วขึ้นรถทองกาญจน์ | ประเวศพลมาร |
| มาดลพิไชยลงกา | |
| ๏ ฝ่ายนางอสุรผู้รักษา | เข้าล้อมสีดา |
| บ้างปลอบบ้างขู่คุกคาม | |
| ๏ ว่าท้าวพิศวาสนงราม | หวังเษกโฉมงาม |
| เปนศรีนิเวศเวียงไชย | |
| ๏ นางช่างด่าได้กลใด | จนจอมภพไตร |
| จะฆ่าเราผู้รักษา | |
| ๏ เพราะนางไม่โดยกรีฑา | ไว้ไยอสุรา |
| มาชวนกันกินเทวี | |
| ๏ ผิวนางฟังเราโดยดี | จะได้เปนศรี |
| สวัสดิ์ในกรุงยักษา | |
| ๏ ขณะนั้นวรราชสีดา | เสวยแสนโศกา |
| กระทุ่มอุระรัญจวน | |
| ๏ คำนึงภูวนาถคร่ำครวญ | เหลือเจ็บจะทวน |
| เทวษอยู่ท่าท้อใจ | |
| ๏ จึ่งแกล้งบรรทมสนิทใน | ผู้เฝ้าหลับไหล |
| ก็ย่องลงจากพลับพลา | |
| ๏ ตรงต้นโศกใหญ่ใบหนา | เสวยแสนโศกา |
| รำพันพระคุณจักรี | |
| ๏ ก้มเกศกราบกับธรณี | ฝากองค์พระศรี |
| อนุชพระภรรดา | |
| ๏ แม้นตามมาผลาญยักษา | ให้พระเดชา |
| นุภาพปราบทศกัณฐ์ | |
| ๏ นางขึ้นปลายโศกโศกศัลย์ | ถึงเจ้าจอมธรรม์ |
| จึ่งผูกพระศออรไท | |
| ๏ แล้วตั้งพิษฐานขอไป | ท่าภูวไนย |
| แทบที่ขษิรธารา | |
| ๏ ครั้นเสร็จพิษฐานสัตยา | วรราชสีดา |
| ก็โจนลงยังปฐพี | |
| ๏ หนุมานอกสั่นขวัญหนี | โผนมาทันที |
| เข้ากัดสไบบมินาน | |
| ๏ ค่อยผ่อนหย่อนลงยังสถาน | กำแหงหนุมาน |
| ก็กราบประณตบทศรี | |
| ๏ เยาวราชขัดแค้นแสนทวี | ว่าเหวยกระบี่ |
| กัดลงประสงค์สิ่งใด | |
| ๏ กูใคร่รู้อัชฌาสัย | ใช่การลิงไพร |
| จะปองจำนงริษยา | |
| ๏ หนุมานแถลงทูลกิจจา | ว่าพระภรรดา |
| ธใช้มาเยือนบังอร | |
| ๏ อรยินคำขุนพานร | ขุกคิดอาวรณ์ |
| จึ่งถามกำแหงหนุมาน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ว่าท่านเปนทูตทูลสาร | สมเด็จอวตาร |
| ยังมีสำคัญอันใด | |
| ๏ ลูกลมก้มเกล้าเฉลยไข | ว่าภูวนัยตรัย |
| ธให้สำคัญมั่นคง | |
| ๏ คือเทพจักรรัตน์ธำมรงค์ | ของพระโฉมยง |
| ซึ่งราพณทิ้งปักษี | |
| ๏ กับสไบร้อยองค์เทพี | อันฝากกระบี่ |
| ไว้ในอรัญมรรคา | |
| ๏ แล้วชูธำมรงค์ภูษา | จบเหนือศิรา |
| ศิโรตม์ถวายอรไท | |
| ๏ นางรับธำมรงค์สไบ | จากพานรไป |
| เทิดทูนศิโรโมลี | |
| ๏ ทรงโสมนัสสันต์พันทวี | ว่าพระจักรี |
| ผู้ทรงพระคุณมโหฬาร์ | |
| ๏ อุส่าห์ติดตามเมียมา | ถึงเมืองยักษา |
| ลำบากพระบาทบทจร | |
| ๏ แล้วกลับสงกาอาวรณ์ | ถามอรรถพานร |
| ว่าเรายังแคลงแหนงใจ | |
| ๏ ฤๅพระหริรักษ์เรืองไชย | ยังสั่งความใด |
| มาตัดวิบัติสารี | |
| ๏ หนุมานสนองทูลทันที | ว่าพระจักรี |
| ธสั่งรหัสหนึ่งมา | |
| ๏ ครั้งเสด็จเมืองมิถิลโบรา | เนตรต่อนัยนา |
| ประสบกันบนบัญชร | |
| ๏ นางฟังคำขุนพานร | กิจอันอาวรณ์ |
| ก็แจ้งประจักษ์จริงใจ | |
| ๏ หนุมานเทียบทูลทันใด | ว่าภูวนัตตรัย |
| ทุกข์ร้อนคะนึงเทพี | |
| ๏ ข้าขอเชิญสวัสดิ์มหิษี | ขึ้นมือกระบี่ |
| จะชูสมเด็จไปถวาย | |
| ๏ เสร็จสมสมเด็จนารายณ์ | มาอยู่เดียวดาย |
| ดั่งนี้บควรในสถาน | |
| ๏ แม้นทูลเจ็บช้ำคำมาร | สมเด็จอวตาร |
| ธรู้จะเข้าไฟตาย | |
| ๏ อรเยื้อนเสาวนีย์ภิปราย | ไฉนลูกพระพาย |
| มากล่าวดั่งนี้ดูเบา | |
| ๏ ท่านบ่าวเราสาวสอดเปลา | ท้าวจักนึกเดา |
| ดั่งชาติคนสาธารณ์ | |
| ๏ ทศกัณฐ์ลักมาถึงสถาน | บัดนี้หนุมาน |
| มาลักเรากลับคืนไป | |
| ๏ ท่านท้าวฤๅห่อนเห็นใจ | เปนที่สงสัย |
| สามโลกจะฉินนินทา | |
| ๏ จงท่านทูลจอมนรา | เร่งยกโยธา |
| มาผลาญทั้งโคตรอสุรี | |
| ๏ เราตั้งสัตย์ตัดวาที | ป่างใดยักษี |
| ฉิบหายทั้งวงศ์ยักษา | |
| ๏ จึ่งเราจะจากลงกา | นบบาทนรา |
| นเรศรเจ้าจอมปราณ | |
| ๏ พานรได้เสาวนาการ | ชมพระสมภาร |
| สีดานิองค์ลักษมี | |
| ๏ มั่นคงตรงต่อจักรี | อันฝูงสตรี |
| ในโลกบเทียบเปรียบสอง | |
| ๏ ซื่อสัตย์ตัดตรงตามคลอง | ธรรเมศทั้งผอง |
| ประจักษ์ในใจกระษัตรีย์ | |
| ๏ ตริแล้วประณตบทศรี | ทูลไทเทพี |
| ว่าแม่จงคอยตั้งใจ | |
| ๏ ผิวเสด็จสู่สวรรคาลัย | ทั้งสองภูวไนย |
| จะม้วยด้วยท้าวเปนสาม | |
| ๏ ก็จะป่วยรี้พลติดตาม | พระค่อยอดความ |
| ไว้ท่าสมเด็จจักรี ฯ |
