- คำนำ
- อธิบายประชุมคำพากย์รามเกียรติ์
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๑
- พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ
- พากย์กระบวนทศกัณฐ์ลงสวน
- พากย์นางลอย
- พากย์นาคบาศ
- พากย์พิธีพรหมาสตร์
- พากย์กระบวนทัพมังกรกัณฐ์
- พากย์กระบวนมังกรกัณฐ์ ยกไปขัดตาทัพ
- พากย์ศึกมังกรกัณฐ์
- พากย์ทศกัณฐ์ บอกข่าวมังกรกัณฐ์ล้ม
- พากย์พรหมาสตร์
- พากย์เอราวัณ
- พากย์นางสีดามาสนามรบ
- พากย์รถต่าง ๆ
- พากย์กระบวนทัพม้าวิรุณจำบัง
- พากย์ทัพม้า
- คำพากย์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๒
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๓
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๔
- ภาคผนวก ตำราเล่นหนังในงานมหรสพ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ
ตอน พระรามได้ขีดขิน
๑๖
| ๏ ขษณะนั้นลูกลมเรืองศรี | ออกจากพิธี |
| ก็ล่ามาโดยอรัญ ฯ |
ฯ แพละ ฯ
| ๏ แสวงภักษาผลสบสรรพ์ | เห็นสององค์อัน |
| มาพักสำนักร่มไทร | |
| ๏ ทรงโฉมสวัสดิ์สุนทรวิไล | เขียวขำอำไพ |
| ประเภทเพียงหริรามา | |
| ๏ องค์น้องเลิศลักษณ์เลขา | ดูดั่งขวัญตา |
| แลเหลืองละอองทองพราย | |
| ๏ ท้าวนี้ใครหนอน่าฉงาย | ครั้นจักทักทาย |
| ก็คิดบคุ้นเคยกัน | |
| ๏ จึ่งค่อยเลื่อนเลียบพฤกษพรรณ | มายอดไทรอัน |
| สำนักกระษัตริย์สององค์ | |
| ๏ จึ่งรูดใบไทรโปรยลง | เฉพาะตกตรง |
| บดินทรอันนิทรา | |
| ๏ พระลักษณ์เล็งยอดพฤกษา | จึ่งเห็นขุนวา |
| นรินทร์อันหว่านใบไทร | |
| ๏ พระโบกหัตถ์ขับเท่าใด | พานรบมิไป |
| ก็เงื้อธนูโมลี | |
| ๏ ลูกลมผลุนมาทันที | ฉวยชิงศรศรี |
| ไปจากพระนุชด้วยพลัน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ กลับโผนสู่ยอดพฤกษพรรณ | ชักสายโน้มคัน |
| ธนูขึ้นได้ง่ายดาย ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ พระลักษณ์ครั้นเห็นคิดฉงาย | เอะกำลังกาย |
| กระบิลพ้นภพไตร | |
| ๏ ธนูนี้ใครอาจก่งไหว | เว้นแต่หน่อไว |
| ยกูณฐองค์อวตาร | |
| ๏ วานรตัวนี้ห้าวหาญ | จะทำรำคาญ |
| ก็ปลุกสมเด็จพระรามา | |
| ๏ แล้วทูลแถลงเหตุเชษฐา | ว่าวานรอา |
| นุภาพผิดลิงไพร | |
| ๏ มาชิงเอาศรไชยไป | ก่งเล่นง่ายใจ |
| เปนวานิบัติสารี | |
| ๏ นรนาถฟังพลางทฤษฎี | เห็นราชกระบี่ศรี |
| อันทรงวิมลมาลัย | |
| ๏ กุณฑลสนอบกรรณเรืองไชย | ขนขาวอำไพ |
| ดั่งสังข์เศวตโสภา | |
| ๏ จึ่งตรัสบอกองค์กนิษฐา | เจ้าจงดูวา |
| นรินทรทรงกุณฑล | |
| ๏ พิลาสมาลัยสร้อยสน | ขนเพชรแลทนต์ |
| วิเชียรพิศพึงชม | |
| ๏ พระลักษณ์พิศเพียรเสร็จสม | ไม่เห็นลูกลม |
| ซึ่งทรงมณีมาลา | |
| ๏ หนุมานครั้นยินบัญชา | คิดคำมาตา |
| อันสั่งกระบิลแต่บรรพ์ | |
| ๏ จึ่งนำศรทูลเศียรพลัน | แล่นเข้าเคียมคัล |
| ถวายธนูภูธร ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ จึ่งพระภุชพงศ์ทรงศร | ปราศัยพานร |
| ว่าท่านนี้หน่อนามใด | |
| ๏ ลูกลมก้มเกล้าเฉลยไข | ข้าผู้เรืองไชย |
| เปนบุตรพระพายฤทธี | |
| ๏ น้านั้นพระยาพาลี | สมมุตินามมี |
| ชื่อว่ากำแหงหนุมาน | |
| ๏ แม่ข้าสั่งสอนแถลงสาร | ว่าองค์อวตาร |
| จะเห็นมงกุฎมาลี | |
| ๏ ให้ข้าอยู่รองบทศรี | ประพฤติภักดี |
| ต่อจอมจุฑาจักรพาฬ | |
| ๏ นารายณ์เอื้อนโอษฐ์บรรหาร | ดำเนินเหตุการณ์ |
| แต่จากบุรีมณฑล | |
| ๏ มาทรงจรรยาแสวงผล | เถกิงกุณฑ์ชุบมนตร์ |
| โดยเวทบูชาไฟ | |
| ๏ ยังอาศรมบทอาศัย | ทศกัณฐ์จัญไร |
| มาลักพระอรรคเทพี | |
| ๏ เราจึ่งติดตามยักษี | หวังผลาญชีวี |
| ให้สิ้นทั้งพวกพงศ์มาร | |
| ๏ ลูกลมก้มเกล้าสนองสาร | น้าข้าเกิดการ |
| พิโรธเคียดเคืองกัน | |
| ๏ ด้วยทรพีไปโรมรัน | กับพาลีอัน |
| เปนปิ่นบุเรศพานร | |
| ๏ ต่างก้ำกึ่งฤทธิราญรอน | จนจวนทินกร |
| จะลับสุเมรุมัวมนท์ | |
| ๏ จึ่งนัดกาสรบัดดล | พรุ่งนี้ไปรณ |
| ณรงค์กันในคิรี | |
| ๏ แล้วคืนเข้าสู่มณฑีร์ | สั่งสารแก่ศรี |
| สุครีพผู้เปนอนุชา | |
| ๏ ว่าทรพีมีฤทธา | มาตรแม้นเชษฐา |
| จะม้วยด้วยรบกับมัน | |
| ๏ แถวเลือดไหลเหลวดังฉัน | เจ้าจงพลันพลัน |
| สมทบซึ่งปากถ้ำทอง | |
| ๏ ถ้าเลือดข้นไหลน่านนอง | จงสัญญาปอง |
| เปนเลือดมหิงส์วายปราณ | |
| ๏ ครั้นรุ่งเรืองแสงสุริย์ฉาน | พาลีผู้ผ่าน |
| พิภพไปราวี | |
| ๏ สุครีพมาคอยร้ายดี | ครบเจ็ดวันมี |
| เผลียงอุบัติตกมา | |
| ๏ เห็นเลือดเหลวหลากคูหา | แสนโศกสัญญา |
| ว่าจอมกระบิลวอดวาย | |
| ๏ มุขมาตย์มนตรีทั้งหลาย | ขุนหมื่นมุลนาย |
| ปรึกษาก็เห็นพร้อมกัน | |
| ๏ ว่าถ้าปิ่นภพไม่อัน | ตรายชีวัน |
| ก็จะทำลายออกมา | |
| ๏ ต่างเร่งนิกรโยธา | ขนเอาศิลา |
| มาทุ่มสมทบบมินาน | |
| ๏ พาลีออกมาถึงสถาน | ปากถ้ำอันธการ |
| ก็โกรธเกรียงเกรียมใจ | |
| ๏ เอาหัวมหิงส์เหวี่ยงไป | ถูกพื้นเพิงไศล |
| ก็แตกตะโล่งทำลาย | |
| ๏ แผดร้องดังฟ้าฟาดสาย | กริ้วโกรธมากมาย |
| ก็ขับสุครีพเสียพลัน | |
| ๏ สุครีพวิโยคโศกศัลย์ | เข้าในไพรวัน |
| กำสรวลกำสรดโศกา | |
| ๏ มาอยู่อมตังภูผา | จึ่งนาถนรา |
| ไปผลาญชีวิตพาลี | |
| ๏ จะได้พลไกรไชยศรี | ยกไปราวี |
| สังหารทั้งโคตรกุมภัณฑ์ | |
| ๏ นารายณ์ตอบพานรพลัน | เรารักษาธรรม์ |
| บใฝ่ประพฤติเพศพาล | |
| ๏ เราไม่เบียดเบียฬทั่วสถาน | สากลจักรวาฬ |
| ให้ร้อนด้วยเภทไภยันต์ | |
| ๏ วิสัยพี่น้องร่วมครรภ์ | ขัดเคืองใจกัน |
| ไม่นานจะกลับคืนดี | |
| ๏ เรามาทรงเพศฤๅษี | ผิดประเพณี |
| จะพลอยเขาฆ่าพี่ชาย | |
| ๏ หนุมานนบนิ้วทูลถวาย | อดีตบรรยาย |
| มหันตโทษพาลี | |
| ๏ ยังมีอสุรยักษี | สำแดงฤทธี |
| พระเมรุเอนเอียงไป | |
| ๏ เทพชุมนุมกันหวั่นไหว | ป่าวสารภพไตร |
| มาพร้อมกันยกศีขรินทร์ | |
| ๏ ฝ่ายพระยากากาศลูกอินทร์ | ได้เลศแห่งทิน |
| กรบุตรอนุชา | |
| ๏ องอาจยกเมรุคืนคลา | จึ่งเจ้าโลกา |
| ประสาทนามพาลี | |
| ๏ แล้วฝากดารามารศรี | มาให้กระบี่ |
| สุครีพเปนราชรางวัล | |
| ๏ พระนารายณ์ทัดทูลด้วยพลัน | เสาวคนธ์บุษปพรรณ |
| จะฝากภมรกลใด | |
| ๏ พาลีถวายสัตย์ต่อไท | ว่าถ้านำไป |
| เปนสิทธิ์บส่งน้องชาย | |
| ๏ จงแสงศรทรงนารายณ์ | ผลาญข้าให้วาย |
| ชีวาตม์ประจักษ์ทั่วกัลป์ | |
| ๏ แล้วกลับละสัตย์เสียพลัน | เอานางเปนอรร |
| คเรศร่วมกรีฑา | |
| ๏ ป่างนี้เสด็จไวกูณฐ์มา | จงผลาญพระยา |
| กระบิลราชพลี | |
| ๏ นารายณ์โองการสารศรี | ถ้าโทษผิดมี |
| ก็ควรจะม้วยมรณา | |
| ๏ หนุมานเร็วเร่งไปหา | สุครีพน้ามา |
| ให้เล่าคดีแต่บรรพ์ | |
| ๏ วานรรับโองการพลัน | เหิรเหาะจรจรัล |
| มาสู่คิรีอมตัง | |
| ๏ ถึงจึ่งแจ้งความแต่หลัง | ให้สุครีพฟัง |
| แต่ต้นจนปลายบมิคลา | |
| ๏ สุครีพแสนโสมนัสา | ด่วนด่วนชวนวา |
| ยุบุตรระเห็จเหาะทะยาน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ครั้นถึงจึ่งท้าวน้าหลาน | ก้มเกล้ากราบกราน |
| สมเด็จพระผู้จักรี | |
| ๏ ทูลถวายชีพรองบทศรี | อาสานฤบดี |
| ไปปราบอสุรอาธรรม์ | |
| ๏ นับได้สิบเศียรโมหันธ์ | มกุฎพรายพรรณ |
| จะนำมานบบทมาลย์ | |
| ๏ จึ่งหริรักษ์สังหาร | เอื้อนโอษฐ์โองการ |
| แก่ศรีสุครีพชาญไชย | |
| ๏ เรารักษาธรรมเวไนย | บำรุงภพไตร |
| ให้ตรงอยู่คงสัตยา | |
| ๏ ใครไม่มีโทษโทษา | เราไม่พาธา |
| ก็ควรจะม้วยบรรลัย | |
| ๏ ขีดขินธานีอยู่ไหน | ท่านนำเราไป |
| จะให้ไปเยาะพาลี | |
| ๏ สองเหาะขึ้นชิงชัยศรี | จะแผลงอัคนี |
| เฉพาะให้ถูกพี่ชาย | |
| ๏ สุครีพสนองคำฦๅสาย | พาลีหยาบคาย |
| นุภาพปราบแดนไตร | |
| ๏ เกลือกข้าจะสู้มิไหว | จะม้วยบรรลัย |
| มิทันจะแผลงศรทรง | |
| ๏ พระตอบลูกพระสุริยง | ท่านจะรณรงค์ |
| ก็ผ่อนกำลังกายา | |
| ๏ ถ้าไปท้าทายเชษฐา | แล้วหนีส่อมา |
| ใกล้เราจึ่งเข้าชิงชัย | |
| ๏ จะทันเพลี่ยงพล้ำเปนไฉน | จะแผลงศรไชย |
| จงเร่งให้ทันท่วงที | |
| ๏ แล้วเราจะเลี่ยงศรศรี | ไม่ให้พาลี |
| ทำอันตรายพาธา | |
| ๏ สุครีพใสโสมนัสา | รับราชบัญชา |
| กระสันต์กระเษมเปรมปรีดิ์ | |
| ๏ หนุมานผู้ชาญไชยศรี | ลาไทธรณี |
| ก็คืนยังกัทลีวัน | |
| ๏ สุครีพนำเสด็จผาดผัน | ดั้นโดยอรัญ |
| มาถึงขีดขินพารา | |
| ๏ เชิญท้าวนั่งร่มพฤกษา | กระบิลอำลา |
| จะเข้าไปล่อพาลี | |
| ๏ พระก็เสี่ยงพรหมมาสตร์ศรศรี | แล้วชุบชลธี |
| มาโสรจสุครีพผู้ไกร | |
| ๏ ขุนกระบิลจำนองผ่องใส | กราบบาทภูวไนย |
| ตระบัดก็เหาะเหิรทะยาน | |
| ๏ ลอยอยู่ตรงหน้าราชฐาน | ตัดพ้อก่อพาล |
| ว่าเหวยพระยาพาลี | |
| ๏ ไยขึ้งเคียดขับเราหนี | สิ่งสินอันมี |
| ก็เก็บเข้าไว้ในคลัง | |
| ๏ ทำโดยพาลาโอหัง | ทีนี้มิฟัง |
| จะสู้ให้รู้ฤทธิ์กัน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พาลีฉวยชักพระขรรค์ | ผูกคิ้วขบฟัน |
| ก็หมุนจะขึ้นชิงชัย ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ดาราผู้เพื่อนพิสมัย | กอดบาททูลไท |
| ธิราชปิ่นพานร | |
| ๏ ว่าศรีสุครีพชาญสมร | เกรงกลัวฤทธิรอน |
| จึ่งหนีเข้าดงพงไพร | |
| ๏ แม้นบมีคนหนุนเยียไฉน | จะกลับอาจใจ |
| มากล่าวทำนุกรุกราญ | |
| ๏ ความนี้ข้าข้อยทูลสาร | ภูธรพิจารณ์ |
| ดำริพระทัยจงดี | |
| ๏ อย่าเพ่อไปชิงชัยศรี | งดดูท่วงที |
| สุครีพจะทำฉันใด | |
| ๏ พาสีขัดอัชฌาสัย | ขบฟันขัดใจ |
| มิฟังพระอรรคชายา | |
| ๏ ผาดโผนโจนระเห็จเวหา | ไล่ติดอนุชา |
| คำรนคำรามราวี | |
| ๏ สุครีพรบพลางทางหนี | ครั้นใกล้จักรี |
| ก็โถมเข้าต่อแรงกาย | |
| ๏ พาลีบมิฆ่าให้ตาย | จับตัวน้องชาย |
| ก็พุ่งไปขอบจักรวาฬ | |
| ๏ แล้วคืนเข้าสู่ราชฐาน | สุครีพเดือดดาล |
| ก็เหาะมายังจักรา ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ว่าท่านไซร้หน่อนาถา | สร้างพรตจรรยา |
| ดั่งฤๅมากล่าวคำพาล | |
| ๏ ล่อลวงจะช่วยแผลงผลาญ | แล้วนิ่งดูดาล |
| จะแกล้งให้ม้วยชีวี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระก็มีโองการสารศรี | สุครีพพาลี |
| ทั้งสองดั่งพิมพ์เดียวยล | |
| ๏ ดูพี่แปลกน้องคิดฉงน | จักแผลงศรพล |
| บได้ดั่งใจจินดา | |
| ๏ พระจึ่งฉีกชายภูษา | ผูกมือขุนพา |
| นรินทรเปนสำคัญ | |
| ๏ ท่านจงยุรยาตรผาดผัน | กลับไปประจัญ |
| ประจญณรงค์พาลี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สุครีพประณตบทศรี | ลาไทธรณี |
| ก็เหาะไปโดยอัมพร ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ หยุดลอยอยู่ตรงบัญชร | ว่าเราต่อกร |
| ด้วยกันไม่ทันนาที | |
| ๏ ไยท่านบากเบือนเบี่ยงหนี | คืนเข้าบุรี |
| มานอนอยู่เดียวสบาย | |
| ๏ พาลีขัดแค้นเคืองระคาย | ฉวยตรีเพชรพราย |
| ทะยานเข้าต่ออนุชา | |
| ๏ สุครีพหลบหลีกล่อมา | เห็นใกล้จักรา |
| ก็เข้าประยุทธยุทธการ | |
| ๏ ดั่งครั้งหริรักษ์สังหาร | สยมพิษณุบันดาล |
| สมเด็จธลองฤทธิ์กัน | |
| ๏ ฝ่ายนาถนารายณ์รังสรรค์ | พิศเพียรสำคัญ |
| ประจักษ์เปนแท้แน่นอน | |
| ๏ หลิ่วชายนัยน์เนตรน้าวศร | นรนาถสี่กร |
| ก็ลั่นธนูดูไกร | |
| ๏ พาลีเหลือบเห็นแต่ไกล | ผาดโผนว่องไว |
| เข้าฉวยเอาลูกศรพลัน | |
| ๏ ผูกคิ้วคำรนขบฟัน | ร้องว่าเหวยอัน |
| ธพาลเพศโยคี | |
| ๏ ไยไม่สำรวมกิจชี | มาก่อกระลี |
| ด้วยเหตุอันใช่การงาน | |
| ๏ เราพี่น้องกันบันดาล | โกรธแล้วไม่นาน |
| ก็คงจะคืนดีกัน | |
| ๏ ท่านนี้มนท์มัวโมหันธ์ | ไม่ครองคลองธรรม์ |
| ประพฤติเพศพาลา | |
| ๏ นารายณ์เอื้อนอรรถรัจนา | ดูกรพระยา |
| กระบิลใจอาธรรม์ | |
| ๏ ไยลืมครั้งดึกดำบรรพ์ | กลับกล่าวคำหยัน |
| จงตริคิดโทษอันมี | |
| ๏ จึ่งโอรสท้าวโกสีย์ | สนองคำจักรี |
| ว่าข้าประมาทลืมไป | |
| ๏ สมัยนี้ควรจักบรรลัย | พระอย่าแหนงใจ |
| ว่าข้าจะจองเวรา | |
| ๏ ขอฝากสุครีพอนุชา | องคตแลวา |
| ยุบุตรชมพูพาน | |
| ๏ ฝากมุขมนตรีทุกสถาน | กระบี่หมู่บริวาร |
| พระเจ้าจงเลี้ยงโดยธรรม์ | |
| ๏ ผิดพลั้งเปนโทษมหันต์ | ขออย่าฆ่าฟัน |
| บดินทรได้ปรานี | |
| ๏ นารายณ์โองการสารศรี | เอ็นดูพาลี |
| จะไว้มิให้วายปราณ | |
| ๏ อันศรพรหมมาสตร์แผลงผลาญ | จะกลับเปล่าการ |
| บได้กินเลือดเชือดใจ | |
| ๏ ก็ไม่เข้าแล่งเยียไฉน | ขอโลหิตใน |
| อุระแต่พอเปนที | |
| ๏ แผลแต่เท่าเส้นเกศี | แบ่งออกเจ็ดที |
| จึ่งศรจะเข้าแล่งคืน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พาลีสนองนาถฝ่าฝืน | จะไว้แผลปืน |
| ที่ตัวก็กลัวความอาย | |
| ๏ เสียแรงเรืองฤทธิ์ยิ่งชาย | ข้าขอยอมตาย |
| บให้มีแผลศาตรา | |
| ๏ ทำณรงค์สงครามหนักหนา | ชั่วชีพชีวา |
| บต้องอาวุธผู้ใด | |
| ๏ ขอลานรนาถตักษัย | อยู่อายเทพไท |
| แลท้าวภูมิมณฑล | |
| ๏ จงเจ้าจอมภพแผ้วรณ | บำรุงสากล |
| โลกยให้คืนคงตรง | |
| ๏ ข้าผิดคิดคลุ้มลืมหลง | พิศวาสงวยงง |
| ไม่คิดถึงความสัตยา | |
| ๏ เปนเหตุที่จะสิ้นสังขาร์ | ลานาถนรา |
| ไปสู่สวรรค์ดุษฎี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๑๑
| ๏ ปางนั้นกระบิลบุตร | วัชรินทรเรืองศรี |
| เรียกลูกพระรวี | ผู้เปนน้องอันร่วมครรภ์ |
| ๏ มาสอนสุภาษิต | กิจระเบียบระบอบบรรพ์ |
| ว่าพี่จะถึงอัน | ตรายชีพสุดปราณ |
| ๏ เจ้าไซร้อยู่รองบท | นเรศไทนฤบาล |
| องคตหนุมาน | จงรอบรู้รักษากัน |
| ๏ เฝ้าแหนอย่าแหห่าง | พระนรินทรทรงธรรม์ |
| อย่าเห็นแก่นอนวัน | ว่าสนุกอย่านอนเนา |
| ๏ หนึ่งโสดเมื่อตรัสถาม | จงอย่าขามด้วยปากเบา |
| พิดทูลจงคิดเคา | รพเบื้องยุบลถาม |
| ๏ เฝ้าท้าวอย่าโอ่โถง | ที่พระโรงอย่าสามผลาม |
| อย่าแต่งแง่ให้ตนงาม | เมื่อเฝ้าไทในโรงคัล |
| ๏ พระสนมอันงามสรรพ | ประดับท้าวคือสาวสวรรค์ |
| หนึ่งโสดพระกำนัล | เมื่อเฝ้าท้าวอย่าลอบแล |
| ๏ ผิถ้าจะทูลความ | ค่อยเมื่อท้าวธผันแปร |
| ทอดพระเนตรเล็งแล | จึ่งค่อยทูลเมื่อสำราญ |
| ๏ ชอบทูลไซร้จึ่งทูล | มิชอบทูลอย่าทูลทาน |
| กริ่งเกลือกจะรำคาญ | พระหฤทัยจะมลหมอง |
| ๏ ราชอาสน์พระภูบาล | มุกดาหารประดับทอง |
| กองแก้วกระหนกกรอง | อย่าขึ้นเล่นแลอิงองค์ |
| ๏ หนึ่งโสดเมื่อเฝ้าไท | อย่านั่งใกล้ทะนงยง |
| อย่านั่งไกลกับพระองค์ | เกลือกท่านท้าวบเห็นหา |
| ๏ ผิราชรางวัล | บำเหน็จสรรพเสนา |
| อย่าทานทัดอัธยา | ศัยด้วยดำรงตน |
| ๏ เมื่อเฝ้าถ่อมอาหาร | อย่ากินเกือบให้อิ่มสกนธ์ |
| เกรงเกลือกจลาจล | จะยากใจในเวียงวัง |
| ๏ หนึ่งโสดสินท่านไท | บรรสมไว้ในพระคลัง |
| อย่าคิดอย่าควรหวัง | จะเอาออกนอกโกฏฐา |
| ๏ อนึ่งบพึงทำ | ลำนำราชวาจา |
| สื่อเมืองต่างเมืองมา | อย่าหวังสนิทชอบพาที |
| ๏ หนทางที่พระฉนวน | บบังควรจะจรลี |
| ลาไปยังหน้าสีห์ | บัญชรท้าวอย่าควรไป |
| ๏ ความนี้กูสั่งสาร | สองอาหลานจงตั้งใจ |
| เฝ้าแหนค่ำเช้าใน | ประดิทินอย่าคลาดคลา |
| ๏ ท่านไซร้หากเปนมง | กุฎโลกยนาถา |
| เร่งยำพระอาชญา | นรนาถนารายณ์ |
| ๏ กิจเพื่อระงับเข็ญ | ให้เย็นโลกทั้งหลาย |
| ใช่ชาติสืบสาย | สูอาหลานจงเจียมตน |
| ๏ ตั้งซื่อภักดีต่อ | นรนาถจุมพล |
| ท่านเคียดอย่าทำกล | จะเคียดต่อใช่เชิงความ |
| ๏ หนึ่งโสดเมื่อรับสั่ง | กฎหมายตั้งจงทำตาม |
| ดูรหัสอย่าวู่วาม | แสดงดั่งให้เดียงสา |
| ๏ อย่าทะนงว่าท้าวรัก | อย่าทำศักดิ์ต่อราชา |
| เร่งยำคำนับสมา | ถึงก้มเกล้าบังคมคัล |
| ๏ อย่าก้มอย่าเงยหงาย | อย่าเหลียวซ้ายแลขวาพลัน |
| ลุกนั่งจงผ่อนผัน | จะเฝ้าแหนบรรจงใจ |
| ๏ อาสาเมื่อการศึก | อย่าได้นึกคิดกลัวภัย |
| เร่งรบจงหวาดไหว | ให้ได้หลังข้าศึกแสยง |
| ๏ สงครามอย่าคิดตัว | อย่าคิดกลัวจงเข้มแขง |
| อาสาจนสิ้นแรง | สิ้นชีวิตจึ่งว่าชาย |
| ๏ ความนี้จงสั่งสอน | สองอาหลานโดยภิปราย |
| กล่าวไว้เปนบรรยาย | บุราณราชวินัย ฯ |
๑๖
| ๏ สั่งสอนสิ้นคำแถลงไช | วางปืนเข้าไป |
| ที่แหวะตรลอดอุรพา | |
| ๏ กินเลือดเชือดใจมังสา | ไปยังยมนา |
| ชำระให้หมดมลทิน | |
| ๏ แล้วคืนเข้าแล่งแสงศิลป์ | พาลีลูกอินทร์ |
| ก็ม้วยชีวิตด้วยพลัน | |
| ๏ เพียงพระเมรุมาศทงัน | ท่าวล้มกลางอรร |
| ณพแนวนัที ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ จึ่งนาถนารายณ์เรืองศรี | ยกเศียรพาลี |
| มาวางบนตักราชา | |
| ๏ เสียดายบมีที่หา | ชายทั้งโลกา |
| บได้เหมือนใจพาลี | |
| ๏ หาญตายให้คงศักดิ์ศรี | ไว้แต่ความดี |
| ให้โลกเลื่องฦๅชา | |
| ๏ สุครีพกอดบาทเชษฐา | ทูนเหนือศีรษา |
| ศีโรตมร่ำรำพัน | |
| ๏ ว่าพระปิ่นภพไอศวรรย์ | ทรงเดชาอัน |
| ประภาพปราบแดนไตร | |
| ๏ เมรุมาศจะยกยอไว้ | ทั่วเทพอวยไชย |
| สิ้นสามพิภพจบสกล | |
| ๏ บควรคิดให้ผิดผล | จนถึงเสียชนม์ |
| ด้วยโมหะลืมสัตยา | |
| ๏ เสด็จดลแดนดาวดึงสา | ละข้าอนุชา |
| ให้อยู่อนาถอาทร | |
| ๏ โอ้ปางชุมนุมสโมสร | เลี้ยงมุขพานร |
| ยังหน้าพระลานเลือนพล | |
| ๏ สิบเศียรว่องว่ายเวหน | อุ้มนาฏนฤมล |
| มณโฑมาผ่านธานี | |
| ๏ ท้าวฉวยพระขรรค์ไชยศรี | ขึ้นขวางอสุรี |
| เข้าต่อสงครามชิงนาง | |
| ๏ สิบเก้ากรมารกั้นขวาง | บัดเสียนางกลาง |
| ณรงค์ก็เพลี่ยงภูบาล | |
| ๏ ทศกัณฐ์กลับเข้าหักหาญ | ยี่สิบมือมาร |
| ก็รบกับท้าวมือเดียว | |
| ๏ พาลีชั้นเชิงฉับเฉียว | สู้ศึกประเปรียว |
| อสุรแพ้ฤทธี | |
| ๏ ชิงนางไว้เปนมหิษี | จนเกิดกระบี่ |
| องคตผู้เลื่องฦๅชา | |
| ๏ ร่ำพลางโศกเศร้าแสนสา | หัสเพียงชีวา |
| ชีวิตจะสิ้นสุดสกนธ์ ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ เอิกเกริกขจรโกลาหล | ฦๅทั่วภูวดล |
| สมเด็จม้วยเมื้อมรณ์ | |
| ๏ ปางนาฏดาราดวงสมร | แจ้งข่าวภูธร |
| อนาถลืมสมประดี | |
| ๏ องคตครวญเทวษหมองศรี | ชมพูพานมี |
| กระมลเศร้าโศกา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ นางขึ้นทรงวอรจนา | สาวสนมโสภา |
| ก็ตามประเทียบเทพี ฯ |
ฯ เพลง ฯ
| ๏ ครั้นถึงจึงพระมหิษี | จากวอจรลี |
| พิลาปพิไรลีลา ฯ |
ฯ พระยาโศก ฯ
| ๏ ฝ่ายเจ้าจอมภพนาถา | ยกเศียรขุนวา |
| นรินทรเกยหาดทราย | |
| ๏ พระเสด็จยุรยาตรผาดผาย | หน่อนาถนารายณ์ |
| มาสู่ยังร่มไทรทอง | |
| ๏ เทวีวรเศร้าศรีหมอง | เห็นพระผู้ครอง |
| พิภพกลิ้งกลางดิน | |
| ๏ โถมเข้ากอดบาทพานรินทร์ | ซบเสือกกายิน |
| แทบบาทแล้วร่ำโศกี ฯ |
ฯ โอด ฯ
๑๑
| ๏ ว่าโอ้พระผู้ปิ่น | ภพโลกอันเรืองศรี |
| เมียทัดธริษตรี | สุรราชห่อนฟัง |
| ๏ นี่เนื้อว่าแรงกรรม | ท้าวได้ทำมาแต่หลัง |
| จึ่งเกิดให้กำบัง | จนเสียรู้เพราะน้องตน |
| ๏ พระตายไปสู่ฟ้า | ละตูข้าให้โหยหน |
| นับแต่พระจุมพล | จะล่วงลับไม่กลับคืน |
| ๏ เสียแรงทรงศักดิฤทธิ์ | ทศทิศบฝ่าฝืน |
| พระชนมยั่งยืน | นี่น้องชายมาแผลงผลาญ |
| ๏ สุรภาพเรืองไชย | ธปราบได้ทั้งเมืองมาร |
| สิบเศียรผู้ห้าวหาญ | ก็มัดคร่ามาจำจอง |
| ๏ กำลังทั้งแดนไตร | ทุกท้าวไทไม่เปรียบสอง |
| อาจยกพระเมรุทอง | ให้คงตรงด้วยฤทธี |
| ๏ พระบาทสยมพิษ | ณุประสิทธิ์ข้าสมศรี |
| พระเกียรติภูมี | ก็ฦๅเลื่องทั้งเมืองบน |
| ๏ ฤๅศพเกลือกกลางทราย | มาเรี่ยรายอยู่ริมถนน |
| เฉกชายอันทรชน | ทุพลภาพจัณฑาล |
| ๏ เคยสิริไสยายาสน์ | บวรอาสน์บรรจถรณ์สถาน |
| สรรพแสนศฤงคาร | ดิเรกรัตนโภคิน ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ องคตเศร้าศรีหมอง | ชลนองดั่งสายสินธุ์ |
| ว่าท้าวทั้งแดนดิน | บอาจเอื้อมมาชิงชัย |
| ๏ ดั่งฤๅจึ่งพ่ายแพ้ | แก่ชายเดียวดูสงสัย |
| สองมือเสมอไท | มาผลาญได้ดูอัศจรรย์ |
| ๏ ท้าวใดที่แผลงผลาญ | นฤบาลให้อาสัญ |
| เชิญช่วยมาพลันอัน | ตรายชีพเราทันใจ |
| ๏ โอ้อกกูบเคย | เปนกำพร้านี้ยาไฉน |
| แม้นตายจะตามไป | เปนเพื่อนท้าวในเมืองบน |
| ๏ ลูกไร้ชนนีนาถ | เห็นแต่บาทพระจุมพล |
| เมื่อท้าวมาเสียชนม์ | จะผันพักตร์ไปพึ่งใคร |
| ๏ ฝ่ายศรีชมพูพาน | ทั้งทวยหาญก็ร่ำไร |
| เพียงสาลวันไพร | วินาศด้วยลมพาน ฯ |
ฯ โอด ฯ
๑๖
| ๏ สุครีพคลายเศร้าสงสาร | เรียกชมพูพาน |
| องคตมาเฝ้านารายณ์ ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ขุนกระบิลกราบเกล้าทูลถวาย | พานรหลานชาย |
| ทั้งสองอาสาจักรี | |
| ๏ นารายณ์เอื้อนอรรถวาที | จะเผาพาลี |
| อันถึงอนิจบรรลัย | |
| ๏ แล้วพระผาดแผลงศรไชย | ตระบัดบัดใจ |
| บันดาลเปนเมรุรจนา ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ฉลุฉลักลายเลิศเลขา | สูงสุดโสภา |
| พิเศษผ่องไพศาล | |
| ๏ สุครีพเชิญศพบนาน | สู่เมรุทองกาญจน์ |
| ก็จุดพระเพลิงทันที | |
| ๏ เทพีพิลาปโศกี | เสียงสนมนารี |
| โกลาลั่นอัศจรรย์ ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ พระเพลิงย่อยสิ้นศพสรรพ์ | สุครีพจรจรัล |
| มาเฝ้าสมเด็จสี่กร ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
| ๏ ครั้นถึงจึ่งทูลเสด็จจร | ไปเยี่ยมนคร |
| ขีดขินบุรีทันใด | |
| ๏ ทูลถวายสนมกำนัลใน | ศฤงคารโภไค |
| จังหวัดบุรีมณฑล | |
| ๏ อีกมุขมนตรีไพร่พล | อาสาภูวดล |
| ไปปราบนครลงกา | |
| ๏ พระฟังใสโสมนัสา | จึงเสด็จยาตรา |
| ยุบาทลีลาศย่างยูร | |
| ๏ สุครีพนำเสด็จนเรสูร | มุขมาตย์มั่วมูล |
| ก็โดยดำเนินภูมินทร์ ฯ |
ฯ พระยาเดิน ฯ
| ๏ ครั้นถึงนครขีดขิน | อภิเษกบุตรทิน |
| กรให้ครองบุรี | |
| ๏ ตั้งดาราฟนมหิษี | มอบแสนเสนี |
| สนมสิบสองกำนัล | |
| ๏ อีกทั้งเมืองขึ้นเขตขัณฑ์ | พร้อมเบญจกุกกุภัณฑ์ |
| อเนกเรืองราชี | |
| ๏ แล้วนรนารายณ์ฤทธี | กับองค์พระศรี |
| อนุชก็โอมอวยไชย ฯ |
ฯ มโหรี ฯ
| ๏ อึงอินทเภรีหวั่นไหว | ฆ้องกลองเกรียงไกร |
| สะท้านสะเทือนธรณิน | |
| ๏ เสร็จการอภิเษกพานรินทร์ | สองไทยุพิน |
| ประเวศจากพารา ฯ |
ฯ พระยาเดิน ฯ
| ๏ เสด็จโดยอรัญมรคา | เลียบชายธารมา |
| พระเนตรชำเลืองแลชม | |
| ๏ มัจฉากรว่ายผุดจม | ไล่คู่ดูกรม |
| เปนพวกบปละเปลี่ยนแปลง | |
| ๏ มีกระโห้แลกระแหหางแดง | คลายคลาฝั่งแฝง |
| ในเงื้อมศิลาแอบบัง | |
| ๏ เห็นนกยางย่องยืนหวัง | แสวงภักษ์ปลาดัง |
| บุคคลอันใจอารย์ | |
| ๏ งุยเงื่องแช่มช้อยเสี่ยมสาร | น้ำใสในธาร |
| บอาจจะใคร่แลดู | |
| ๏ แต่งตนตั้งกลแสวงผลู | ธรรมาชมชู |
| ทำเล่ห์แลเกี้ยวแกมกล | |
| ๏ ตรัสบอกอนุชบัดดล | เจ้าลักษณ์จงยล |
| นกยางอันรู้มายา | |
| ๏ นกยางจึ่งเฉลยวัจนา | ไฉนสองกระษัตรา |
| ดำเนินประมาทเราไย | |
| ๏ ท่านทรงแสงศรจรไพร | สามัญผู้ใด |
| จะทานกำลังฤๅมี | |
| ๏ ไยจึงเสียกลเสียที | จนถึงอสุรี |
| บำราศพะงาพาจร | |
| ๏ ให้ยากแรงเดินดงดอน | เที่ยวเซซังซอน |
| ในหิมเวศอาทวา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระฟังพลางยุรยาตรา | มาพบมยุรา |
| อันจับณจอมคีรี | |
| ๏ ร้องทูลว่าท้าวทศศีร์ | นำโฉมเทพี |
| ไปสู่นิเวศเมืองมาร | |
| ๏ พระฟังชลเนตรคือธาร | หฤทัยนฤบาล |
| แคล้วถึงแก้วกับตน | |
| ๏ เดินพลางคำนึงนฤมล | คล้ายคล้ายรสสุคนธ์ |
| อันหอมขจรจับใจ | |
| ๏ พอมาพบพานรไพร | กรชูสไบ |
| สมเด็จพระอรรคเทพี | |
| ๏ พานรทูลท้าวมหิษี | ทศเศียรอสุรี |
| มันพาไปเกาะลงกา | |
| ๏ น้องท้าวกำสรวลครวญหา | ร้องฝากพัสตรา |
| ไว้ให้ถวายภูธร | |
| ๏ พระรับผ้าวรองค์อร | มาจากพานร |
| ก็เกี้ยวกระหวัดรัดองค์ | |
| ๏ ชลนาเนืองเนตรหลั่งลง | เสด็จลีลาทรง |
| มาคลี่ที่ธารคีรี ฯ |
ฯ เพลง ฯ
| ๏ ดาลอาสน์อมรินทร์เรืองศรี | พิกลพิษม์มี |
| ประเภทอันร้อนราวไฟ | |
| ๏ พันเนตรคิดพะวงสงสัย | ส่องทิพเนตรไป |
| เห็นสองกษัตริย์เสด็จจร | |
| ๏ มาใกล้คันธมาทน์สิงขร | จะชุมนิกร |
| กระบิลอรินทร์บริพาร | |
| ๏ จะลาผนวชในสถาน | พระจะปราบมาร |
| จะแรมอยู่ช้าหลายวัน | |
| ๏ จำเราจะให้รังสรรค์ | อาศรมบทอัน |
| พิจิตรจำรัสรจนา | |
| ๏ ดำริแล้วเทวฤทธิ์ให้หา | พระเวสสุกรรมา |
| ประสิทธิสั่งด้วยพลัน | |
| ๏ ท่านจงเร่งไปรังสรรค์ | ศาลายังคัน |
| ธมาทน์ให้พระรามา | |
| ๏ เอาทิพพาภรณ์ภูษา | ไว้ในศาลา |
| จงสรรคให้จบครบการ | |
| ๏ เทพรับเทวราชบรรหาร | ลงมานฤมาณ |
| อาศรมบทบัดใจ | |
| ๏ สามหลังมีชานพาไล | ล้วนรจนามัย |
| ด้วยมาศมณีเกาะกัน | |
| ๏ ซุ้มทวารบานแกลพรายพรรณ | แททวยทองบรรณ |
| บรรจงจำรูญรูจี | |
| ๏ พร้อมเครื่องอุปโภคมากมี | มีทั้งสระศรี |
| สโรชนิโลตบลบาน ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ แล้วเทพจารึกลายสาส์น | ท้าวใดอวตาร |
| มาล้างประยูรอาธรรม์ | |
| ๏ จงอยู่อาศัยให้บรร | เทาเทวษในคัน |
| ธมาทนผาสุกใจ | |
| ๏ เสร็จแล้วลีลาจากไศล | เหาะเหิรคืนไคล |
| มาสู่นิเวศดุษฎี ฯ |
ฯ เหาะ ฯ
| ๏ ฝ่ายสองสุรราชกระษัตรีย์ | จรหว่างคิรี |
| อรัญรุกข์ราวไพร | |
| ๏ ชมพรรณไม้หอมงามไสว | เผล็ดพวงดอกใบ |
| ตรลบสุคนธกำจร | |
| ๏ รวยรวยกลิ่นกลกลิ่นสมร | นรนาถสี่กร |
| ฉงนว่ากลิ่นกัลยา | |
| ๏ พระส่องสองเนตรแลหา | บเห็นสีดา |
| แล้วท้าวทะท่าวทรวงทลาย | |
| ๏ พระสุริยะรอนแสงฉาย | มลเมฆพุ่งพราย |
| กระจ่างในพื้นเมฆิน ฯ |
๑๑
| ๏ สายัณหเยือกย่ำ | ชรอ่ำฟ้าชรอุ่มดิน |
| พังพาคณนาคินทร์ | ระบัดอ่อนในไพรกรัง |
| ๏ มฤคมาศกระทิงถึก | เถลิงแรดสำเนียงดัง |
| หมูเถื่อนแลซอกยัง | คูหาท่าที่อาศัย |
| ๏ เม่นหมีแลกาสร | สุรโดดดำเนินไพร |
| เสือโคร่งคำรามใน | พนัสหมอบเขม้นมอง |
| ๏ พยัคฆาขย้ำจับ | ขม้ำกัดกระหึมพอง |
| โลมาปละแปลงสอง | นัยน์เนตรพลามเพลิง |
| ๏ จามรีลีลาศย่อง | ขยับย่างบเมิลเชิง |
| หลีกเชิงบทานเชิง | บเสียดหนามถนอมขน |
| ๏ พระชมคณาสัตว | นิกรอันโจษจน |
| ลีลามาลุดล | คันธมาทน์คิรีพลัน ฯ |
๑๖
| ๏ ผาดเห็นศาลาพรายพรรณ | แลเลื่อมลายอัน |
| สุวรรณช่วงชัชวาล | |
| ๏ รุกขชาติดาษดกบันดาล | ผลพฤกษตระการ |
| ด้วยรสอันเอมโอชา | |
| ๏ ดั่งสวนสวรรค์ในตรึงษา | สระศรีโสภา |
| ทั้งคู่ก็ดูยรรยง | |
| ๏ เปนที่บันเทิงเสวยสรง | ด้วยเทพบรรจง |
| ใช่พื้นภูเขาสัณฐาน | |
| ๏ จึ่งเหลือบไปเห็นราชสาส์น | รู้ว่ามัฆวาน |
| นิมิตประดิษฐสร้างถวาย | |
| ๏ พระก็หยุดคันธมาทน์โดยหมาย | เสด็จสรงชลสาย |
| ยังสระสโรชบัดใจ ฯ |
ฯ ลงสรง ฯ
| ๏ พระพายส่งกลิ่นบุษปไกล | เรื่อยเรื่อยรวยไป |
| ตรลบทั้งสระสาคร | |
| ๏ กระจ่างแจ่มแสงศศิธร | ดวงดารากร |
| จำรัสจำรูญเมฆา | |
| ๏ พระทอดองค์ลงไสยา | ช้อนเชยพัสตรา |
| มาแนบที่เนื้อทรวงครวญ | |
| ๏ ถวิลโฉมมธุรสรำจวน | ภูวนาถกำสรวล |
| กำสรดสลดหฤทัย ฯ |
ฯ โอด ฯ
| ๏ พระลักษณ์นวดบาทภูวไนย | คอยทูลเอาใจ |
| พระเชษฐาอย่าโศกี | |
| ๏ กิจนี้เพื่อโคตรยักษี | จักเสียชีวี |
| วินาศสิ้นสุดกัลป์ | |
| ๏ พระจะทรงโทมนัสศัลย์ | จะป่วยการอัน |
| ดำริณรงค์รอนมาร | |
| ๏ พระฟังอนุชทูลสาร | องค์อรรคอวตาร |
| ก็ได้สติคืนมา | |
| ๏ จึ่งเอื้อนโองการวัจนา | รุ่งแสงสุริยา |
| แลเจ้าจงเข้าในนคร | |
| ๏ บอกศรีสุครีพชาญสมร | นายกนิกร |
| มาในกำหนดเจ็ดวัน | |
| ๏ ครั้นรุ่งเรืองสุริยะฉัน | น้องท้าวจรจรัล |
| มาสู่พิภพพานร ฯ |
ฯ เพลง ฯ
| ๏ กษณะนั้นลูกไททินกร | ไขสีหบัญชร |
| ก็เห็นพระลักษณ์เสด็จมา | |
| ๏ แล่นลงอภิวันท์หรรษา | น้องพระจักรา |
| ธิราชประสงค์สิ่งใด ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระบอกลูกสุริโยทัย | ว่าพระภูวไนย |
| ให้เรามาเร่งทวยหาญ | |
| ๏ จงพร้อมในเจ็ดวันวาร | ยกไปถึงสถาน |
| เขาคันธมาทน์ด้วยพลัน | |
| ๏ สุครีพกราบเกล้าอภิวันท์ | ว่าข้าคิดกัน |
| แลพลทั้งปวงพรัดพราย | |
| ๏ จะเอาบได้โดยหมาย | พรุ่งเช้าเพรางาย |
| ผู้ข้าจะขอไปทูล | |
| ๏ ให้ท้าวรู้คดีทั้งมูล | จงพระนเรนทรสูร |
| สมเด็จเสด็จไปพลาง | |
| ๏ พระอนุชคืนเต้าตามทาง | ถึงถวายเบญจางค์ |
| ดำเนินคดีทูลไท ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ปางนั้นลูกพระสุริย์ใส | ครั้นสุรีย์เรืองไร |
| จำรัสในพื้นคัคนานต์ | |
| ๏ ดำริตริตรองปองสาร | สมเด็จอวตาร |
| จะเร่งให้ยกพลไคล | |
| ๏ ครั้นช้าจะเคืองหฤทัย | อย่าเลยจะไป |
| นำขุนกำแหงหนุมาน | |
| ๏ ยังกัทลีวันหิมพานต์ | ไปอยู่บริบาล |
| นรินทรท้าวแทนพลาง | |
| ๏ กูจะเกณฑ์พยุหเสนางค์ | รวบรวมสืบสาง |
| กว่าพลจะพร้อมเพียงกัน | |
| ๏ คิดแล้วเหาะเหิรมาพลัน | ถึงกัทลีวัน |
| ก็เข้าไปหาหนุมาน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ สุครีพเล่าแถลงแจ้งการ | แล้วพาขุนหาญ |
| มาโดยทิฆัมพรพลัน | |
| ๏ จึ่งพบหมู่มารอาธรรม์ | ทหารทศกัณฐ์ |
| มาเที่ยวตระเวนเวหน | |
| ๏ หนุมานแถลงแก่น้าตน | พระจะเอาพล |
| ไปปราบนครลงกา | |
| ๏ เรามาพบหมู่อสุรา | พวกทศกัณฐา |
| แลเราจะผลาญจงเปลือง | |
| ๏ แต่ไกลอย่าทันถึงเมือง | ลงกาพลเนือง |
| ก็น่าจะค่อยบางไป | |
| ๏ พระน้าท่าอยู่เย็นใจ | แต่กูเดียวไคล |
| จะรีบไปล้างกุมภัณฑ์ | |
| ๏ ว่าแล้วออกสกัดทางพลัน | ว่าเหวยมารอัน |
| ธพาลมาดลแดนกู ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ทั้งสิ้นพวกมารศัตรู | เร่งมาลองดู |
| กำลังมหิทธิหนุมาน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ฤทธิกรรณครั้นฟังร้องขาน | ว่าเหวยลิงพาล |
| แลฤๅมาอวดฤทธี | |
| ๏ ราพณาสูรจอมอสุรี | ใช้กูผู้มี |
| นุภาพตระเวนเมฆา | |
| ๏ กูชื่อฤทธิกรรณสมญา | เทเวศวิทยา |
| ธเรนทรฤทธิไกร | |
| ๏ พระเพลิงเห็นกูแล่นไกล | พระสมุทรอันไหล |
| ครั้นเห็นก็หยุดเน่งนอน | |
| ๏ ปางหนึ่งอินทรชิตฤทธิรอน | ยกพวกนิกร |
| ไปปล้นพิภพมัฆวาน | |
| ๏ กูเปนจอมทัพหน้ามาร | ทวยเทพบริพาร |
| มาเห็นก็พ่ายแตกไป | |
| ๏ พระอินทร์ขับรถครรไล | แล่นหนีขึ้นใน |
| อากาศบอาจเหลียวมา | |
| ๏ กูเข้ายุดท้ายรถา | จะจับอินทรา |
| เห็นจวนก็โจนหนีจร | |
| ๏ นับใดหนุมานพานร | สิ้นทั้งนคร |
| ขีดขินจะเปนอาหาร | |
| ๏ ว่าพลางขับพวกพลมาร | เกลื่อนกลุ้มคัคนานต์ |
| เข้าต่อณรงค์ราวี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ หนุมานเข้ากลางไพรี | ดังไกรสรสีห์ |
| อันยืนอยู่กลางฝูงวัว | |
| ๏ อสูรรุมรบรอบตัว | ลูกลมบมิกลัว |
| ก็ฆ่าอสูรอาสัญ ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ถอนขนเพชรขว้างกุมภัณฑ์ | ดุจดาบพระขรรค์ |
| ฟอนฟาดวินาศเวหน | |
| ๏ โลหิตดังพิรุณบดบน | เซ็นซ่าสายฝน |
| สนั่นดังฟ้าฝ่าไศล | |
| ๏ ฤทธิกรรณเกรียงโกรธเกรียมใจ | เห็นพลบรรลัย |
| วินาศบอาจต้านทาน | |
| ๏ โผนเข้าสัประยุทธหนุมาน | ต่างหาญต่อหาญ |
| คะครื้นคะเครงตรึงษา ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ลูกลมโจมจับอสุรา | ฉีกอกยักษา |
| ก็ขว้างไปสามโยชน์ปลาย | |
| ๏ ฤทธิกรรณบได้วอดวาย | อ่านมนตร์ลูบหาย |
| ระเห็จเข้าโถมโรมรัน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ หันเหียนเวียนดั่งกังหัน | เข้าแทงฟาดฟัน |
| ดังฟันพระเมรุคีรี | |
| ๏ บมิช้ำปลายขนกระบี่ศรี | หนุมานชิงตรี |
| มาแทงอสุรียับยัน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ฉวยชักชิงกระชากพระขรรค์ | ตัดเศียรฤทธิกรรณ |
| ก็ล้มวินาศในสมร ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ สิ้นทั้งพันโกฏิม้วยมรณ์ | ด้วยเดชพานร |
| อันทรงพหลเรืองไชย | |
| ๏ สุครีพรื่นเริงหฤทัย | ชวนกันรีบไป |
| เข้าเฝ้าพระศรีอนุชา ฯ |
ฯ เพลง ฯ
| ๏ พระอนุชาปราศัยสองพา | นรหมู่โยธา |
| ทั้งปวงยังพร้อมเพรียงไฉน | |
| ๏ สุครีพกราบเกล้าเฉลยไข | ข้าให้ค้นไพร |
| ประกาศนิกรทั้งผอง | |
| ๏ เกลือกจะเนิ่นวันป่วยปอง | จึ่งไปนำสนอง |
| กระบี่ผู้หลานมาถวาย | |
| ๏ พระลักษณ์ชมชื่นเปรมปราย | ทายทอดกรกราย |
| มาทูลยุบลจักรี ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
๑๑
| ๏ สรวมชีพข้าไหว้ | สมเด็จไทธเรษตรี |
| สุครีพผู้ภักดี | นำหนุมานบังคมถวาย |
| ๏ ให้อยู่บำเรอบาท | สมเด็จนาถนารายณ์ |
| แล้วนำทั้งสองนาย | เข้าเฝ้าท้าวที่พลับพลา ฯ |
๑๖
| ๏ จึ่งพระนรนาถนรา | เอื้อนอรรถบัญชา |
| แก่ขุนกระบิลบมินาน | |
| ๏ ว่าดูกรสองนายน้าหลาน | เราคิดเห็นการ |
| ครั้นช้าจะป่วยเปนภัย | |
| ๏ ท่านจงเร่งเทียบพลไกร | จะได้ยกไป |
| ประชิดจำรายลงกา | |
| ๏ สุครีพแถลงทูลกิจจา | สิบวันโยธา |
| จะยกก็พอทันกัน | |
| ๏ แต่ทุกข์หนึ่งข้าขบขัน | ด้วยท้าวหนึ่งอัน |
| เปนน้องสหายพาลี | |
| ๏ ชื่อมหาชมพูบดี | ฤทธิราญราวี |
| สมรรถเท่าเทียมกัน | |
| ๏ ผิวทราบพาลีอาสัญ | จะยกทัพถงัน |
| มากวาดเอาครอบครัวไป | |
| ๏ ข้าพะวงหลังทั้งห่วงใจ | จงภูวนัตตรัย |
| ดำริจะเปลื้องไฉนดี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ นารายณ์วัจนวาที | เร่งแต่งสาส์นศรี |
| ให้หาพระยามาสมาน | |
| ๏ ผิบมาขืนขัดโองการ | จะแผลงศรผลาญ |
| ให้ม้วยทั้งญาติประยูร | |
| ๏ ทั้งสองเปนทูตจำทูล | สาส์นศรีทั้งมูล |
| ไปแจ้งแก่ท้าวผู้หาญ | |
| ๏ สุครีพรับราชโองการ | แต่งลักษณ์ราชสาส์น |
| ครั้นเสร็จก็เพ็ดทูลถวาย | |
| ๏ ว่าพระนรนาถนารายณ์ | จากไวกูณฐ์หมาย |
| สังหารผู้อสัจจา | |
| ๏ เสด็จอยู่คันธมาทน์ภูผา | ให้หาพระยา |
| ชมพูไปเฝ้าภูวไนย | |
| ๏ พระบำรุงสัตย์สบสมัย | ท้าวจึ่งรีบไป |
| บังคมบรมบทมาลย์ | |
| ๏ ขัดขืนจักทรงศรผลาญ | นัคเรศให้กาล |
| พินาศมอดหมดกัน | |
| ๏ แล้วสองพานรหื่นหรรษ์ | เหาะเหิรมาพลัน |
| ก็ดลยังชมพูศรี ฯ |
ฯ แพละ ฯ
| ๏ จึ่งแจ้งกิจแก่เสนี | ว่าท้าวพาลี |
| คำนึงสมเด็จพานร | |
| ๏ ให้มีสาส์นศรีสโมสร | มาเยือนภูธร |
| ด้วยสันถวะแก่กัน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ เสนาจึ่งนำผาดผัน | มาสู่โรงคัล |
| แล้วเบิกให้เฝ้าบดใจ ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
| ๏ ลูกพระอาทิตย์ฤทธิไกร | เหาะเหิรเกินไท |
| อ่านราชสาส์นนารายณ์ | |
| ๏ เฉลยอรรถออกนามฦๅสาย | ชมพูปางตาย |
| ก็ล้มสลบซบซอน | |
| ๏ เอิกเกริกเสนาคณนิกร | แก้ไขพานร |
| จึ่งฟื้นขึ้นถามสองหาญ | |
| ๏ ดูกรสุครีพหนุมาน | ไยลวงว่าสาส์น |
| กระบิลราชพาลี | |
| ๏ ครั้นอ่านออกนามจักรี | นารายณ์นั้นมี |
| สำคัญประการใดไฉน | |
| ๏ นารายณ์ลงมาเมื่อไร | กูนี้อยู่ไฉน |
| จึ่งท่านมากล่าวคำพาล ฯ |
ฯ ตะณะ ฯ
| ๏ ฝ่ายศรีสุครีพหนุมาน | ตอบท้าวผู้หาญ |
| ว่านรนาถนารายณ์ | |
| ๏ ทรงศรสามเล่มแม่นหมาย | พรหมาสตร์หนึ่งพลาย |
| วาตศรแลศรอัคนี | |
| ๏ เพื่อกิจไตรดายุคมี | ควรการจักรี |
| พยุหไปปราบมาร | |
| ๏ ท้าวอย่าแหนงในนฤบาล | จงไปฟังการ |
| ประพฤดิโดยบัญชา | |
| ๏ แม้นขืนแขงจักมรณา | ด้วยศรนรา |
| ธิราชผาดแผลงผลาญ | |
| ๏ ชมพูได้เสาวนาการ | ขัดใจตอบสาร |
| ว่ากูไม่เปนพาลา | |
| ๏ นารายณ์แม้แบ่งภาคมา | ย่อมผลาญยักษา |
| ที่ทุจริตผิดผัน | |
| ๏ นี่กูใช่พวกทศกัณฐ์ | กูไม่อาธรรม์ |
| จะผลาญกูไยใช่การ | |
| ๏ แม้นองค์หริรักษ์อวตาร | กูนบบทมาลย์ |
| ไปแต่นิเวศบูรี | |
| ๏ ว่าแล้วหับบัญชรศรี | คิดแค้นแสนทวี |
| แก่สองกระบิลแดดาล | |
| ๏ สุครีพเร่งร้อนรำคาญ | ว่ากับหนุมาน |
| ว่าใจพญามาแคลง | |
| ๏ คำนับบมิกล้าบมิแขง | บมิอ่อนหากแฝง |
| เพราะเหตุมานะใจ | |
| ๏ อำยวนให้ช้ามิไป | แม้นทูลภูวไนย |
| จะแผลงพระอัคนีมา | |
| ๏ ก็จะม้วยทั้งโคตรประชา | จะเสียเสนา |
| ยี่สิบสมุทรทวยหาญ | |
| ๏ ครั้นเราจะต่อต้านทาน | เห็นจะป่วยการ |
| มิได้จะยิ่งยากใจ | |
| ๏ กูคิดน้ำน้อยแพ้ไฟ | ไฟน้อยน้ำใด |
| จะดับก็ได้ง่ายดาย | |
| ๏ แต่เราน้าหลานสองชาย | ฆ่าพลแสนสาย |
| สมุทรนั้นฤๅจะเปลือง | |
| ๏ หนึ่งโสดทวยหาญแหนเมือง | ชมพูฤทธิเรือง |
| กำลังก็เท่าพาลี | |
| ๏ แม้นเรารบได้ก็จะดี | บมิได้เสียที |
| จักช้าแล้วป่วยเปล่าไป | |
| ๏ ลูกลมว่าอย่าร้อนใจ | จงขออาศัย |
| แต่กว่าจะสางแสงทอง | |
| ๏ สุครีพครั้นฟังสารสนอง | ชวนกันทั้งสอง |
| มาแจ้งแก่เสนาใน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ อำมาตย์นำทูลทันใด | ท้าวชมพูไชย |
| ให้เกณฑ์นิกรบริบาล | |
| ๏ ครั้นดึกจึ่งศรีหนุมาน | ร่ายเวทบันดาล |
| น้ำค้างให้พร่ำอำพน | |
| ๏ เย็นฉ่ำฟุ้งฝอยเพียงฝน | สะกดแสนสามนต์ |
| ก็หลับบรู้สึกตัว ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ เงียบเหงาชักผ้าคลุมหัว | คุดดันอันมัว |
| สนิททั้งพลไพร่นาย | |
| ๏ สงบสงัดเสียงคนทักทาย | จึ่งเหาะขึ้นปลาย |
| ปราสาทที่ท้าวบรรทม | |
| ๏ สะกดแสนสุรางค์นางสนม | บำเรอถ้วนกรม |
| อันนั่งระวังเวียนยาม | |
| ๏ นางไกวจามรงอนงาม | แน่งนางนงราม |
| ก็หลับบรู้สึกกาย ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ จึงถอดนภศูลทลาย | อัจกลับกำจาย |
| ลงช้อนเอาแท่นทองพรรณ ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ขึ้นใส่บ่าแบกพาผัน | เหาะเข้าเขตขัณฑ์ |
| สุครีพก็รั้งหลังมา ฯ |
ฯ เตียว ฯ
| ๏ ถึงจึ่งเข้าไปวันทา | ทูลพระอนุชา |
| ให้ทราบยุบลอันมี | |
| ๏ ลักษณ์ไปแทบบทศรี | ปลุกพระจักรี |
| แล้วเบิกทั้งสองเสนา | |
| ๏ นารายณ์ชื่นชมหรรษา | กรายกรยาตรา |
| ขึ้นสู่บัลลังก์แก้วกาญจน์ | |
| ๏ ตรัสเห็นชมพูผู้หาญ | เหมือนไม่มีปราณ |
| อันกลิ้งกับแท่นทองทรง | |
| ๏ หนุมานทูลบาทบัวบงสุ์ | ชมพูฤทธิรงค์ |
| ครั้นตื่นจะเกิดโกลา | |
| ๏ หนึ่งแรงฤทธิ์ข้าหย่อนมา | ด้วยเทพภรรดา |
| พระศุลีสาปแต่ปาง | |
| ๏ ว่าต่อนารายณ์ลูบปฤษฎางค์ | ตลอดปลายหาง |
| จึ่งคงกำลังอินทรีย์ | |
| ๏ นรนาถแย้มยิ้มยินดี | ลูบหลังกระบี่ศรี |
| ให้คืนกำลังกายา | |
| ๏ แล้วสั่งให้แก้มนตรา | ปลุกท้าวมหา |
| ชมพูจะดูฤทธิไกร | |
| ๏ หนุมานคลานถอยออกไป | ถึงชมพูไชย |
| ก็อ่านพระเวทวิทยา | |
| ๏ ชมพูฟื้นตื่นนิทรา | เหลือบดูจักรา |
| ประจักษ์เปนสี่กรทรง | |
| ๏ สังข์ศรจักรคธาธำรง | นิลรัศมีองค์ |
| ก็ซบสลบสมประดี | |
| ๏ จึ่งเจ้าจอมโลกย์โมลี | ดำรัสพระศรี |
| อนุชให้ส่งศรมา | |
| ๏ แล้วรดลงในเกศา | ลูบไล้พักตรา |
| ชมพูก็ตื่นฟื้นองค์ | |
| ๏ ปางนั้นชมพูฤทธิรงค์ | เบญจางค์กราบลง |
| ด้วยวาระถ้วนสามที | |
| ๏ สิ้นความกังขาราคี | สุจริตภักดี |
| ประจักษ์เปนหน่อนารายณ์ | |
| ๏ โภไคศวรรย์หลากลาย | ถวายญาตินิกาย |
| นิกรไปปราบมารพาล | |
| ๏ จึ่งพระจักรกฤษณ์เกรียงหาญ | เอื้อนโอษฐ์โองการ |
| ปราศัยมหาชมพู | |
| ๏ สามท้าวปรึกษากันดู | พลทั้งสองบู |
| รีนั้นจะได้เท่าใด | |
| ๏ ชมพูก้มกราบทูลไท | ว่าแต่พลใน |
| พิภพชมพูศรี | |
| ๏ ได้ยี่สิบสมุทรโดยมี | กำหนดบาญชี |
| จะตามพยุหยาตรา | |
| ๏ ตัวข้าแก่เฒ่าพฤฒา | ขอทรงกรุณา |
| พระบาทโปรดปรานี | |
| ๏ นารายณ์เอื้อนอรรถวาที | ชมพูบดี |
| จงกลับไปอยู่ปกครอง | |
| ๏ ชมพูขีดขินทั้งสอง | แต่เร่งเกณฑ์กอง |
| ทัพควบสุครีพรีบจร | |
| ๏ ตรัสสั่งแล้วหับบัญชร | สามท้าวถวายกร |
| อยู่เฝ้าพระศรีอนุชา | |
| ๏ ฝ่ายข้างชมพูนัครา | ครั้นคลายวิทยา |
| ก็ตื่นตระบัดบมินาน | |
| ๏ พระสนมกำนัลทุกสถาน | ไม่เห็นภูบาล |
| วิบัติทั้งแท่นหายไป | |
| ๏ เพดานดาวรายโรงใน | ลิ่วลิบแลไป |
| เห็นเดือนแลดาราราย | |
| ๏ ปวงนาฏกำนัลขวัญหาย | แล่นมาบรรยาย |
| คดีแก่องค์บังอร | |
| ๏ จึ่งโฉมนางแก้วอุดร | แจ้งข่าวภูธร |
| ก็เศร้าสลบสมประดี | |
| ๏ เถ้าแก่ชะแม่มากมี | นวดฟั้นมหิษี |
| ชโลมสุคนธ์ธารา | |
| ๏ นางฟื้นคืนสมประดีมา | เสวยแสนโศกา |
| พิลาปร่ำรำจวน | |
| ๏ พระเคยปกข้าทั้งมวล | เคยสงวนแสนสงวน |
| เขื่อนขันธ์ระวังรักษา | |
| ๏ ข้าเคยบริรักษ์บาทา | บำรุงเสนหา |
| บให้ระคายหฤทัย | |
| ๏ เปนน่าอนาถน้อยใจ | อริราชผู้ใด |
| มาปลงชีพิตภูธร | |
| ๏ ร่ำพลางนางด่วนบทจร | แสนสาวตามสลอน |
| ไปสู่ปราสาทภูวไนย | |
| ๏ ซบเซาเศร้าโศกาลัย | สองกรอรไท |
| ก็ทุ่มอุระประปราณ | |
| ๏ ว่าพระทรงเดชาชาญ | ตรีโลกบปาน |
| ประภาพเลื่องฦๅขจร | |
| ๏ มุขมาตย์มนตรีพานร | ล้วนเรืองฤทธิรอน |
| ละตนจะปล้นอมรา | |
| ๏ ควรฤๅศัตรูยังมา | หมิ่นเดชเดชา |
| นุภาพได้โดยกล | |
| ๏ ให้บอกเสนาสามนต์ | ดูทูตสองคน |
| อยู่ดีมิดีฉันใด | |
| ๏ สาวศรีรับสั่งอรไท | กราบแล้วแล่นไป |
| ก็บอกแก่อรรคเสนา | |
| ๏ บัดนี้สมเด็จราชา | ทั้งแท่นนิทรา |
| ก็หายไปในราตรี | |
| ๏ เร่งดูทูตทั้งสองศรี | อยู่ดีมิดี |
| ให้นิลพัทมาทูล | |
| ๏ เสนามาตยามากมูล | ข้อนอกอาดูร |
| กำสรดระทดถ้วนกัน | |
| ๏ รีบร้นค้นทุกแพ่งพรรณ | ต่างได้สำคัญ |
| ประจักษ์ก็ร้อนรำคาญ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ จึ่งทูลนิลพัทบนาน | ข้าหาสองหาญ |
| ไม่พบจนจบธานี | |
| ๏ พวกพลหลับคือร่างผี | ดีร้ายกระบี่ |
| ทั้งสองสะกดพาไป | |
| ๏ นิลพัทขัดแค้นฟุนไฟ | เสียแรงเรืองไชย |
| มาเปนทั้งนี้เสมอตาย | |
| ๏ กูนี้เทพนับว่าชาย | อิศวรฦๅสาย |
| ก็ชุบกูด้วยพระพร | |
| ๏ ถึงกระไรแต่ได้รบรอน | แม้นม้วยในสมร |
| ก็ดีกว่าได้อัประมาณ | |
| ๏ ว่าแล้วครรไลเลอสถาน | ไปดลโรงธาร |
| ก็ทูลด้วยทูตสองคน ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
| ๏ ดีร้ายสะกดพาภูวดล | ไปโดยเวหน |
| ผู้ข้าจะขอตามไป | |
| ๏ ทูลแล้วนบบาทอรไท | ดาลเดือดดังไฟ |
| ระเห็จมาโดยอัมพร ฯ |
ฯ เพลง ฯ
| ๏ หมายมุ่งคันธมาทน์สิงขร | รังสีศศิธร |
| สว่างดังแสงสุริยัน | |
| ๏ จึ่งแปลงตัวเปนแมลงวัน | บินจับใบกรรณ |
| ชมพูบดินทร์บัดใจ | |
| ๏ ไหว้เขาแล้วฤๅไฉน | บมิไหว้มาไป |
| มหานครคืนสถาน | |
| ๏ อย่ากลัวสุครีพหนุมาน | จักประจัญบาน |
| ให้โลกยเลื่องฦๅชา | |
| ๏ ชมพูค่อยกระซิบตอบมา | เจ้าอย่าสงกา |
| ว่าใช่สมเด็จจักรี | |
| ๏ มิไหว้ไม่คงชีวี | แต่เห็นรัศมี |
| ก็ล้มสลบซบซอน | |
| ๏ เราไม่กลัวสองพานร | เกรงพระสี่กร |
| ธิราชเรืองฤทธิไกร | |
| ๏ นิลพัททอดถอนใจ | น่าเลือดตาไหล |
| ด้วยมิรู้เท่าสองนาย | |
| ๏ จึ่งค่อยกระซิบอภิปราย | พระจงทูลถวาย |
| ผู้ข้าอยู่รองบทศรี | |
| ๏ ท้าวชมพูยินวาที | จึ่งทูลคดี |
| พระนุชโดยกิจจา | |
| ๏ ว่านิลพัทหลานตามมา | ภักดีอาสา |
| นเรศจอมจักรวาฬ | |
| ๏ จะขอประณตบทมาลย์ | น้องพระอวตาร |
| ให้ทูลถวายภูธร ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระสั่งให้นำพานร | เข้ามาถวายกร |
| ต่อเช้าจึ่งเฝ้าภูมินทร์ ฯ |
ฯ ตระ ฯ
| ๏ นิลพัทสำแดงกายิน | คงเพศกระบิล |
| ประณตประนมโมลี | |
| ๏ พระอนุชาปราศัยกระบี่ | ปรึกษาบาญชี |
| พยุหพวกพลไกร | |
| ๏ พอสางแสงทองรองไร | อรุโณตรัสไตร |
| จำรัสจำรูญอำพน | |
| ๏ จึ่งชวนท้าวทั้งสี่ตน | มาคอยภูวดล |
| จะออกยังมุขบัญชร | |
| ๏ จึ่งนรนารายณ์ฤทธิรอน | สวมสรรพาภรณ์ |
| มกุฎกุดั่นยรรยง | |
| ๏ จับศรพรหมาสตร์บรรจง | เสด็จออกเผยตรง |
| บัญชรวิเชียรรูจี ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
| ๏ พระลักษณ์ทูลแถลงคดี | หลานชมพูศรี |
| ให้ทูลถวายภูธร | |
| ๏ พระเอื้อนอมฤตเอมอร | ให้เบิกวานร |
| เข้ามาประณตบทมาลย์ | |
| ๏ แล้วตรัสปราศัยบมินาน | ประภาษถามการ |
| บรรจบพยุหเท่าใด | |
| ๏ สุครีพทูลว่าพลไกร | ทั้งสองเวียงไชย |
| สิริบรรจบครบกัน | |
| ๏ เจ็ดสิบเจ็ดสมุทรเข้มขัน | อาสาทรงธรรม์ |
| ไปปราบนครอสุรี | |
| ๏ นารายณ์ครั้นฟังเปรมปรีดิ์ | สั่งชมพูศรี |
| ให้คืนไปครองสองเมือง | |
| ๏ ให้นิลพัทฤทธิเรือง | ยกพยุหนองเนือง |
| สมทบสุครีพรีบมา | |
| ๏ สุครีพจงคืนนัครา | ตรวจเตรียมแสนยา |
| กำหนดแต่ในสิบวัน | |
| ๏ สามท้าวรับสั่งพร้อมกัน | ถวายบังคมคัล |
| ทั้งสองสมเด็จภูมินทร์ | |
| ๏ ออกจากคันธมาทน์ศีขรินทร์ | ชมพูบดินทร์ |
| ก็รีบไปสู่บูรี | |
| ๏ สุครีพน้องท้าวพาลี | เหาะจากจักรี |
| ก็ไปยังขีดขินไชย ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ครั้นถึงสั่งเสนาใน | เร่งจัดพลไกร |
| จงทันในสิบราตรี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สุรเสนสุรกานต์เสนี | ต่างรับวาที |
| มาเทียบกระบิลบริพาร | |
| ๏ เตียวเพชรนำพยุหรุกราญ | ทวีโยธาหาญ |
| สำหรับประกับนำพล | |
| ๏ โกมุทแลญาณรสคนธ์ | เกสรวิมล |
| มากัญจวิกไชยามภ์ | |
| ๏ มาลุนท์เลิศล้ำสงคราม | อุศุภศรราม |
| สัตพลีฦๅชาย | |
| ๏ เตียวเพชรมาลัยแลพราย | กุณฑลถ้วนนาย |
| อันเปนจังเกียงกุมพล | |
| ๏ ธงธวัชโบกสะบัดเวหน | หน้าไม้ทวนถกล |
| กุทัณฑ์ธนูทวนยาว | |
| ๏ หอกใหญ่กำซาบแหลนหลาว | ดั้งทองเฉลาตาว |
| ก็วางสล้างซ้ายขวา | |
| ๏ ดนตรีดีดสีเสภา | ปี่ขลุ่ยอาสา |
| ทั้งฆ้องระฆังกังสดาล | |
| ๏ มโหระทึกจะเข้เสียงหวาน | ฉิ่งแฉ่งบรรสาน |
| สำเนียงประดับทัพไชย | |
| ๏ พลห้าสิบสมุทรดูไสว | สามโลกนี้ใคร |
| จะต้านจะต่อฤทธิรณ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ สุครีพฤทธิเรืองราญผจญ | ครั้นแสงสุริยน |
| กระจ่างสว่างเวหา | |
| ๏ สู่โสรจสนานคันธธารา | สอดสรรพภรณ์พา |
| หุรัดเรืองรูจี | |
| ๏ ได้ศุภมงคลวาที | ข่มนามยักษี |
| ก็จับพระขรรค์ททาย | |
| ๏ ออกจากขีดขินคลี่คลาย | พยุหยาตรนิกาย |
| ประเวศโดยดงดอน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ฝ่ายท้าวชมพูพานร | มาดลนคร |
| ก็สั่งให้เกณฑ์โยธี ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ นิลราชนิลเอกเสนี | ก้มเกล้าเกศี |
| มาเร่งพยุหพานรินทร์ | |
| ๏ เกณฑ์จังเกียงกุมพลพฤนท์ | นิลขันกระบิล |
| แลโชติมุขฤทธิรอน | |
| ๏ ขุนนิลขุนนนท์ชาญสมร | มายูรพานร |
| วิสันตรานราวี | |
| ๏ นิลปานันนิลเกศี | นิลนนท์มนตรี |
| สมรรถเบื้องชาญสนาม | |
| ๏ ธงชายปลายสะบัดปลิวงาม | ดาบดั้งตั้งตาม |
| ฝ่ายซ้ายแลขวาเพราพราย | |
| ๏ เขนเขียนเขนทองหลั่งหลาย | ธนูสามสาย |
| สะพรั่งเปนหมวดกองกัน | |
| ๏ เสโลโตมรศรขรรค์ | แพนพู่เกาทันฑ์ |
| ก็วางสล้างรายเรียง | |
| ๏ ฆ้องไชยฆ้องกระแตแซ่เสียง | คะคึกพลเพียง |
| พิภพเลิกทำลาย ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ นิลพัทฤทธิเพียงเพลิงพราย | โสรจสนานสกนธ์กาย |
| แล้วสวมสรรพ์พรรณาภรณ์ | |
| ๏ กรกุมตรีเพชรฤทธิรอน | ตระบัดบทจร |
| ออกจากนครชมพู | |
| ๏ สามโลกย์บเอื้อมอาจดู | เพียงลมมฤตยู |
| จะผลาญพิภพบรรลัย ฯ |
ฯ กราว ฯ
| ๏ มาสบพบพวกพลไกร | สุครีพบัดใจ |
| ก็เข้าประสมกลมเกลียว | |
| ๏ บรรจบเข้าเปนทัพเดียว | สามารถฉลาดเฉลียว |
| ในรณรงค์เปียฬบร | |
| ๏ รุกเร่งยกยาตรพลจร | สะเทือนสิงขร |
| ทะราวอรญแหลกไป | |
| ๏ สรรพสัตว์แตกตื่นตกใจ | หนีซนด้นไพร |
| บ้างแล่นลงเซาะซอกซอน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ครั้นใกล้คันธมาทน์สิงขร | จึ่งหยุดนิกร |
| ประหยัดสำเนียงเสียงศรี | |
| ๏ สุครีพย่างเยื้องจรลี | มาแจ้งคดี |
| แก่ขุนกระบี่ลูกลม | |
| ๏ ให้เบิกท้าวพระยาถ้วนกรม | เข้าไปบังคม |
| ทั้งพวกพหลโยธี ฯ |
ฯ เชิด ฯ
ปฐม
| ๏ พระระเมียรทั่วหมู่มนตรี | แล้วตรัสสั่งศรี |
| สุครีพให้ตั้งพลไกร | |
| ๏ จึ่งบุตรพระสุริโยทัย | รับสั่งบัดใจ |
| มาจัดพยุหพลพลัน ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ทัพหน้าทัพหลวงกองขันธ์ | ตั้งปีกกากัน |
| นิกรประคองเกียกกาย | |
| ๏ ทัพหลังตั้งรวดเรียงราย | กองร้อยทั้งหลาย |
| ให้เวียนตระเวนด่านทาง | |
| ๏ กองซุ่มเสือป่าสืบสาง | ที่เขาคลองบาง |
| ระวังทิวาราตรี | |
| ๏ เขื่อนค่ายรายรอบคิรี | นางจรัลรายมี |
| ธวัชสุวรรณคันทอง | |
| ๏ นายคอยหอคอยมีกลอง | นั่งเมียงมุ่งมอง |
| บให้อริแปลกปน | |
| ๏ ไม้ไหล้แหลกหลู่ไพรสณฑ์ | รูดใบหักผล |
| เปนภักษ์เสบียงเลี้ยงกัน | |
| ๏ กษณะนั้นประโคนธรรพคนธรรพ์ | สุรภาพเข้มขัน |
| สถิตในเขาจักรวาฬ | |
| ๏ แจ้งเหตุภูวจักปราบมาร | คนธรรพ์เบิกบาน |
| มาโนชเทียบภักดี | |
| ๏ มาดลที่ชุมโยธี | เข้าเฝ้ากระษัตรีย์ |
| ในหว่างนิกายพานร | |
| ๏ เบญจางค์นบบาทมุลิกร | อาสาภูธร |
| ไปรณรงค์อสุรา ฯ |
